Toplumda Prediyabet Riski ve Tanılama Yöntemleri: Güncel Ölçüm Araçlarına İlişkin Derleme

Diyabet gelişme riski yüksek bir grup olan prediyabet; anormal glukoz seviyeleri ile karakterize bir tablodur. Prediyabet; farkındalık oranlarının düşük seyretmesi, diyabet gelişme risklerinin artması ve bu durumun ekonomik yönden olumsuz etkiyle kendini göstermesi sebebiyle önemli bir sorundur. Gerçekleştirilecek taramalar yoluyla prediyabetli grup erken tanı ile belirlenerek bu grupta alınacak çeşitli önlemlerle hastalığın diyabete dönüşmesinin önüne geçilebilir. Toplumsal ve bireysel düzeyde diyabetin engellenmesiyle yaşam kalitesinin artması ve yaşam süresinin uzamasına destek olunabilir, tedavi ve diğer sağlıkla ilgili maliyetlerde düşme sağlanarak ekonomik yönden iyileşme ortaya konulabilir. Prediyabete özgü risk tarama modelleri genel olarak gelecek 5–10 yıllık süreçteki diyabet riskini belirlemekte ve herhangi bir invaziv girişimi içermemektedir. İnvaziv olmayan ve skorlama sistemlerine temellenen taramalar yaş, cinsiyet, gestasyonel diyabet ile birinci derece akrabalarda diyabet öyküsü, fiziksel aktivite ve kilo durumu ile yüksek kan basıncı tanısı gibi yapılandırılmış sorulardan oluşmaktadır. Bu sorulara verilen yanıtlar çerçevesinde bireylerin diyabet riskleri yüzde ya da rakamsal ifade olarak sunulmaktadır. Türk Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) bu kapsamda Türkiye’de Finlandiya Tip-2 Diyabet Risk Ölçeği (FINDRISK) kullanımı önermektedir. Ayrıca prediyabet kesin tanısı için invaziv yöntem olarak tanımlanan HbA1 c, bozulmuş açlık glukozu (BAG) ve bozulmuş glukoz toleransı (BGT) taramaları Aile Sağlığı Merkezlerinde yapılabileceği gibi sahada kalibrasyonu sağlanan mobil araçlarla kapiller kan örnekleri alınarak da yapılabilir.

Anahtar Kelimeler:

