Yükseköğretim Yönetici Görüşlerine Göre Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma İhtiyacı
Bu araştırmanın amacı, Türk yükseköğretim yönetim sistemindeki saydamlıkve hesap verebilirlik olgusunun incelenmesi ve hesap verebilirlikle ilgiliuygulamalar hakkında üniversitelerde görev yapan yöneticilerin (rektör,rektör yardımcısı, dekan ve enstitü müdürü)görüşlerinin incelenmesidir.Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.Araştırmanın veri kaynakları, son üç dönemde kamu üniversiteleri içindenOrtadoğu Teknik Üniversitesi tarafından akademik performans genelsıralamasında ilk onda yer alan ve 2015 yılı bütçe büyüklüğü bakımındanilk on üniversite içinde yer almış olan üç devlet üniversitesindeyöneticilik yapan/yapmış olan 13 katılımcı ile yükseköğretim konusundaçalışmaları bulunan geçmişte rektörlük, dekanlık, genel müdürlük vebakan danışmanlığı yapmış 6 kişi olmak üzere toplamda 19 katılımcıdanoluşmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre üniversite yöneticileri yönetimdesaydamlık ve hesap verebilirlik mekanizmasına ilişkin sorumluluk, yetkikullanımı ve karar sürecinde rektörlerin yetkilerinin çok fazla olduğu,yönetimde yetki gaspının olabildiği; üniversite yöneticilerinin finansalkaynak kullanımlarında geniş takdirin bulunduğu, kurumsal standartlarınyeterince işlevsel olmadığı yönünde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.Araştırmada, üniversite yöneticilerinin uymak zorunda olduğu kurumsalstandartların ikna edici düzeyde olmadığı belirtilmiştir. Yükseköğretimuygulamalarında, mevzuatın yorumlanmasında iyi niyetli bir yaklaşımıngerekliliği, 2547 sayılı Kanunun sınırlayıcı yönünün olduğu ve demokratikbir yönetim anlayışını yansıtmadığı, demokratik ve adil bir yönetimin kanunlara ihtiyaç duyulmadan da uygulanabileceği yönünde görüşler dilegetirilmiştir.
___
- AAUP, (1970). 1940 Statement of principles on academic free
domandtenure. Akademik özgürlük ve görev süresi esasları 1940
beyanı. 17/06/2015 tarihinde http://www.aaup.org/report/1940-
statement-principles-academic-freedom-and-tenure#B3 adresinden
erişilmiştir.
Acar, M. (2013). Eğitimde hesap verebilirlik. Özdemir, S. (Ed.). Eğitim
Yönetiminde Kuram Ve Uygulama içinde. (381-410) Ankara:
PegemA.
Aktan, C. (2008). Akademik özerklik. 23.03.2015 tarihinde http://www.
canaktan.org/egitim/universite-reform/aka-ozerklik.htm#_ edn5
adresinden erişilmiştir.
Arap, K. S. (2010). Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye›de
yeni üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri. Ankara Üniversitesi SBF
Dergisi, 65(01), 001-029.
Aydın, İ. (2006). Eğitim ve öğretimde etik. (2. Baskı). Ankara: PegemA.
Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N. ve Keser, A. (2001).
Akademisyenlerin çalışma yaşamı ve kariyer sorunları. Bursa:
Uludağ Üniversitesi.
Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2003). Türkiye’de idari reform
hareketlerinin eleştirel bir tahlili. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi. C.5, S.2, (158).
Aypay, A. (2015). Türkiye’de Yükseköğretim Alanı, Kapsamı ve Politikası.
(Edt.) Ankara: Pegem Akademi.
Aypay, A., (2003). Yükseköğretimin yeniden yapılandırılması: Sosyo
ekonomik ve politik çevrelerin üniversitelerde kurumsal adaptasyona
etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(2), 194-213.
Ankara: PegemA.
Balyer, A. (2011). Academic freedom: Perceptions of academics in Turkey.
