Türkiye’de Sosyal Bilimlerde Toplumsal Değişim

Türkiye’de daimi ve hızlı bir toplumsal değişim yaşanırken Türk sosyolojisinde konunun gerektiği gibi ele alındığını söylemek güç görünmektedir. Toplumsal değişme ile ilgili bütünlüklü teoriler ve kapsamlı ampirik analizlerin gerçekleştirilmemesi hayret vericidir. Öte yandan toplumsal değişim konusu genellikle modernleşme ile birlikte ele alınmıştır. Sosyolojik literatürde Batı dışı toplumlardaki değişimi ele almada kullanılan modernleşmeci bakışın Türkiye sosyal bilimler dünyasında toplumda yaşanan değişimleri ele almada temel oluşturması söz konusudur. Belki de değişim ile ilgili zaafyetin en önemli nedenini burada aramak makul olabilir. Bu yazıda kendi içinde tutarlı analizler gerçekleştiren ve nispeten birbirilerinden farklı yaklaşımları temsil eden Mümtaz Turhan, Mübeccel B. Kıray, Şerif Mardin ve Kemal H. Karpat’ın yaklaşımları açıklanıp değerlendirilecek ve neticesinde niçin toplumsal değişimi açıklayan kapsamlı teorilerin olmadığı tartışılacaktadır. Bu dört ismin açıklamalarından hareketle sonuçta modernleşmeci bakışı aşan bir değişim incelemesinin imkânları ele alınmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Toplumsal Değişim, Modernleşme, Kültür Değişmeleri, Tampon Kurumlar, Merkez-Çevre, Bürokrasi

-

While Turkey has been undergoing a continuous and rapid social change, it is hard to claim that in Turkish sociology this issue is being handled as it ought to be. It is quite astonishing that full-fletched theories and thorough empirical analyses in regard to social change are not yet being practiced. On the other hand, the issue of social change has generally been handled together with modernity. In sociological literature, the modernizational approach used in examining the changes in nonWestern societies, has come to be a foundational approach in the world of Turkish social sciences also in examining social changes. Perhaps it is reasonable to search for the most important reason of the weakness relating to change. In this article, approaches of Mümtaz Turhan, Mübeccel B. Kıray, Şerif Mardin and Kemal H. Karpat who all maintain coherent analyses in their own context and represent relatively different perspectives from one another will be explained and evaluated, thus consequently the reason why comprehensive theories that explain social change are absent from the literature will be discussed. On the basis of the explanations of these four figures, possibilities of a change analysis that goes beyond the modernizational approach will be dealt with

Keywords:

Social Change, Modernization, Cultural Change, Buffer Institutions, Center-Periphery, Bureaucracy,

PDF

___

Açıkel, F. (2006). Entegratif toplum ve muarızlan: “Merkez-çevre” paradigması üzerine eleştirel notlar. Toplum ve Bilim, (105), 30-69.
Aktar, A. (2007, Kasım 17). Demir leblebi gibi kadın! Radikal Gazetesi. İstanbul.
Alpkaya, F. ve Duru, B. (Ed.). (2012). 1920’den günümüze Türkiye’de toplumsal yapı ve değişim. İstanbul: Phoenix.
Arlı, A. (2008). Türkiye’de sosyolojinin eleştirel kapasitesi: Şerif Mardin üzerine. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(11), 633-652.
Atacan, F. (2001). “Hayatımda hiç arkaya bakmadım”: Mübeccel Kıray’la söyleşi. İstanbul: Bağlam.
Bartlett, F. C. (1946). Psychological methods for the study of “hard” and “soft” features of culture. Africa (16), 145-55
Başak, S. (2005). Türk sosyolojisinde yapı araştırmaları. Bilig, (32), 33-63.
Bingöl, Y., ve Çolak, M. (2010). Merkez-çevre teorisi hala Türk siyasetini açıklıyor mu? Türkiye Günlüğü, (100), 94–106.
Hinderink, J., ve Kıray, M. B. (1970). Social stratification as an obstacle to development; a study of four Turkish villages. New York: Praeger.
İlyasoğlu, A. (2010). Türkiye sosyolojisine bir bakış. C. Kovanlıkaya ve E. Çav (Ed.), Türk sosyolojisinde üç bilim insanı: Cahit Tanyol, Mübeccel B. Kıray, Şerif Mardin içinde (s. 187-190). İstanbul: Bağlam.
Karpat, K. H. (1972). Te transformation of the Ottoman State, 1789-1908. International Journal of Middle East Studies, 3, 243–281.
Karpat, K. H. (2003). Kemal Karpat ile siyaset tarihi üzerine. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1(2 (Türk Siyaset Tarihi - Tanzimat’a Kadar), 99-422.
Karpat, K. H. (2008). Osmanlı modernleşmesi: toplum, kurumsal değişim ve nüfus (2. bsk). Ankara: İmge Kitabevi.
Karpat, K. H. (2010a). Osmanlı nüfusu (1830-1914): Demografik ve sosyal özellikleri (1. bsk). İstanbul: Timaş.
Karpat, K. H. (2010b, Eylül 25). Edebiyat ve toplum eleştirisine cevap-1. Zaman Gazetesi.
Karpat, K. H., ve Düzel, N. (2006, Nisan 12). Şeriat Türkiye’de ancak darbeyle iktidara gelebilir. Retrieved from http://www.radikal.com.tr/haber. php?haberno=206399
Kıray, M. B. (1964). Yedi yerleşim noktasında turizmle ilgili sosyal yapı analizi. Ankara: Turizm ve Tanıtma Bakanlığı.
Kıray, M. B. (1966). Interdependencies between agro-economic development and social change: a case study, Çukurova. Ankara: Middle East Technical University.
Kıray, M. B. (1998). Örgütleşemeyen kent: İzmir. İstanbul: Bağlam.
Kıray, M. B. (2000). Ereğli: Ağır sanayiden önce bir sahil kasabası (3. bsk). İstanbul: Bağlam.