Mehmet UTKU, M. Ali DANIŞMAN, Zafer AKÇIĞ, Nihal AKYOL

Afyon ve çevresi' nin depremselliği: 03 Şubat 2002 Çay Depremi eşşidded haritası ve deprem riski

Türkiye için doğal afetlerin başında gelen deprem, 03.02.2002 tarihinde yerel saatle 09:ll:28'de, Afyon ili çevresinde (Çay, Sultandağı, Bolvadin ve Çobanlar) büyük can ve mal kayıplarına neden oldu. Afyon ve Çevresi, yakın tektonik sistemlerin yönlendirdiği deprem rejimine göre, bu güne kadar en az 4.0 büyüklüklü $(Mgeq 4.0)$ 252 deprem yaşadı. Batı Anadolu'da etkin olan Gediz graben sistemi, Dinar Fay sistemi ile Afyon'un güneydoğusundan ku-zeybatısına doğru uzanan Akşehir Fay sistemi ve Emirdağı Fay sistemlerinin etkisinde kalan Afyon ve civarı, ~5 ayda bir, en az 4.0 büyüklüğünde bir deprem üreten aktif bir tektonik sistemin içinde yer almaktadır. Bu özelliğiyle, 6.0 büyüklüğündeki bir depremi 30 yılda %78, 7.0 büyüklüğündeki bir depremi ise aynı sürede %35 yaşama olasılığı vardır. Kayıtlara göre, bu bölgede yaşanan en büyük deprem 1931 yılında 7.0 büyüklüğündedir. Günümüze kadar, en az 6.0 büyüklüklü 8 depremin meydana geldiği Afyon ve Çevresi, birinci derece deprem bölgesi olarak tanımlanır. Bu çalışma ile elde edilen eşşiddet haritasından, arazi gözlemlerinden ve art sarsıntı dış merkez dağılımlarının yönelimlerinden, 03.02.2002 tarihli depremin (09:11:28; Md=6.0, Mw=6.5), Akşehir Fay Zonu'nun bir ürünü olduğu ve Çay (Afyon) Depremi adıyla anılması gerektiği anlaşılmaktadır. Bölgedeki aktif faylara bağlı olarak yüzeylenen jeotermal akışkanların çokluğu ve bölgenin yeraltı suyu yönünden zengin tortul ve gevşek çekellerden oluşmuş olması, hatalı ve denetimsiz yapı üretimi, olası depremlerdeki hasarı artırıcı en önemli etkenlerdir.

The seismicity of Afyon and its surroundings:Isoseist map of 03 February 2002 Cay Earthquake and earthquake risk analysis

Earthquake is the most important natural disaster in Turkey. The earthquake which struck Afyon on 03 February 2002 at 09:ll:28am (local time) caused great losses in human life and property in Afyon and its surroundings (Çay, Sultandağı, Bolvadin, Çobanlar). According to the earthquake regime triggered by the tectonics of the region, 252 earthquakes with a magnitude of 4.0 and greater have struck. Afyon and its surroundings which are under the effect of the Gediz graben, Dinar, Akşehir, and Emirdağ fault systems exist within an ac-tive tectonic system leading to earthquakes with a magnitude oj 4.0 and greater once in 5 months. With this characteristic, the occurrence probabilities of earthquakes in 30 years with a magnitude of 6.0 and 7.0 are 78% and 35% respectively. The greatest earthquake recorded in this area was in 1931 with a magnitude of 7.0. In terms of the Earthquake Zoning Map of Turkey, Afyon and its surroundings, where 8 earthquakes of a magnitude of 6.0 have occurred so far, are termed as first order earthquake province. In this study, firstly, using macroseismic observations and distributions of aftershocks, the isoseist map of the earthquake region for 03 February 2002 event is made. Secondly, the location of the origin of 03 February 2002 (09:11:28am, Md=6.0, Mv,=6.5) Earthquake is estimated. In this effect, it can be concluded that this event is a result of Akşehir Fault Zone and it is essential to name it as Çay (Afyon) Earthquake, Abundance of geothermal fluids sampled with respect to active faults in the region, sediments and alterated deposits containing abundant underground water, and the construction of faulty and uncontrolled buildings are the main factors increasing the damage, hazard in earthquakes.