Education & Science/Eğitim ve Bilim, 36(162).
Barker, J.M. (1951). Türkiye ekonomisi kalkınma programı için tahli ve
tavsiyeler (Barker Misyonu Raporu). Washington D.C.: Milletlerarası
İmar ve Kalkınma Bankası.
Başbakanlık. (2003). Kamu yönetiminde yeniden yapılanma, değişimin
yönetimi için yönetimde değişim, 1 (2) Ankara: T.C. Başbakanlık.
Batırel, Ö.F., Durman, M., Ergüder, Ü., Eriş, A., Eşme, İ., Öztürk, R.,
Soysal, A., Şenatalar, B. ve Uğur, A. (2014). Yükseköğretimin yeniden
yapılandırılması kapsamında dikkate alınması gereken temel ilkeler
ve yaklaşımlar. (19 Haziran 2014 Basın Bildirisi). İstanbul.
Çalık, T. ve Süzen Z. B. (2013). Avrupa üniversiteler birliği kurumsal
değerlendirme raporlarında yer alan tespitler ve öğretim üyelerinin
iyileştirme önerilerine katılım düzeyleri, Kuram ve Uygulamada
Eğitim Yönetimi 3(3), 355-390.
Çelik, Z. ve Gür, B. S. (2014). Yükseköğretim sistemlerinin yönetimi
ve üniversite özerkliği: Küresel eğilimler ve Türkiye örneği.
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(1) 18-27.
Çengel, Y. (2012). Üniversitelerde yeni bir yönetişim modeli, Uluslararası
Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011:
27-29 Mayıs 2011, İstanbul). (2),1567-1575 Ankara: YÖK.
Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı.
Yükseköğretim özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara.20/06/2014
tarihinde .http://ekutup.dpt.gov.tr/egitim/oik550.pdf E.T adresinden
erişilmiştir.
Dikmen, A. A. (2003). Kamu yönetimi temel kanunu taslağı hakkında
sorular ve yanıtlar. Kamu yönetimi reformu incelemeleri: Mülkiye’den
perspektifler Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Özel
Sayı, No.59 17/05/2015 tarihindehttp://yonetimbilimi.politics.
ankara.edu.tr/files/2013/09/Ozelsayi1.pdf. adresinden erişilmiştir.
Doğramacı, İ. (2000). Günümüzde Rektör Seçimi ve Atama Krizi, Türkiye’de
ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimine Bir Bakış, Ankara: Meteksan.
Doğramacı, İ. (2007). Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimi.
Ankara: Meteksan.
DÜS, (2003). Dünya Üniversiteler Servisi (DÜS). Lima Bildirgesi,
Akademik özgürlük ve yükseköğretim kurumlarının özerkliği,
10/06/2015 tarihinde http://www.egitimbilimtoplum.com.tr/index.
php/ebt/article/view/36/54. adresinden erişilmiştir.
Ekinci, C. E. (2009). Türkiye’de yükseköğretimde öğrenci harcama ve
maliyetleri. Eğitim ve Bilim. 34(154).
Erbaş, H. (2008). Üniversitelerin dönüştürülmesi sürecinde kalite geliştirme
aracı olarak yurtdışı yayın ve sonuçları, Dönüştürülen Üniversiteler
ve Eğitim Sistemimiz (Editoryal) Ankara: Eğitim Sen.
Erdem, A. R. (2013). Üniversite özerkliği: Mali, akademik ve yönetsel
açıdan yaklaşım, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 7-107.
Ergüder, Ü., Şahin, M., Terzioğlu, T., ve Vardar, Ö. (2009). Neden Yeni
Bir Yüksek Öğretim Vizyonu. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi.
01/06/2015 tarihinde http://ipc.sabanciuniv.edu/publication/nedenyni-
bir-yuksek-ogretim-vizyonu/adresinden erişilmiştir.
Eryılmaz, B. (2011). Kamu Yönetimi, 4. Bas. Ankara: Okutan.
