Merih ALTINTAŞ, Eyüp DURMAZ, Feyza ÇİFTÇİ

Yakın ilişkilerde üst biliş işlevleri ve kişilik yapıları

Kişiler arası yakın ilişkilerde bireyin üstbiliş işlevleri ve kişilik yapısı arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılan bu çalışmanın örneklemi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde değişik bölümler ve sınıflarda öğrenim görmekte olan 199 kız ve 201 erkek olmak üzere toplam 400 üniversite öğrencisinden toplanmıştır. Araştırma verileri “Uluslararası Kişilik Envanteri Kısa Formu” ile “Yakın İlişkiler Yaşantılar Envanteri ” ve “Üst Biliş Ölçeği” kullanılarak toplanmış ve veriler SPSS 23.0 paket programı ile Tanımlayıcı İstatistiksel Metotlar (Frekans, Yüzde, Ortalama, Standart sapma) ve Lineer Regresyon analizi ile çözümlenmiş, sonuçlar % 95 güven aralığında, p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda; “kaygılı yakın ilişki” ile üst biliş işlevleri alt boyutlarından “olumlu inançlar” ile “kontrol edilemezlik ve tehlike”, kişilik yapısı olarak “duygusal dengesizlik”, “dışadönüklük” ve “içedönüklük” pozitif yönlü ve anlamlı, kişilik yapısı olarak “gelişime açıklık” ise negatif yönlü ve anlamlı olarak ilişkili tespit edilmiştir. “Kaçıngan yakın ilişki” ile üstbiliş işlevleri alt boyutlarından “kontrol edilemezlik ve tehlike”, kişilik yapısı olarak “içedönüklük” ve “duygusal dengesizlik” pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki sergilemiştir. “Güvenli yakın ilişki” ile üstbiliş işlevleri alt boyutlarından “kontrol edilemezlik ve tehlike” pozitif, “bilişsel farkındanlık” negatif; kişilik yapısı olarak “yumuşakbaşlılık” ve “dışadönüklük” negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yakın İlişki Biçimleri, Kişilik Yapısı, Üstbiliş İşlevleri

Metacognitive functions and personality types in close relationships

The aim of the study is to examine the relationship between metacognitive functions and the personality structure, and the study was conducted with 199 female and 201 male in total 400 students from İstanbul Gelişim University Faculty of Fine Arts from different majors and classes. Research data were collected using “Internationel Personality Inventory Short Version”, “Experiences in Close Relationships” and “Metacognition Questionnaire”, and the data were analyzed by SPSS 23.0 packet program using Descriptive Statistical Methods (Frequency, Percentage, Mean, Standard Deviation) and Linear Regression analysis and the results were evaluated at 95% confidence interval and p <0.05 significance level. As result of the research following were found; “anxious close relationship” was possitively correlated with “positive beliefs about worry” and “negative beliefs about the controllability of thoughts and corresponding danger“ metacognitive subdimesions and possiively correlated with “extraversion”, “emotional instability” and “introversion” peronality traits and negatively correlated with “open to experience” personlity trait. “Avoidant close relationship” was possitively correlated with “negative beliefs about the controllability of thoughts and corresponding danger “ metacognition subdimension and; “interversion” and “emotinal imbalance” personality traits. “Secure close relationship” was possitively correlated with “negative beliefs about the controllability of thoughts and corresponding danger” metacognition subdimension and negatively correlated with “cognitive self-consciousness” metacognition subdimension and “agreeableness” and “extraversion” personality traits.

