NÂSIR Lİ-DİNİLLÂH'IN HALİFELİĞİ VE ŞAHSİYETİNE GENEL BİR BAKIŞ

Nasır li-Dinillâh 575-622/1180-1225 yılları arasında yaklaşık 46 yıllık bir zaman dilimiyle en uzun süre hilafet makamında kalan Abbâsî halifesidir. Abbâsî halifelerinin siyasî güçlerini yitirip, sadece dinî bir lider olarak varlıklarını devam ettirdikleri bir dönemde halife olan Nâsır li-Dinillâh, Abbâsî hilafetine yeniden dünyevî otorite kazandırmak istemiş, bu amaçla askerî, siyasî, fikrî, ictimaî reformlar gerçekleştirmiştir. Halife Nâsır li-Dinillâh'ın çabaları sonucu bağımsızlığını kazanan Abbâsî hilafeti onun vefatından kısa bir süre sonra 656/1258 yılında Abbâsî Devleti Moğollar tarafından yıkılmıştır.

An Overview of Caliphate and Personality of Nasir Li-Din Allah

An Overview of Caliphate and Personality of Nasir Li-Din Allah Nasır li-Din Allah is the longest serving Abbasid caliph with approximately 46 years between 575-622/1180-1225. Nasır li-Din Allah who reigned in caliphate in a period when the Abbasid caliphs lost their political power and kept their existence as religious leader wanted to integrate Abbasid caliphate in secular domination again. For this purpose, he carried out military, political, intellectual and social reforms. As a result of the efforts of the Nasır li-Din Allah, the Abbasid caliphate gained independence but shortly after his death, the Abbasid caliphate was collapsed by the Mongols in 656/1258.

