Mir İslama Dergisi (1912-1914): Rusya’daki İslam Araştırmalarının İki Yüzü

XIX. yüzyılın sonunda ve XX. yüzyılın başında Rusya Müslümanları arasında boy gösteren milli ve siyasi hareketler Rusya hükümeti tarafından bir tehdit olarak algılanmaktaydı. Bu tehdit, Rusya Müslümanlarını araştırma ve yakından izleme ihtiyacını doğurdu. 1912 yılında St. Petersburg’ta İçişleri Bakanlığı’na bağlı olarak çıkarılan Mir İslama dergisi bu amaca hizmet edecekti. Dergi, V. V. Barthold editörlüğündeki ilk döneminde bilimsel bir yol izledi fakat bu yol siyasi amaçlara uygun görülmedi. Onun yerine getirilen D. M. Pozdneev döneminde dergi tamamen siyasi amaçlara hizmet etmeye başlayıp bilimsel önemini yitirdi. Mir İslama, Rusya Müslümanları arasında ceditçilik, Müslüman basını, kadın hareketi ve birlik fikri gibi konularda zengin bir kaynak olmakla beraber içeriği Türkiye’nin akademik camiası için hâlâ bir muammadır. Bu makalede, derginin bilimsel, siyasi ve kültürel niteliği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Mir İslama, V. V. Barthold, Rusya Müslümanları, Rusya’da İslam Araştırmaları, D. M. Pozdneev

-

Political and national movements that occurred among the Muslims of Russia at the end of 19th century and in the beginning of the 20th century were perceived as a threat by the Russian government. This threat brought the need of research and close observation of the Muslims of Russia. The journal Mir Islama that was first issued in St. Petersburg at 1912 in relation to the Ministry of Internal Affairs was designed to serve this purpose. In the beginning, being edited by V.V. Barthold the journal continued its academic studies; however, as this path was not seen useful for the political purposes. D.M. Pozdneev took V.V. Barthold’s place and the journal started to follow the political purposes. Even though Mir Islama is an important source on the issues like jadidism, Muslim press, women’s emancipation and the idea of unity among the Muslims of Russia, the content of the journal is still a mystery to the Turkish academic society. This article, therefore, aims at presenting a critical evaluation of the journal as a scholarly, cultural and political source

Keywords:

Mir Islama, V. V. Barthold, Muslims of Russia, Islamic Studies in Russia, D. M. Pozdneev,

PDF

___

Ot soveta (1912). Mir İslama, I/1 iç kapak. Taşkentskoye otdeleniye İmperatorskavo Obşçestva Vostokovedeniya (1912). Mir İslama, I/2 s. 289.
Velidî, A. Z. (Haziran 1913). Profesör Barthold bizim aramızda bulunması mü- nasebeti ile. Vakit.
Barthold, V. V. (1917/1966) Ot redaktsii ‘jurnala Musulmanskiy mir’. Akademik V.V. Barthold: Soçineniya, VI, s. 467-468.
Barthold, V. V. (1912),Ot redaktsii, Mir İslama, I/1 s. 1-15.
Batunsky, M. (2003). Rossiya i İslam, 2003a, c. 2; 2003b, c. 3.
Hayrutdinov, R. (1999). Mir İslama: İz İstoriyi Sozdaniya Jurnala. Mir İslama (Kazan), I/2 s. 5-20.
İshaki, A. (Haziran 1931). Geziteçilik işinde yigirmi biş yıl. Yaña Millî Yul, III/6 s. 5-6.
Kanlıdere, A. (2013a). Kuzey Türklerinde uyanış ve reform. XIX. Yüzyıl Türk Tarihi, A. Kanlıdere (ed.), Eskişehir, 2013, s. 3-26.
Kanlıdere, A. (2013b). Türkistan’da çarlık yönetimi ve etkileri. XIX. Yüzyıl Türk Tarihi, A. Kanlıdere (ed.), Eskişehir, s.166-193.
Ostroumov, N. (1913) K istorii musulmanskavo obrazovatelnavo dvijeniya v Rossii v XIX. i XX. ctoletiyah. Mir İslama, II/5 s. 302-326.
Samyte, U. (2015). Bilimsellik ve misyonerlik arasında: Rusya’da “Mir İslama” dergisi (1912-1914). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Genel Türk Tarihi Bilim Dalı (Danışman: Prof. Dr. Ahmet Kanlıdere).