Dİnİ Psİkolojİ ve İslam Psİkolojİsİ Bağlamında Dİn Psİkolojİsİnİ Yenİden Düşünmek

İnsanın bizzat tecrübe ettiği ve hayatının her anında etkilerini hissettiği bir olgu olan din, uzun zamandır psikolojik araştırmanın konusu olmuştur. Dini bir inanca sahip olup olmamasının birey üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalı olan din psikolojisinin ortaya çıkışı, psikoloji ile eş zamanlıdır. Nitekim psikolojinin kuruluşunda önemli rol oynamış olan Wundt, James, Watson, Freud ve Maslow gibi psikolog, teorisyen ve araştırmacılar, bireyin inanç dünyası ile ilgili konulara eserlerinde yer vermişlerdir. Günümüze kadar olan süreçte ise din psikolojisi alanında yapılan pek çok çalışma, kutsal bir varlığa inanmayı veya inanmamayı tercih etmenin duygu, düşünce, davranış, tutum, kişilik, kimlik gibi psikolojik yapılar üzerindeki etkisine ışık tutmuştur. Psikolojinin bir alt dalı olan din psikolojisi artık zengin bir literatüre sahiptir. Din, yeme içme alışkanlıklarından sosyal ilişkilerine, dünya görüşünden aile yapısına kadar hemen her boyutta bireyi etkileme, değiştirme ve dönüştürme potansiyeline sahip olduğu için din psikolojisini araştırma alanı da psikolojinin araştırma alanı kadar geniştir. Bugün ise artık din psikolojisi, kendi alt araştırma dallarını oluşturabilecek kadar geniş bir kapsama ulaşmıştır

RECONSIDERING PSYCHOLOGY OF RELIGION IN THE CONTEXT OF RELIGIOUS PSYCHOLOGY AND ISLAMIC PSYCHOLOGY

As a phenomenon experienced and felt the effects of it at any moment by human being himself, religion has been a subject for psychological research. The emergence of psychology of religion which investigates the effects of belief or disbelief on human life is almost simultaneous with the emergence of psychology. The pioneers of psychology like Wundt, James, Watson, Freud, and, Maslow have included the religious beliefs of individuals in their opus. Up to now, numerous studies in the field of psychology of religion have shed light on the effects of belief or disbelief to a higher being on psychological elements like emotions, thoughts, behaviors, attitudes, personality, identity, and so on. Recently, psychology of religion, a sub-branch of psychology, has a rich literature. The research area of psychology of religion is as extensive as psychology since religion has the potential to affect, to change and to transform the individual at almost all dimensions from eating and drinking habits, social relationships to family structure and world view. Today the scope of psychology of religion is wide enough to produce its own sub-fields as cognitive psychology of religion, social psychology of religion, developmental psychology of religion.Psychology of religion has branched out via new tendencies, approaches, and, research methods. Therefore, it is a necessity to drawn the lines of the area and to review the contents of it. The aim of this article is to reveal the changings of the scope of psychology of religion throughout the history and to refer to the new tendencies under the light of recent studies. It indicates various approaches in terms of attitudes towards religion in the literature. The article also presents a model to discuss these approaches systematically including examples from both the world and Turkey