PDF

___

Akçığ, Z., Utku, M., Danışman, M.A., Akyol, N., (2002), 03 Şubat 2002 Afyon-Çay Depremi Makrosismik Raporu, Dokuz Eylül Üniversitesi,,15 sayfa, İzmir.
Arpat, E., Aktar, M., Herece, E., Karabulut, H., Komut, T. ve Örgülü, G., (2002), 3 Şubat 2002 Sultandağı Depremi ön raporu. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Jeofizik Anabilim Dalı, İstanbul. Besang, C., Eckhardt, F.J., Harre, W. Freuzer, H. ve Muller, P., (1977), Radiometrische Altersbestimungen aus dem Jungtentiar der Türkei, Geol J.9 25, 139-167.
Colin, H.,(1955), Jeolojik Harita İzahnameleri (Afyonkarahisar 72/2 ve 72/4 paftaları), MTA, Rapor No: 2244, Ankara.
Çevikbaş, A., Ercan, T. ve Metin, S., (1988), Geology and Regional Distribution of Neogene Volcanics between Afyon-Şuhut, Jour. Pure and Appl. Sci., METU, Ankara, 21/1-3, 479-499.
Ercan, A., (2000), Türkiye Deprem Bölgelendirme Haritası, Atlas Dergisi, Sayı: 86, Mayıs-2000, No: 2000/5, Sayfa; 146-147.
Erişen, B., Akkuş, İ., Uygur, N. ve Koçak, A., ( 1996), Türkiye Jeotermal Envanteri, MTA, Ankara, p.480.
Gumbel, E. J., (1958), Statistics of Extremes, Columbia University Press, USA.
Gutenberg, B. ve Richter, C. F. (1942), Earthquake Magnitude, Intensity, Energy and Acceleration, Bull Seismol. Soc Am., Vol. 32, No. 3, 163-191.
Gutenberg, B. ve Richter, C. F. (1944), Frequency of earthquakes in California, Bull Seismol Soc. Am., Vol. 34, 185-188.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Veri Bankası, http://www.koeri.boun.edu.tr, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Keller, J., (1983), Potassic Lavas in the Oregenic Volcanism of the Mediterranean Area, Jour. Volcanology and Geothermal Research, 18, 321-335.
Ketin, İ., (1966), Anadolu'nun Tektonik Birlikleri, MTA Dergisi, 53, Ankara.
Koçyiğit, A., ( 1984), Güneybatı Türkiye ve yakın dolayında levha içi yeni tektonik gelişim, Türkiye Jeo. Kur. Bült., 27, 1-16.
Koçyiğit, A. ve Özacar, A.A., (2003), Extensional Neotectonic Regime through the NE Edge of the Outer Isparta Angle, SW Turkey: New Field and Seismic Data, Turkish J. Earth Sci., Vol.12, No.1, pp.67-90.
Koçyiğit, A., Ünay, E., ve Saraç, G., (2000), Episodic graben formation and extensional neotectonic regime in west Central Anatolia and the Isparta Angle; a case study in the Akşehir-Afyon Graben, Turkey, In: Bozkurt, E., Winchester, J.A., Piper, J.A.D. (eds), Tectonics and Magmatism in Turkey and surrounding Area. Geol. Soc. Spec. Publ., 173, 285- 301.
Öztürk, E.M. ve Öztürk, Z., (1989), Balçıkhisar- Karadilli (Afyon)- Dereköy (Isparta) Dolayının Jeolojisi Raporu, (yayınlanmamış), MTA, 282-286, Ankara.
Sun, S., (1979), Gazlıgöl (Afyon) Yöresinin Jeoloji İncelemesi, Bitirme Projesi, Ege Üniversitesi, Yerbilimleri Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği, 22 sayfa, İzmir.
Şaroğlu, F., Emre, Ö. ve Kuşçu, İ., (1992), Türkiye Diri Fay Haritası, Maden Tetkik Arama, Genel Müdürlüğü, Ankara.
Şengör, A.M.C., Görür, N., and Şaroğlu, F., (1985), Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. Strike- Slip Deformation Basin Formation and sedimentation, Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, Spec. Publ.,No.37,pp.227-264.
Tatlı, S., (1973), Afyon, Gazlıgöl-Susuz Alanının Jeolojisi ve Jeotermal Enerji olanakları, MTA, Rapor no: 2900, Ankara.
USGS (United States Geological Survey), http://neic.usgs.gov
Utku, M., ve Özyalın, Ş., (2001),, Yeni Q100: Deprem Risk Analizi Bilgisayar Yazılımı, III. İzmir ve Çevresi 'nin Deprem- Jeoteknik Sempozyumu (JEOTEKNIKIII), CD-ROM,, 5 sayfa, 12-14 Kasım 2001, İzmir.
Utku, M., ve Özyalın, Ş., (2002), Teknolojik Anlamıyla Q100: Deprem Risk Analizi Bilgisayar Yazılımı, Bilgi Teknolojileri Kongresi, CD-ROM (8 sayfa), Bildiri Özetleri, sayfa 151-155,, 06-08 Mayıs 2002, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Yağmurlu, F., Savaşçın, M.Y. ve Ergün, M., (1997), Relation of Alkaline Volcanism and Active Tectonism within the Evolution of Isparta Angle, SW-Turkey, J. Geol., 105, 717-728.