20931

Bozova Yeraltısuyu Kalitesinin CBS Tekniğine Dayalı Fuzzy AHP Yöntemiyle Modellenmesi ve Değerlendirilmesi

Ekolojik denge içinde ekonomik büyümenin ve sürdürülebilir kalkınmanın en önde gelen unsurlarından biri sudur. Fakat, günümüzde su bütün dönemlerin önemli doğal kaynaklarından farklı olarak uluslararası kriz durumundadır; nüfus artmakta buna karşılık su kaynakları azalmakta ve Gezegenimiz giderek kurak bir dönemi yaşamaktadır. İnsanlar gelecekte su bulamayacaklarının endişesini şimdiden duymaya ve önlemlerini almaya başlamışlardır. Ülkemizde giderek artan su ihtiyacının yanısıra yeraltı suyunun kirliliğinin kontrolü ve önlenmesi çalışmaları da önem kazanmaktadır. Bu çalışmada, Bozova havzası içme, sulama ve kullanma suyu olarak tüketilen kuyu sularından alınan örnekler İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen kriterlere göre kalite analizi yapılmıştır. Sahanın yeraltı su kalitesi için bir model oluşturma ve yüksek su kalitesine sahip alanları belirleme amaçlanmıştır. Bunun için 16 farklı kuyudan su örnekleri toplanmış ve veriler CBS destekli ÇKKV yöntemlerinden F- AHP tekniğiyle değerlendirilme yapılmıştır. Yeraltı suyu kalite haritaları Arcmap ortamında önce raster, sonrada reclassify ile sınıflandırılmıştır. Daha sonrada parametreler F-AHP uygulamasında ağırlıklarındırılarak yeraltı suyu kirliliği haritası oluşturulmuştur. Son olarakta bu parametreler yorumlanıp öneriler yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Yeraltı suyu,, ÇKKV, CBS, Bulanık AHP yöntemioji

Anahtar Kelimeler:

Groundwater, MCDM, GIS, Fuzzy AHP method

Bozova Groundwater Quality Modeling And Evaluation Using Fuzzy Ahp Method Based On Gıs Technique

One of the most important elements of economic growth and sustainable development in ecological balance is water. However, today, water, unlike the important natural resources of all periods, is in a state of international crisis; population is increasing on the other hand, water resources are decreasing and our planet is experiencing an increasingly dry period. People have already begun to feel the concern that they will not find water in the future and to take their precautions. In addition to the ever-increasing need for water in our country, the control and prevention of groundwater pollution are also gaining importance. In this study, samples taken from well waters consumed as drinking, irrigation and utility water in Bozova basin were analyzed according to the criteria specified in the Regulation on Water Intended for Human Consumption. It is aimed to establish a model for the groundwater quality of the site and to identify areas with high water quality. Water samples from 16 separate wells were obtained for this, and the results were then assessed using the F-AHP approach, one of the GIS supported MCDM methods. Groundwater quality maps were first classified by raster and then by reclassify in the Arc map environment. Afterwards, a groundwater pollution map was created by weighting the parameters in the F-AHP application. Finally, these parameters were interpreted and suggestions were made.

Keywords:

Groundwater, MCDM, GIS, Fuzzy AHP method,

PDF

___

Anonymous, (2005). Waters-Water Intended for Human Consumption. TS 266/ April 2005, Turkish Standards Institute, Ankara.
Aslan, V. & Celik, R. (2021). Integrated gis-based multicriteria analysis for groundwater mapping in the euphrates’s sub-basin, harran basin, turkey. Sustainability, 13(13), 7375. DOI: 10.3390/su13137375.
Bordalo, A.A., Nilsumranchit, W. & Chalermwat, K. (2001). Water quality and uses of the Bangpakong River (Eastern Thailand). Water Research, 35(15), 3635-3642. DOI: 10.1016/S0043-1354(01)00079-3.
Celik, R. (2007). Investigation of underground waters of Diyarbakır Plain and modeling with geographic information system (GIS). Unpublished Doctoral Thesis, FÜFBE.
Chang, D.Y. (1996). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European journal of operational research, 95(3), 649-655. DOI: 10.1016/0377-2217(95)00300-2.
Chapra, S.C. (2008). Surface water-quality modeling. Waveland press. https://www.researchgate.net/publication/48447645.
Cordy, G.E. (2015). A Primer on Water Quality. USGS report no: 027-01.
Diersing, N. (2009). Water Quality: Frequently Asked Questions PDA.
DSI (General Directorate of State Hydraulic Works). (2012). Sanliurfa Balikligol Karst Hydrogeology Survey Report. T.R. Ministry of Energy and Natural Resources, General Directorate of State Hydraulic Works, Department of Geotechnical Services and Groundwater, Karst Research Branch Directorate, Ankara.
Germolec, D.R., Yang, R.S., Ackermann, M.F., Rosenthal, G.J., Boorman, G.A., Blair, P. & Luster, M.I. (1989). Toxicology studies of a chemical mixture of 25 groundwater contaminants: II. Immunosuppression in B6C3F1 mice. Toxicological Sciences, 13(3), 377-387. DOI:10.1093/toxsci/13.3.377.
Kahraman, C., Cebeci, U. & Ruan, D. (2004). Multiattribute comparison of catering service companies using fuzzy AHP: The case of Turkey. International journal of production economics, 87(2),171-184. DOI: 10.1016/S0925-5273(03)00099-9.
Lee, S.K., Mogi, G. & Hui, K.S. (2013). A fuzzy analytic hierarchy process (AHP)/data envelopment analysis (DEA) hybrid model for efficiently allocating energy R&D resources: In the case of energy technologies against high oil prices. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 21, 347-355. DOI: 10.1016/j.rser.2012.12.067.
Marjani, A. & Jamali, M. (2014). Role of exchange flow in salt water balance of Urmia Lake. Dynamics of atmospheres and oceans, 65, 1-16. DOI: 10.1016/j.dynatmoce.2013.10.001.
Saaty, T.L. (1980). The Analytic Hierarchy Process Mcgraw Hill, New York. Agricultural Economics Review, 70.
Sadat-Noori, S.M., Ebrahimi, K. & Liaghat, A.M. (2014). Groundwater quality assessment using the Water Quality Index and GIS in Saveh-Nobaran aquifer, Iran. Environmental Earth Sciences, 71(9), 3827-3843. DOI: 10.1007/s10661-011-2244-y.
Süme, V. & Verep, B. (2021). Doğu Karadeniz Kıyılarında Sel ve Fırtınaların T-Mahmuzlar Üzerinde Oluşturduğu Hasarlar ve Su Kalitesi Değişimlerine Etkilerinin Araştırılması . Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences , 6(4) , 727-734. DOI: 10.35229/jaes.994671.
Taylor, J. K. (1981). Quality assurance of chemical measurements. Analytical Chemistry, 53(14), 1588A-1596A. DOI: 10.1021/ac00237a001.
Tseng, M.L., Lin, Y.H., Chiu, A.S. & Chen, C.Y. (2008). Fuzzy AHP approach to TQM strategy evaluation. Industrial Engineering and Management Systems, 7(1), 34-43. http://koreascience.or.kr.
WHO/UNICEF Joint Monitoring Programme for Water Supply and Sanitation. (2012). Progress on drinking water and sanitation: 2012 update. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/44842.
Yavuz, V. S. (2017). Batman ovasının yeraltı suyu potansiyeli ve kalitesinin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ile modellenmesi (Doctoral dissertation, Doktora tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır).
Yesilnacar, M. I., & Gulluoglu, M. S. (2008). Hydrochemical characteristics and the effects of irrigation on groundwater quality in Harran Plain, GAP Project, Turkey. Environmental Geology, 54(1), 183-196. DOI: 10.1007/s00254-007-0804-9.