prediyabet, risk, tanılama yöntemleri, tarama araçları

PDF

___

1. American Diabetes Association (ADA) 2. Classification and diagnosis of diabetes: Standards of medical care in diabetes. Diabetes Care 2020;43(Suppl 1):14–31.
2. International Diabetes Federation (IDF). Diabetes Atlas 9th Edition, https://www. diabetesatlas. org/upload/resources/ material/20200224_151105_IDFATLAS9e-final-web. pdf/;2019(20 06 2020).
3. Richter B, Hemmingsen B, Metzendorf MI, Takwoingi Y. Development of type 2 diabetes mellitus in people with intermediate hyperglycaemia. Cochrane Database Syst Rev 2018;10(10): CD012661.
4. Tabák AG, Herder C, Rathmann W, Brunner EJ, Kivimäki M. Prediabetes: a high-risk state for diabetes development. Lancet 2012;379(9833):2279–90.
5. Festa A, D’Agostino R, Jr, Hanley AJ, Karter AJ, Saad MF, Haffner SM. Differences in insulin resistance in nondiabetic subjects with isolated impaired glucose tolerance or isolated impaired fasting glucose. Diabetes 2004;53:1549–55.
6. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). National Diabetes Statistics Report, 2020. Atlanta, GA. Centers for Disease Control and Prevention, US Dept of Health and Human Services, https://www. cdc. gov/diabetes/pdfs/data/ statistics/national-diabetes-statistics-report. pdf/;2020(20 06 2020).
7. T. C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Türkiye Diyabet Programı, 2015–2020. Sağlık Bakanlığı Yayın No:816. Ankara: Kuban. ISBN:978–975–590–346–0.
8. Satman I, Omer B, Tutuncu Y, Kalaca S, Gedik S, Dinccag N et al. Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. Eur J Epidemiol 2013;28(2):169–80.
9. American Diabetes Association (ADA) 2. Classification and diagnosis of diabetes. Diabetes Care 2015;38(Supplement 1):8–16.
10. United States Preventive Services Task Force (USPSTF). (2015). Abnormal blood glucose and type 2 diabetes mellitus: Screening. https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/ uspstf/recommendation/screening-for-abnormal-bloodglucose-and-type-2-diabetes/; 2015 (Son erişim:18.06.2020).
11. Türkiye Diyabet Vakfı (TURKDİAB). Prediyabet Tanı ve Tedavi Rehberi, 2017. In: Kaya A, Şahin İ, Yılmaz T, editors 1. Baskı. İstanbul: AdrH; 2017.
12. Hirst JA, McLellan JH, Price CP, English E, Feakins BG, Stevens RJ et al. Performance of pointof-care HbA1c test devices: implications for use in clinical practice-a systematic review and meta-analysis. Clin Chem Lab Med 2017;55(2):167–80.
13. Bowen ME, Xuan L, Lingvay I, Halm EA. Performance of a random glucose case-finding strategy to detect undiagnosed diabetes. Am J Prev Med 2017;52(6):710–6.
14. Türk Diyabet Cemiyeti (TDC). Tip 2 diyabet riski testi. http:// www. diabetcemiyeti. org/risktest/;2013 (Son erişim:21 06 2020).
15. Türk Diyabet Hemşireliği Derneği (TDHD). Diyabet risk testi, http://www. tdhd. org/diyabet-risk-testi/;2020(Son erişim:16 06 2020).
16. Türk Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD). Diabetes Mellitus Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu, 2020, 14. Baskı (Güncellenmiş Versiyon). Ankara: Bayt; 2020.
17. American Diabetes Association (ADA). Our 60 second type 2 diabetes risk test, https://www. diabetes. org/risktest/;2020(Son erişim:16 06 2020).
18. Bowen ME, Schmittdiel JA, Kullgren JT, Ackermann RT, O’Brien MJ. Building toward a population-based approach to diabetes screening and prevention for US adults. Curr Diab Rep 2018;18(11):104.
19. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Could you have prediabetes? Take the test, https://www. cdc. gov/ prediabetes/takethetest/;2020(Son erişim:16 06 2020).
20. Glümer C, Carstensen B, Sandbaek A, Lauritzen T, Jørgensen T, Borch-Johnsen K. A Danish diabetes risk score for targeted screening. Diabetes Care 2004;27(3):727–33.
21. Lindström J, Tuomilehto J. The diabetes risk score: a practical tool to predict type 2 diabetes risk. Diabetes Care 2003;26:725–31.
22. Lindström J, Louheranta A, Mannelin M, Rastas M, Salminen V, Eriksson J et al. The Finnish Diabetes Prevention Study (DPS): Lifestyle intervention and 3-year results on diet and physical activity. Diabetes Care 2003;26:3230–6.
23. Adhikari P, Pathak R, Kotian S. Validation of the MDRF-Indian diabetes risk score (IDRS) in another south Indian population through the boloor diabetes study (BDS). J Assoc Physicians India 2010;58:434–6.
24. Mohan V, Deepa R, Deepa M, Somannavar S, Datta M. A simplified Indian diabetes risk score for screening for undiagnosed diabetic subjects. J Assoc Physicians India 2005;53:759–63.
25. Mandal MM, Garg S, Mishra RN, Maharana SP. Study on prediction of type 2 diabetes mellitus in undergraduate MBBS students: a cross-section study in a tertiary health center, Kolkata. Int J Res Med Sci 2018;6(1):184–90.
26. Robinson CA, Agarwal G, Nerenberg K. Validating the CANRISK prognostic model for assessing diabetes risk in Canada’s multi-ethnic population. Chronic Dis Inj Can 2011;32(1):19–31.
27. Ying J, Susan RVK, Yang M, Heather O, Gina A, Margaret DG et al. Assessment of dysglycemia risk in the Kitikmeot region of Nunavut: using the CANRISK tool. Health Promot Chronic Dis Prev Can 2017;37(4):114–22.
28. Avusturalya Sağlık Bakanlığı (Australian Government Department of Health). Australian type 2 diabetes risk assessment tool (AUSDRISK). https://www.health.gov.au/ resources/apps-and-tools/the-australian-type-2-diabetes-riskassessment-tool-ausdrisk?utm_source=health.gov.au&utm_medium=callout-auto-custom&utm_campaign=digital_transformation; 2020(Son erişim:16 06 2020).
29. Avusturalya Kraliyet Pratisyen Hekimler Birliği (Royal Australian College of General Practitioners-RACGP). General Practice Management of Type 2 Diabetes 2016–18. East Melbourne, Vic: RACGP, 2016.
30. Avusturalya Sağlık Bakanlığı (Australian Government Department of Health). The Australian Type 2 Diabetes Risk Assessment Tool, https://www. health. gov. au/sites/default/files/the-australian-type-2-diabetes-risk-assessment-toolausdrisk. pdf/;2010(Son erişim:16 06 2020).
31. Paprott R, Mühlenbruch K, Mensink GB, Thiele S, Schulze MB, Scheidt-Nave C et al. Validation of the German Diabetes Risk Score among the general adult population: findings from the German Health Interview and Examination Surveys. BMJ Open Diabetes Res Care 2016;4(1): e000280.
32. Mühlenbruch K, Ludwig T, Jeppesen C, Joost HG, Rathmann W, Meisinger C et al. Update of the German Diabetes Risk Score and external validation in the German MONICA/KORA study. Diabetes Res Clin Pract 2014;104(3):459–66.
33. Elkin N. Bir aile sağlığı merkezine başvuran diabet hastalarının regülasyon durumlarının değerlendirilmesi. Kocatepe Tıp Dergisi 2016;17(4):101–8.
34. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi. Hastalıkların Tanı ve İzlenmesinde Biyokimya Laboratuvarı, 2013. In:Sönmez, HA, editors 1. Baskı. İstanbul: Doyuran; 2013. Sürekli Tıp Eğitimleri Sempozyum Dizisi No:81. ISBN 978–605– 87155–1–6.
35. Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Follow-up report on the diagnosis of diabetes mellitus. Diabetes Care 2003;26:3160–7.
36. Noble D, Mathur R, Dent T, Meads C, Greenhalgh T. Risk models and scores for type 2 diabetes: systematic review. BMJ 2011;343: d7163.
37. T. C. Sağlık Bakanlığı. Halk Sağlığı Genel Müdürülüğü. Toplum Sağlığı Hizmetleri ve Eğitim Dairesi Başkanlığı. Aile Hekimliği Uygulamasında Önerilen Periyodik Sağlık Muayeneleri ve Tarama Testleri, 2015. Sağlık Bakanlığı Yayın No:991.