UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde Ege Bölgesi Ceneviz Kaleleri

2013 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimler” başlığı oluşturulmuş, Türkiye’de seçilen tarihi kaleler listede yer almış ve liste 2020 yılında eklenen yapılarla güncellenmiştir. Listede Türkiye dışında uluslararası bileşen olarak Ukrayna Kırım Özerk Bölgesi’ndeki kale yapıları da bulunmaktadır. Türkiye’den İstanbul’da Yoros Kalesi, Galata Kulesi, İzmir’de Foça Kalesi, Çeşme Kalesi, Güvercinada Kalesi ve Kuşadası kent surları, Çandarlı Kalesi, Bartın’da Amasra Kalesi, Düzce’de Akçakoca Kalesi, Sinop Kalesi ulusal bileşenler başlığı altında seri adaylık dosyasında yer almıştır. Ceneviz kolonileri Orta Bizans döneminden itibaren ticaret imtiyazı edinerek başta İstanbul olmak üzere Ege ve Karadeniz’de ticaret kolonileri işleviyle kurulmuştur. Anadolu’nun kıyı bölgelerinde Bizans döneminde inşa edilen bazı kale yapıları Ceneviz yönetimine geçmiş veya Cenevizler tarafından yeniden inşa edilmiştir. Bölgede Türk egemenliğinin sağlanmasıyla, Osmanlı döneminde de onarım ve yeniden inşa ile varlığını sürdüren kaleler, kültürlerarası Akdeniz mimari niteliklerini yansıtan savunma yapıları olarak günümüzde somut kültürel miras kapsamında değerlendirilmektedir. Çalışmada Ege Bölgesi’nde Ceneviz kolonilerinin egemenliğinde bulunan kalelerin somut kültürel miras ve kültürel miras turizmi kapsamında ulusal ve uluslararası nitelikleri ve önemi konu alınmıştır. Konuyla ilgili literatür araştırması gerçekleştirilmiş, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan kale ve surlu yerleşimler ile Türkiye’de belirlenen “Ceneviz Ticaret Yolu”nda yer alan kale ve surlu yerleşimler değerlendirilmiştir. Tarih boyunca Anadolu’da Cenevizli tüccarlar tarafından gerçekleştirilen ticaret faaliyeti kapsamında Türkiye kıyılarında Ceneviz kolonilerinin kurulduğu bölgelerde yer alan kaleler yoluyla Anadolu kıyılarının deniz yolu ve ticaret güzergâhında merkezi önem taşıyan Ege Bölgesi’nin Ortaçağ Akdeniz kültürüne ait somut kültürel miras varlığı tartışılmıştır. UNESCO’nun Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer alan “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimler” tarihi bellek ve kültürel çeşitlilik bağlamında kültürel miras turizmine katkı sunmaktadır. Bu nedenle Ege Bölgesi kalelerinin bağlı bulunduğu güzergâhın yeniden canlandırılması amacıyla ulusal ve uluslararası kapsamda kültürel miras tematik tur destinasyonlarında yer almasının Akdeniz’de uluslararası kültürel etkileşimin sürdürülebilirliği bakımından yararlı olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

___

  • Ahrweiler, H. (1966). Byzance et La Mer. Presses Universitaries de France: Paris.
  • Arıkan, Z. (2001). Kate Fleet, European and Islamic Trade in the Early Ottoman State. The Merchants of Genoa and Turkey. Cambridge University Press, 1999. The Journal of Ottoman Studies, XXI, (H. İnalcık, N. Göyünç, H. W. Lowry, İ. Erünsal, K. Kreiser, A. A. Şentürk Ed.). Enderun Kitabevi: İstanbul.
  • Ayönü, Y. (2009). İzmir’de Türk Hâkimiyetinin Başlaması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, IX, (1), 1-8.
  • Baykara, T. (1974). İzmir Şehri ve Tarihi. y.y.: İzmir.
  • Bulunur, K. İ. (2013). Osmanlı Galatası (1453-1600). (Basılmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi: Sakarya.
  • Clavijo, R. G. (1928). Embassy to Tamerlane. (G. le Strange Çev.). Routledge: Londra.
  • Çavuşdere, S. (2009). Selçuklular Döneminde Akdeniz Ticareti, Türkler ve İtalyanlar. Tarih Okulu, IV, 53-75.
  • Çavuşdere, S. (2009). Ege’de Türk-İtalyan Hububat Ticareti (13.-14. Yüzyıllar). Tarih Araştırmaları Dergisi, 28, (46), 275-303.