Alman Siyah Başlı Etçi x $F_1$ (sakız x kıvırcık) melezleri ile Kıvırcık ve Türk Merinoslarında bazı çevre faktörlerinin süt verimi ve büyüme özellikleri üzerine etkileri

Bu çalışmada, verimler üzerine etkitfutan başlıca ölçülebilir çevre faktörleri üzerinde durulmuş ve ele alınan bu faktörlerin, Sakız x Kıvırcık ($F_1$), Kıvırcık ve Türk Merinosu koyunların süt verimi ve laktasyon süresi; üçlü melez (Alman Siyah Başlı Etçi x $F_1$ (Sakız x Kıvırcık)), Kıvırcık ve Türk Merinosu kuzuların ise büyüme hızı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Koyunların süt verimi ve laktasyon süresini etkileyen faktörler olarak genotip, doğum tipi ve laktasyondaki yaş incelenmiş ve doğum tipi dışındaki faktörlerin etkisi önemli bulunmuştur. Beklenen süt verimi ortalamasının (93.5 kg), Sakız x Kıvırcık ($F_1$) koyunlar 8.9 kg ve Türk Merinosu koyunlar 5.5 kg üzerinde süt verimine ulaşırken, Kıvırcık koyunlar 14.4 kg altında süt vermiştir. İkiz doğuran koyunların süt verimi, beklenen ortalamanın 1.6 kg üzerinde olmuştur. Laktasyon süresi için beklenen ortalamanın (140 gün), $F_1$ koyunlarda 4.7 gün, Türk Merinosu koyunlarda l .3 gün üzerinde, Kıvırcık koyunlarda ise 6.0 gün altında sonuçlar elde edilmiştir. Koyunlar, 2 ve 3 yaşlarında beklenen ortalamadan düşük süt verimi ve laktasyon süresine sahipken, yaşın artışına paralel olarak 4 ve 5 yaşlarında bu özellikler için en yüksek düzeylere ulaşmış ve sonraki yaşlarda yeniden bir düşüş eğilimi göstermiştir. Kuzuların büyümesi üzerinde genotip, cinsiyet, doğum tipi ve ana yaşının etkileri önemli ve doğum yılının etkisi önemsiz olarak saptanmıştır. Kıvırcık genotipinde, dişi ve üçüz doğmanın etkisi bütün dönemlerde beklenen ortalamanın altında negatif değerler verirken; Türk Merinosu, üçlü melez kesim kuzusu genotipinde, erkek, tek ve ikiz (üçüzlerin varlığına bağlı olarak) doğmanın etkisi beklenen ortalamanın üstünde pozitif değerler vermiştir. Ana yaşı 4 ve 5 olan kuzuların, bütün büyüme dönemlerinde beklenen ortalamanın üzerinde pozitif sonuçlar verdikleri bulunmuştur. Bu çalışmada, incelenen verim özellikleri üzerindeki çevre etkilerinin giderilmesi yoluyla, Sakız genotipi taşıyan $F_1$ koyunların süt verimi özellikleri için Kıvırcık ve Türk Merinosu koyunların üzerinde pozitif sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Üçlü melez kuzular da bütün büyüme dönemleri ve özellikle 105. gün ağırlığı için beklenen ortalamadan yüksek büyüme değerleri göstermiştir.

The effects of some environmental factors affecting on the milk production and growth characteristics of the German Black-Headed Mutton x $F_1$ (Chios x Kıvırcık) crossbreds in comparison with Kıvırcık and Turkish Merinos

In this study, it was aimed to investigate the effects of the measurable environmental factors affecting on the milk yield and lactation length of Chios x Kıvırcık ($F_1$), Kıvırcık and Turkish Merino ewes and on the growth of the three-way crossbred (German Black-Headed Mutton x $F_1$ (Chios x Kıvırcık)), Kıvırcık and Turkish Merino lambs. With regard to the factors affecting the milk yield and lactation length of ewes, genotype, birth type and ewe's age were investigated and the effects of the factors other than birth type were found to be significant. The Chios x Kıvırcık ($F_1$) and Turkish Merino ewes gave 8.9 kg and 5.5 kg higher, respectively and Kıvırcık ewes gave 14.4 kg lower milk yield than the expected mean (93.5 kg). The milk yield of ewes giving birth to twins was 1.6 kg higher than the expected mean. In terms of the lactation length of ewes, $F_1$ and Turkish Merino ewes were 4.7 and 1.3 days higher, respectively and Kıvırcık ewes were 6.0 days lower than the expected mean (140 days). At the age of 2 and 3 the ewes had lower milk yield and lactation lengths than the expected mean. The milk yield and lactation lengths were highest at the age of 4 and 5 and got lower at the older ages. On the growth of lambs, the effects of genotype, sex, birth type and ewe's age were significant and the effect of birth year was not found significant. Being born Kıvırcık, female and triplet were negative under the expected means while being born Turkish Merino, three-way crossbred lamb, male, single and twin (due to the presence of triplets) was positive. The lambs which had dams at the age of 4 and 5 had positive growth results above the expected means at all ages. In this study, by the investigation of the factors affecting on the inspected milk production characteristics, it was determined that $F_1$ ewes carrying Chios genotype gave positive results higher than Turkish Merino and Kıvırcık ewes. In terms of the growth characteristics, the three-way crossbred lambs showed higher results than the expected means at all ages.