Erkut, E. (2014). Türkiye’de girişimcilik ve üniversiteler, 20/06/2015.
Tarihinde http://www.erhanerkut.com/ adresinden erişilmiştir.
European University Association (2007). The Lisbon Declaration Europe’s
Universities beyond 2010: Diversity with a Common Purpose,
Bürüksel.18/06/20015 tarihinde .http://www.eua.be/fileadmin/
user_upload/files/newsletter/Lisbon_declaration.pdf. adresinden
erişilmiştir.
EUA, (2009). Europe’s Universities Lack ‘Genuine Autonomy’ From
State Control – EUA Report. 10/06/2015 tarihinde http://www.
eua.be/Libraries/Press/pressreleaseautonomy.sflb.ashxadresinden
erişilmiştir.
Feyzioğlu, B. N. (1981). Üniversite özerkliği. Maliye Araştırma Merkezi
Konferansları, (28), 127-133.
Gedikoğlu, T. (2013). Yükseköğretimde akademik özgürlük, Yükseköğretim
ve Bilim Dergisi, 3(3), 179-183.
Günay, D. (2011). 1933’den Türkiye’de yükseköğretimin yeniden
yapılandırılması bağlamında sorunlar, eğilimler, ilkeler ve öneriler-1.
Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 1(3), 113-121.
Günay, D. ve Kılıç, M. (2012). Yükseköğretimin Küresel İnşası, Uluslar
arası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-
2011: 27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 3. (XVI), 2504-2509, Ankara:
YÖK.
Gürüz, K. (2008). 21. Yüzyılın Başında Türk Milli Eğitim Sistemi. Türkiye
İş Bankası.
Gürüz, K., Suhubi, E., Sengör, A.M.C., Türker, K. ve Yurtsever, E. (1994).
Türkiye’de ve Dünyada Yüksekögretim, Bilim ve Teknoloji. İstanbul:
TÜSİAD.
Gür, B.S. ve Çelik, Z. (2011). YÖK’ün 30 yılı. Ankara: Siyaset, Ekonomi
ve Toplum Araştırmaları Vakfı. (Rapor No 4).
Hirsch, E. (1950). Dünya üniversiteleri ve Türkiye’de üniversitelerin
gelişmesi (World universities and the development of universities in
Turkey). Cilt 1, Yay. Nu: 211. 2. Baskı Tarihi: 1988. Ankara: Ankara
Üniversitesi.
Hughes, O. E. (2014). Kamu İşletmeciliği ve Yönetimi. Çev: Buğra Kalkan,
Bahadır Akın ve Şeyma Akın, Ankara: BingBang.
Jarab, J. (2006). Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerkliği, Avrupa
Konseyi Parlamento Kurulu Raporu, 20/06/2015 tarihinde http://int.
kocaeli.edu.tr/dosyalar/akademikozgurlukveuniversiteozerkligi.pdf
adresinden erişilmiştir.
Kalkınma Bakanlığı, (2013). (6 Temmuz 2013 tarihli ve 28699 Mükerrer
Sayılı Resmi Gazete) 10. Kalkınma Planı
Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme (Lisansüstü
öğretimin planlanması) (Geliştirilmiş 2. Baskı). Ankara: Anı.
Karayalçın, Y. (1988). Lisans-Üstü Eğitim, Yükseköğretimde Değişmeler,
Türk Eğitim Derneği XII. Eğitim Toplantısı (17-18 Kasım 1988),
Türk Eğitim Derneği Bilim Dizisi Nu: XII, Ankara: TED.
Karayalçın, Y. (1965). Meseleler ve Görüşler, Kültür-Eğitim-Üniversite-
Siyaset-Hukuk. 1965/VIII. Ankara: Ajans-Türk.
Karayalçın, Y. (1964). Üniversitelerin idare ve murakabesi-mukayeseli bir
inceleme. Ankara: Ajans-Türk.