PDF

___

» Anadol, Cemal, Türk-İslâm Medeniyetinde Âhilik Kültürü ve Fütüvvetnâmeler, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1991.
» Cüveynî, Alâeddin Ata Melik b. Muhammed (681/1283), Tarih-i Cihangüşa, çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1988.
» Demirpolat, Anzavur - Akça, Gürsoy; "Ahilik ve Türk Sosyo-Kültürel Hayatına Katkıları", Selçuk Ünv. Türkiyat Araştırmaları Der., Konya, 2004, sy.15, s. 355-376.
» Dikkaya, Mehmet, "Ahiliğin İlk Örnekleri Olarak Ortaçağ İslâm Dünyasında Fütüvvet Teş- kilatları," İktisat, Tarih ve Zihniyet Dünyamız, Müsiad Yönetim Kitaplığı, İstanbul, 2000, sy. 25, s.63-74.
» Ebû Şâme, Şihabüddin Ebû Muhammed Abdurrahman b. İsmâil (665/1268), Kitâbü Ravzateyn fî Ahbâri Devleteyn en-Nûriyye ve's-Selâhiyye, thk. İbrahim Şemsüddin Dâru'lKütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 2002.
» Eyyübî, Muhammed b. Takıyyüddin Ömer İbn Şahinşah (617/1220), Mizmâru'l-Hakâik ve Sırru'l-Halâik, thk. Hasan Hebeş, el-Hey'etü'l-Mısriyyeti'l-Âmme li'l-Kitâb, Kahire, 2005.
» Faruk Ömer Fevzi, el-Hilâfetü'l-Abbâsiyye: es-Sukût ve'l-İnhiyâr, Dâru'ş-Şurûk, Amman, 1998.
» Güllülü, Sabahattin, Ahi Birlikleri,Sosyoloji Açısından, Ötüken Yay, İstanbul, 1977.
» Gölpınarlı, Abdülbaki, " İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynakları", İktisat Fak. Mec. , Ekim 1949-Temmuz 1950, XI, s. 3-354.
» Hartmann, Angelika, "Nâsır-Lidinillâh", DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 399-402. » -------------, An-nasir li-din Allah: 1180-1225 Politik Religion Kultur in der Spaeten Abbasidenzeit, Walter De Gruyter, Berlin, 1975.
» İbn Cübeyr, Ebü'l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed b. Cübeyr b. Muhammed el-Kinânî elBelensî (614/1217), Endülüsten Kutsal Topraklara Yolculuk, çev. İsmail Güler, Selenga Yayınları, İstanbul, 2003.
» İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1405), Târîhu İbn Haldûn, Dâru'lKütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
» İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmâil b. Ömer (774/1372), el-Bidâye ve'n-Nihâye, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Hicr li't-Tıbâa ve'n-Neşr, Cize, 1997/1417.
» İbn Tağribirdî, Cemalüddin Ebü'l-Mehasin Yusuf (874/1469); en-Nücûmü'z-Zâhira fi Mülûki Mısr ve'l-Kâhira, thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1996
» İbn Vâdirân, Hüseyn b. Muhammed, Târîhu'l-Abbâsiyyîn, thk. Müncî Ka'bî, Dâru'l-Ğarbi'l- İslâmî, Beyrut, 1993
» İbn Vâsıl, Ebû Abdullah Cemalüddin Muhammed b. Sâlim ( 697/1298), Müferricü'lKürûb fi Ahbâri Benî Eyyûb, thk. Cemalüddin Şeyyâl-Haseneyn Muhammed Rebi', Vizâretü's-Sekâfe ve'l-İ'lâm, Kahire, 1972.
» İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemalüddin Abdurrahman b. Ali (597/1201), el-Muntazam fî Târîhi'l-Mülûk ve'l-Ümem, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru'l-Kütüb, Beyrut, 1985.
» İbnü'd-Devâderî, Ebû Bekr b. Abdillah b. Aybek (732/1332), Kenzü'd-Dürer ve Câmiü'l- Ğürer: ed-Dürretü's-Seniyye fî Ahbâri'd-Devleti'l-Abbâsiyye, Franz Steiner Verlag, Beyrut, 1992.
» İbnü'l-Esîr, İzzüddin b. Ebi'l-Hasan Ali b. Muhammed (630/1275), el-Kâmil fi't-Târîh, thk. Ebü'l-Fida' Abdullah el-Kâdî, Dâru'l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
» İbnü'l-İbrî, Ebü'l-Ferec Barhebracus Yuhanna, Abû'l-Farac Tarihi, trc. Ömer Rıza Doğrul, TTK, Ankara, 1945
» İbnü'l-Mi'mâr, Şeyh Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Ebi'l-Mekârim (642/1244), Kitâbü'l-Fütüvve, thk. Mustafa Cevad-Muhammed Takiyyüddin Hilâli, Mektebetü'lMüsenna, Bağdat, 1958.
» İbnü'l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddin Ömer b. Muzaffer b. Ömer (749/1349); Târîhu İbni'lVerdî = Tetimmetü'l-Muhtasar fî Ahbâri'l-Beşer, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1996.
» İbnü's-Sâî, Ebû Tâlib Tacüddin Ali b. Enceb b. Osman (674/1276), el-Câmiu'l-Muhtasar fi Unvâni't-Tevârîh ve Uyûni's-Siyer, nşr. Mustafa Cevad, Matbaatü's-Süryaniyye elKatolikiyye, Bağdat, 1934.
» -------------, Nisâü'l-Hulefâ, thk. Mustafa Cevad, Daru'l-Marife, Kahire, 1993.
» İbnü'd-Dübeysî, Ebû Abdullah Muhammed b. Saîd b. Yahyâ (637/1239), Zeylü Târîhi Medineti's-Selâm, thk. Beşşar Avvad Ma'ruf, Dâru'l-Ğarbi'l-İslâmî, Beyrut, 2006/1427.
» İbnü'l-Furat, Nasıruddin Muhammed b. Abdürrahim b. Ali (807/1405), Târîhu İbni'l-Furat, thk. Hasan Muhammed Şemma', Basra, 1970.
» Kalkaşendî, Ebü'l-Abbas Şihabüddin Ahmed b. Ali b. Ahmed (821/1418, Subhu'l-A'şâ fî Sınâati'l-inşâ, thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
» Karamânî, Ahmed b. Yusuf (1019/1610), Ahbâru'd-Düvel ve Âsâru'l-Üvel fi't-Târîh, thk.
Fehmi Sa'd Ahmed Hatît, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 1992.
» Kayaoğlu, İsmet, ''Halife en-Nasır'ın Fütüvvete Girişi ve Bir Fütüvvet Buyrultusu'', Ankara Ünv. İlahiyat Fak. Der., 1981, XXV, s. 221-227.
» Köprülü, Fuat, "Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları I: Enîsü'l-Kulûb Kazi Burhaneddin Ebu Nasr b. Mesud Ânevî (608/1211)", Belleten, XXVII, s. 459-485.
» Makrîzî, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir (845/1442), es-Sülûk liMa'rifeti'l-Mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1418/1997.
» Muhammed Mahir Hammâde, el-Vesâiku's-Siyâsiyye ve'l-İdâriyye el-Âide li'l-Usûri'lAbbâsiyye, Müessesetü'd-Dirâse, Beyrut, 1985.
» Mustafa Cevad, "Dâru'l-Müsennâti'n-Nâsıriyye," Mecelletü Külliyyeti'l- Âdâb, Bağdat, 1961, sy. 4, s. 5-33.
» Nüveyrî, Şihabüddin Ahmed b. Abdülvehhab b. Muhammed (733/1333), Nihâyetü'l-Ereb fî Fünûni'l-Edeb, thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim, el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'lKitâb, Kahire, 1975.
» Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek (764/1363), el-Vâfî bi'l-Vefeyât, thk. Ahmed ArnavutTürki Mustafa, Dâru İhyâi't-Türâsil-Arabî, Beyrut, 2000.
» Salih Ahmed Ali, el-Irak fi't-Târîh, Dâru'l-Hurriyye, Bağdat, 1983.
» Sıbt İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Muzaffer Şemsüddin Yusuf b. Kızoğlu (654/1256), Mir'âtü'zZamân fî Târîhi'l-A'yân, Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, Haydarabad, 1370/1951.
» Süyûtî, Ebü'l-Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekr (911/1505), Târîhu'l-Hulefâ, Beyrut, 2003.
» Taschner, Franz, "İslam Ortaçağında Fütüvvet", İktisat Fak. Mec. , İstanbul, 1953, XV, s. 3-32.
» Yâfiî, Afifüddin Abdullah b. Es'ad b. Ali el-Yemâni (768/1366), Mir'âtü'l-Cenân ve Ibretü'lYakzân fî Ma'rifeti Havâdisi'z-Zamân, nşr. Halil Hasûr, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1471/1997.
» Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1348), Siyeru A'lâmi'n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaut, Hüseyin Esat, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1985/1405.
» -------------, Târîhu'l-İslâm ve Vefeyâtü'l-Meşâhîr ve'l-A'lâm, thk. Beşşar Avvad Ma'rûf, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut,1424/200