PDF

___

ALLPORT, Gordon W., Birey ve Dini, (çev. Bilal Sambur), Ankara 2005.
ARGYLE, Michael and Hallahmi Benjamin, The Social Psychology of Religion, London and New York 2013.
ARMANER, Neda, Psikopatolojide Dini Belirtiler, Ankara 1973.
AYTEN, Ali, Erdeme Dönüş: Psikoloji ve Mutluluk Yolu, İstanbul 2014.
AYTEN, Ali; Koç, Mustafa ve Tınaz, Nuri (Ed.), Manevi Danışmanlık ve Rehberlik (2 Cilt), İstanbul 2016.
AYTEN, Ali (Ed.), Manevi Danışmanlık ve Rehberlik: Teori ve Uygulama Alanları, İstanbul 2017.
AYTEN, Ali ve Düzgüner, Sevde, Tasavvuf Psikolojisi, İstanbul 2017.
BABAOĞLU, Ali, Psikiyatri Tarihi, İstanbul 2002.
BATSON, Charles Daniel; Schoenrade, Patricia and Ventis, W. Larry, Religion and the Individual: A Social-Psychological Perspective, New York and Oxford 1993.
BAYMUR, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul 1994.
BELZEN, Jacob A., “Methodological Concerns in the Psychology of Religion: Continuities,
Losses and Transforming Perspectives”, Religion, V. 35, 2005, ss. 137-165.
BENJAFIELD, John G., A History of Psychology, Needham Heights 1996.
BERKELEY, George; İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine, (çev. Halil Turan), Ankara 1996.
BRUNO, Frank, Psikoloji Tarihi, (çev. Gül Sevdiren), İstanbul 1996.
BUDAK, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, Ankara 2003.
CARLSON, Neil et al., Psychology, Massachusetts 2000.
CRAPPS, Robert, An Introduction to Psychology of Religion, Georgia 1986.
CÜCELOĞLU, Doğan, İnsan ve Davranışı, İstanbul 2004.
DARWIN, Charles; The Origin of Species, New York 1909.
DÜZGÜNER, Sevde, Maneviyat Algısı ve Diğerkâmlıkla İlişkisi (Kan Bağışı Örneğinde Türkiye ve Amerika Karşılaştırmalı Nitel Bir Araştırma), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2013.
DÜZGÜNER, Sevde ve Şentepe, Ayşe, “Characteristic Themes in Psychology of Religion in Turkey: Muslim Thinkers’ Views about Human Psychology and Psychology of Sufism”, Psychology of Religion in Turkey, Netherlands and the US 2015.
ERDEM, Ömer Faruk, “William James’in Gifford Konferansları ve The Varieties of Religious
Experience İsimli Eserinin Yankıları Üzerine Bir Analiz”, Marife, C. 13, S. 1, 2013, ss. 127-138.
EAMES, Kevin J., Cognitive Psychology of Religion, Illinois 2016.
EGEMEN, Bedii Ziya, Din Psikolojisi. Ankara 1952.
EMERSON, James G., “Pastoral Psychology in the Dynamic of the New Millennium”, Pastoral Psychology, V. 48, I. 4, 2000.
FENN, Richard K. and Capps, Donald, On Losing the Soul: Essays in the Social Psychology of Religion, Albany 1995.
FERNALD, Dodge, Psychology, New Jersey 1997.
FREUD, Sigmund, Psikanaliz Üzerine, (çev. A. Avni Öneş), İstanbul 2004.
FREUD, Sigmund, Dinin Kökenleri / Totem ve Tabu, (çev. Selçuk Budak), İstanbul 2006.
FREUD, Sigmund, Uygarlık, Din ve Toplum / Bir Yanılsamanın Geleceği (çev. Selçuk Budak). İstanbul 2006. 162 ‹SLÂMÎ ‹L‹MLER DERG‹S‹
FREUD, Sigmund, “Saplantılı Eylemler ve Dinî Uygulamalar”, Dinin Kökenleri, (çev. Selçuk Budak), İstanbul 2006, ss. 27-41.
GÖCEN, Gülüşan, Şükür: Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü, İstanbul 2012.
GÖKBERK, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul 1993.
GÜNGÖRMÜŞ Kona; Gamze, Batıda Aydınlanma Doğuda Batılılaşma, İstanbul 2005.
HARTELIUS, Glenn et al., “Transpersonal Psychology: Defining the Past Divining the
Future”, The Humanistic Psychologist, V. 35, I. 2, 2007.
HOOD, Ralph and Spilka, Bernard, “A Chorological Overview of the Psychology of Religion”, Religious Studies and Theology, V. 31, I. 2, 2012, ss. 129-146.
HÖKELEKLİ, Hayati, Din Psikolojisi, Ankara 2005.
HÖKELEKLİ, Hayati, İslam Psikolojisi Yazıları, İstanbul 2010.
HUNSINGER, Deborah van Deusen, Theology and Pastoral Counseling: A New Interdisciplinary Approach, Michigan 1995.
JAMES, William, The Varieties of Religious Experience: A Study in Human Nature, London 1962.