Kavak, Y. (2010). 2050’ye doğru nüfusbilim ve yönetim: eğitim sistemine
bakış. Türk Sanayici ve İşadamları Derneği ve Birleşmiş Milletler
Nüfus Fonu. Yayın no: TÜSİAD-T/2010/11/506, ISBN: 978-9944-
405-62-1, İstanbul.
Kavak, Y. (2011). Türkiye’de yükseköğretimde büyüme: yakın geçmişe bakış
ve uzun vadeli (2010-2050) büyüme projeksiyonları. Yükseköğretim
Dergisi,1(2), 95-102.
Kavuncu, O. (2010). 12 Eylül döneminde üniversiteler. Türk Yurdu,
277(99).
Kayalıdere, G. ve Özcan, P. M. (2014). Bütçe saydamlığı ve ekonomik
özgürlüğün yolsuzluk üzerindeki etkisi. Ataturk University Journal
of Economics & Administrative Sciences, 28(2). Erzurum.
Kılıç, M. (2012). Teorik kurgusu ve paradigmatik yönelimi açısından
yükseköğretim yasa tasarısı, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(3).
Korkut, H. (1984). Türk Üniversiteleri ve üniversite araştırmaları. Ankara:
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.
Korkut, H. (1993). Demokratik Üniversite. Amme İdaresi Dergisi. 26(2),
Ankara: TODAİ.
Kurt, T. (2014). Türkiye’de yükseköğretim yönetiminde değişen reform
politikaları. Kamuda Sosyal Politika, 8(29), s.86-96. Ankara:
Memur-Sen.
Kurt, T. (2015). Yükseköğretimin Yönetiminde Yönetici Kurullar. Ankara:
Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yay. (Baskıda).
Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2010). Türkiye’de yükseköğretimde
karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum
Araştırmaları Vakfı.
Küçükcan, T. ve Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim karşılaştırmalı
bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
Magna Charta Universitatum, (1988). Bologna, Italy. 20/06/2015. Tarihinde
http://www.aic.lv/bolona/Bologna/maindoc/magna_carta_univ_.
pdf. adresinden erişilmiştir.
Marangoz, C. (2004). Nasıl Bir Üniversite, (Ed.) Coşkun Can Aktan
Çağdaş Üniversite Üzerine Düşünceler, İstanbul: Değişim.
Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Maarif Vekilliği,
Ana Programa Hazırlıklar Seri: B, No:5 İstanbul: Devlet Basımevi.
ODTÜ. (2013). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Senatosu’nun
“Yükseköğretim Kanun Taslağı” hakkında görüşü. Eğitim Bilim
Toplum, 11(42), 185-220.
OECD, (2012). Organization for Economic Co-operation. Education
At a Glance. 19/05/2015. http://www.oecd.org/edu/EAG%20
2012_e-book_EN_ 200912. pdf adresinden erişilmiştir.
Özçelik, S. (1966). Anayasamız Muvacehesinde Üniversite Muhtariyeti
(Özerkliği) Mes’elesi. İstanbul: Hukuk Fakultesi Mescmuası.
20/07/2015 tarihinde Ulakbim.gov.tr adresinden erişilmiştir.
Özer, M. A., (2005). Günümüzün Yükselen Değeri Yeni Kamu Yönetimi.
Sayıştay Dergisi. Sayı. 59. Ankara: Sayıştay.
Öztürk, S. (2006). Üniversite özerkliği ve göstergeleri üzerine bir
Değerlendirme, Bilim Eğitim ve Toplum, 4(16), 114-145.
Öz-Alp, S. (1995). Türkiye’de üniversitelerin yönetiminde ve
organizasyonunda karşılaşılan sorunlar. Anadolu Üniversitesi Açık
Öğretim Fakültesi Dergisi, 1(2), 29-46.
Özmen, F., Aküzüm, C. ve Aküzüm, L. (2012). Hesap verme
Yükümlülüğüne Dayalı Özerk Üniversite Yönetimi, Uluslararası
Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011:
27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 2. Cilt. Bölüm XVI, Sayfa 1619-1628,
Ankara: YÖK Yay.