PDF

___

Akçan, A., Çınar, K., Özbeyaz, C, Aydoğan, M., Çetin, O.: Antalya Boztepe'de yetiştirilen Sakız sürüsünde bazı verim özelliklerinin incelenmesi. Türk Vet. ve Hay. Derg., 1988; 12 (2): 99-112.
Akçapınar, H., Tekin, M. E., Kadak, R., Akmaz, A., Müftüoğlu, Ş.: Merinos, Alman Siyah Başlı Etçi x Merinos, Hampshire Down x Merinos ve Lincoln x Merinos (Ft) kuzuların büyüme,besi ve karkas özellikleri. Hay. Araş. Derg., 1992; 2 (2): 18-23.
Akmaz, A.: Konya Merinosu koyunlarında süt verimi ve süt verimine etki eden bazı faktörler.Hay. Araş. Derg., 1994; 4 (1): 5-8.
Başpınar, H.: Türkiye'deki başlıca koyun ırklarının yarı-entansif koşullardaki döl, süt ve yapağı verim performansları üzerinde mukayeseli bir araştırma. İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 1985; 11 (2): 43-66.
Çörekçi, Ş.G., Evrim, M.: Sakız ve İmroz koyunlarının yarı-entansif koşullardaki verim performansları konusunda karşılaştırmalı araştırmalar. 3. Bazı çevre faktörlerinin incelenen verim özelliklerini belirleme düzeyleri. Türk Vet. ve Hay. Derg., 2000; 24: 553-561.
Demir, H., Başpınar, H.: Kıvırcık koyun ırkının yarı entansif koşullardaki verim performansı. 2.Koyunlarda dölverimi, süt verimi, canlı ağırlık ve yapağı özellikleri. İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 1992; 17(2): 13-24.
Evrim, M., Demir, H., Başpınar, H.: Kıvırcık koyun ırkının yarı-entansif koşullardaki verim performansı. 1. Kuzularda büyüme ve yaşama gücü. İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 1992; 17 (2): 1-12.
Goodnight, J.H., Harvey, W.R.: Least-squares means in the fixed effects general linear model.SAS Technical Report (R-103), SAS Institute Incorporated, Cary, North Carolina, 1978.
Goodnight, J.H., Speed, F.M.: Computing expected mean squares. SAS Technical Report (R-102), SAS Institute Incorporated, Cary, North Carolina, 1978.
Gönül, T.: Kasaplık kuzu üretimi için Dağlıç koyunları üzerinde melezleme denemeleri.TÜBİTAK 4. Bilim Kongresi, Ankara, 1973.
Hacıislamoğlu, B., Evrim, M.: Ramlıç koyunlarının önemli verim özelliklerinin fenotipik ve genetik parametreleri. 2. Bazı çevre faktörlerinin verimler üzerindeki etkileri. Türk Vet. ve Hay. Derg.; 1995: 19(1): 23-33.
Harvey, W.R.: Least-Squares Analysis of Data With Unequal Subclass Numbers. US Department of Agriculture, Report of Agricultural Research Service, H-4, 1975.
Oğan, M.: Türk Merinosu Koyunlarının Büyüme, Döl ve Yapağı Verim Özelliklerine Bazı Çevre Faktörlerinin Etkisi ve Bu Özelliklere Ait Parametrelerin Tayini Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniv. Sağ. Bil. Enst. Doktora Tezi, 1988.
Özcan, M., Yılmaz, A., Akgündüz, M.: Türk Merinosu, Sakız ve Kıvırcık ırkları arasındaki melezlemeler ile kesim kuzularının et verimlerinin artırılma olanaklarının araştırılması 1.Dölverimi, kuzularda yaşama gücü ve büyüme. Türk Vet. ve Hay. Derg., 2002; 26 (3): 517-523.
Searle, S.R.: Linear Models. Wiley & Sons, New York, 1971
Sönmez, R., Türkmut, L., Kaymakçı, M.: Tahirova koyunlarında tipin sabitleştirilmesi ve halk elindeki Kıvırcık koyunların bu tiple ıslahı olanakları. Türk Vet. ve Hay. Derg., 1991; 15: 72-86.
Tekin, M.E., Kadak, R., Gürkan, M., Nazlı, M., Kurtoğlu, V.: Merinos, Akkaraman ve İvesi koyunlarının bazı etçi ırklar ile melezlemesinden elde edilen Fj koyunların süt verimi ve süt kompozisyonu. Hay. Araş. Derg., 1994; 4 (1): 13-18.
Welsch, R.E.: Stepwise multiple comparison procedures. Journal of the American Statistical Association, 1977; 72: 359.
Yalçın, B.C., Müftüoğlu, Ş., Yurtçu, B.: Konya Merinoslarında önemli verim özelliklerinin seleksiyonla geliştirilme imkanları. 1. Çeşitli özellikler bakımından performans seviyeleri. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 1972; 19 (1-2): 227-255.
Yalçın, B.C.: Bazı çevre faktörlerinin verim özellikleri üzerindeki etkilerinin istatistiksel eleminasyonu. İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 1975; 1 (1): 82-102.