JEEVES, Malcolm and Brown, Warren, Neuroscience, Psychology, and Religion, the US 2009.
KARACA, Faruk, Dini Gelişim Psikolojisi, Trabzon 2016.
KAYIKLIK, Hasan, Din Psikolojisi: Bireysel Dindarlık Üzerine, Adana 2011.
KAYIKLIK, Hasan, Tasavvuf Psikolojisi, Ankara 2011.
KOENIG, H. G., McCullough, M., and Larson, D. B., Handbook of Religion and Health: A Century of Research Reviewed. New York 2001.
KÖSE, Ali, “Psikoloji ve Din: Bir Dargın Bir Barışık Kardeşler”, İslamî Araştırmalar Dergisi, Din Psikolojisi Özel Sayısı, C. 19, S. 3, 2006.
KÖSE, Ali ve Ayten, Ali, Din Psikolojisi. 5. Baskı. İstanbul 2015.
LOCKE, John, İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul 1996.
LOEWENTHAL, Kate, Din Psikolojisi, (çev. Mustafa Ulu), Kayseri 2017.
MASLOW, Abraham, İnsan Olmanın Psikolojisi, (çev. Okhan Gündüz), İstanbul 2001.
ÖZBAYDAR, Belma, Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul 1970.
PARGAMENT, Kenneth I., Psychology of Religion and Coping, New York and London 1997.
PARGAMENT, Kenneth I., Spiritually Integrated Psychotheraphy, New York and London 2007.
PARGAMENT, Kenneth I. (Ed.), APA Handbook of Psychology, Religion and Spirituality, New York 2013.
PARK, Crystal L. and Paloutzian, Raymod F. (Eds.), Din ve Maneviyat Psikolojisi (2 Cilt), (çev. İhsan Çapçıoğlu ve Ali Ayten), Ankara 2013.
PARK, Crystal L. and Paloutzian, Raymod F. (Eds.). Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality, New York and London 2005.
PAZARLI, Osman, Din Psikolojisi, İstanbul 1968.
PEKER, Hüseyin, Din Psikolojisi, İstanbul 2003.
REUDER, Mary E., “A History of Division 36”, www.apadivisions.org>about>history,1999, erişim tarihi: 28.07.2017.
RICHARDS, Graham, Psikolojiyi Yerli Yerine Oturtmak, (çev. Süleyman Topal ve Ali Yılmaz), İstanbul 2005. ... Din Psikolojisini Yeniden Düşünmek 163
ROBINSON, Daniel N., An Intellectual History of Psychology, London, Sydney and Auckland 1995.
SCHULTZ, Duane ve Schultz Sydney Ellen, Modern Psikoloji Tarihi, (çev. Yasemin Aslay), İstanbul 2002.
SEVİNÇ, Kenan, İnançsızlık Psikolojisi, İstanbul 2017.
SEVİNÇ, Kenan, “Türkiye’de Din Psikolojisi Alanında Yapılan Lisansüstü Tezler Üzerine Bir İnceleme”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 28, S. 2, 2013, ss. 243-269.
SKINNER, B. F., Beyond Freedom and Dignity, New York and Kanada 1972.
SLYKE, James A., The Cognitive Scienence of Religion, London and New York 2016.
SMITH, Roger, “The History of Psychological Categories”, Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, V. 36, 2005, ss. 55-94.
STEPHENS, J. M., Educational Psychology, New York 1956.
ŞENTÜRK, Habil, İbadet Psikolojisi: Hz. Peygamber Örneği, İstanbul 2008.
TEVFİK, Mehmet, Ruhi Bunalımlar ve İslam Ruhiyatı, İstanbul 1975.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, “Anadolu Tarihinde Dini Ruhiyyat Müşahedeleri: Burak Baba, Geyikli Baba”, Mihrab, S. 13-14, 1924, ss. 434-448.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, “Anadolu Tarihinde Dini Ruhiyyat Müşahedeleri: Hacı Bektaş-ı Veli”, Mihrab, S. 15-16, 1924, ss. 515-530.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, “Tasavvuf Psikolojisi”, Üniversite Konferansları: 1944-1945, İstanbul 1946, ss. 193-206.
VOLNEY, P. Gay (Ed.), Neuroscience and Religion: Brain, Mind, Self, and Soul, Lanham, Boulder, New York, Toronto and Plymouth 2009.
WATSON, John B., Behaviorism, Chicago 1963.
WEITEN, Wayne, Psychology Themes & Variations, Stamford 2001.
WHITEHOUSE, Harvey and McCauley, Robert N. (Eds.), Mind and Religion: Psychological and Cognitive Foundations of Religiosity, Walnut Creek, Lanham, New York, Toronto and Oxford 2005.
WULFF, David M., Psychology of Religion Classic and Contemporary, , New York 1997.
ZANGWILL, O. L., Modern Psikolojinin Gelişimi, (çev. Yılmaz Özakpınar), Konya 1990.