Özer, M., Gür, B.S. ve Küçükcan, T. (2010). Yükseköğretimde Kalite
Memur-Sen.
Kurt, T. (2015). Yükseköğretimin Yönetiminde Yönetici Kurullar. Ankara:
Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yay. (Baskıda).
Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2010). Türkiye’de yükseköğretimde
karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum
Araştırmaları Vakfı.
Küçükcan, T. ve Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim karşılaştırmalı
bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
Magna Charta Universitatum, (1988). Bologna, Italy. 20/06/2015. Tarihinde
http://www.aic.lv/bolona/Bologna/maindoc/magna_carta_univ_.
pdf. adresinden erişilmiştir.
Marangoz, C. (2004). Nasıl Bir Üniversite, (Ed.) Coşkun Can Aktan
Çağdaş Üniversite Üzerine Düşünceler, İstanbul: Değişim.
Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Maarif Vekilliği,
Ana Programa Hazırlıklar Seri: B, No:5 İstanbul: Devlet Basımevi.
ODTÜ. (2013). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Senatosu’nun
“Yükseköğretim Kanun Taslağı” hakkında görüşü. Eğitim Bilim
Toplum, 11(42), 185-220.
OECD, (2012). Organization for Economic Co-operation. Education
At a Glance. 19/05/2015. http://www.oecd.org/edu/EAG%20
2012_e-book_EN_ 200912. pdf adresinden erişilmiştir.
Özçelik, S. (1966). Anayasamız Muvacehesinde Üniversite Muhtariyeti
(Özerkliği) Mes’elesi. İstanbul: Hukuk Fakultesi Mescmuası.
20/07/2015 tarihinde Ulakbim.gov.tr adresinden erişilmiştir.
Özer, M. A., (2005). Günümüzün Yükselen Değeri Yeni Kamu Yönetimi.
Sayıştay Dergisi. Sayı. 59. Ankara: Sayıştay.
Öztürk, S. (2006). Üniversite özerkliği ve göstergeleri üzerine bir
Değerlendirme, Bilim Eğitim ve Toplum, 4(16), 114-145.
Öz-Alp, S. (1995). Türkiye’de üniversitelerin yönetiminde ve
organizasyonunda karşılaşılan sorunlar. Anadolu Üniversitesi Açık
Öğretim Fakültesi Dergisi, 1(2), 29-46.
Özmen, F., Aküzüm, C. ve Aküzüm, L. (2012). Hesap verme
Yükümlülüğüne Dayalı Özerk Üniversite Yönetimi, Uluslararası
Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011:
27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 2. Cilt. Bölüm XVI, Sayfa 1619-1628,
Ankara: YÖK Yay.
Özer, M., Gür, B.S. ve Küçükcan, T. (2010). Yükseköğretimde Kalite
Yılmaz, H. ve Kesik, A. (2010). Yükseköğretimde yönetsel yapı ve mali
konular: Türkiye’de yükseköğretimde yönetsel etkinliği artırmaya
yönelik bir model önerisi. Maliye Dergisi, 158(1), 124-163.
Yükseköğretim Kurulu, (2007). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi.
Ankara: YÖK.
Yükseköğretim Kurulu (2000). 21. Yüzyılda Türk Üniversiteleri. Ankara:
Başbakanlık.
Yükseköğretim Kurulu, (2014). Büyüme, Kalite Ve Uluslararsılaşma:
Yükseköğretim İçin Yıl Haritası: Ankara: YÖK.
World Bank. (2007). Turkey: Higher education policy study, Volume1.
Strategic directions for higher education in Turkey (Reportno:
39674). Washington, DC: The World Bank.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.24/12/2003 Tarih ve
25326 Sayılı Resmi Gazete.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu. 06/11/1981 Tarih ve 17506 Sayılı
Resmi Gazete.