Keywords:

Close Relationship Types, Personality Structure, Metacognition Functions,

PDF

___

Arbona, C. ve Power, T.G.(2003). Parental attachment and self- esteem and antisocial behaviors among african american, european american and mexican american adolescents. Journal of Counseling Psychology, 50(1), 40- 51.
Aronson, E., Wilson, T. D ve Akert, R.M. (2012). Sosyal Psikoloji, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Bartholomew, K. ve Horowitz, L.M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. J Pers Soc Psychol, 61:226-244.
Bowlby J.(1969). Attachment and loss: Vol.1. Attachment. New York: Basic Books.
Butler, G. ve McManus, F. (1998). Psychology: A Very Short Introduction. Oxford University Pres.
Collins, N.L. ve Feeney, B.C. (2004). Working models of attachment shape perceptions of social support: Evidence from experimental and observational studies. Journal of Personality And Social Psychology, 87(3): 363-383.
Crick, F. (2000). Şaşırtan varsayım (Çev. Sabit Say). Tübitak Yayınları, Ankara.
Demirkan, S. (2006). Özel Sektördeki Yöneticilerin ve Çalışanların Bağlanma Stilleri, Kontrol Odağı, İş Doyumu ve Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
Dunlosky, E. ve Metcalfe, D. (2009). Metacognition. SAGE Publications, USA.
Eryılmaz, A. ve Ercan, L. (2010). Beliren Yetişkinlikte Romantik Yakınlığı Başlatma:Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık mı?. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (34), 119-127.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-911.
Göçener, D. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Güvenli Bağlanma Düzeyleri İle Kişilerarası İlişki Tarzları Arasındaki İlişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji (Sosyal Psikoloji) Anabilim Dalı, Ankara.
Greenwald, J. (1999). Bağımlılık mı? Bağlılık mı? Zehirleyici İlişkilerden Besleyici İlişkilere. (1). (Z. Yıldırımoğlu, Çev.). Kuraldışı, İstanbul.
Hamarta, E. (2002). Bağlanma Teorisi ve Yetişkin İlişkilerinde Bağlanma, Eğitime Yeni Bakışlar-I, (Ed.) A.M. Sünbül. Ankara: Mikro.
Howes, C. ve Ritchie, S. (2002). A Matter of Trust: Connecting Teachers and Learners in the Early Childhood Classrooms. Teachers College Press, New York.
Jones, S.M. (2005). Attachment style differences and similarities in evaluations of affective communication skills and person-centered comforting messages. Western Journal of Communication, 69:233-249.
Karakelle, S. ve Saraç, S. (2010). Üst Biliş Hakkında Bir Gözden Geçirme: Üstbiliş Çalışmaları mı Yoksa Üst Bilişsel Yaklaşım mı?. Türk Psikoloji Yazıları, 13 (26), 45-60.
Kesebir, S., Kavzoğlu, S.Ö. ve Üstündağ, M.F. (2011). Bağlanma ve Psikopatoloji. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2):321-342.
Martin, P. ve Thomas, G. (2000). Interpersonal relationships as a metaphor for human-nature relationships. Australian Journal of Outdoor Education,5 (1), 39-45.
Mikulincer, M. ve Nachson, O. (1991). Attachment styles and pattern of selfdisclosure. Journal of Personality and Social Psychology, 61: 321- 331.
Mikulincer, M., Florian, V., Cowan, P. ve Cowan, C. (2002). Attachment Security in Couple Relationships: A Systemic Model and its Implications for Family Dynamics. Family Process, 41: 405–434.
Morris, C.T. (2002). Psikolojiyi anlamak. Türk Psikologlar Derneği Yayını, Ankara.
Nakash-Eisikovits, O., Dutra, L. ve Westen, D. (2000). Relationship between attachment patterns and personality pathology in adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 41:1111-1123.
Oral, N. (2006). Yeme Tutum Bozukluğu ile Kişilerarası Şemalar, Bağlanma Stilleri, Kişilerarası İlişki Tarzları ve Öfke Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
Overbeek, G. ve Vollebergh, W. (2003).Parental attachment and romantic relationships: Associations with emotional disturbance during late adolescence. Journal of Counseling Psychology, 50(1): 28- 39.
Rothbard, J.C. ve Shaver, P.R. (1994). Continuity of Attachment Across The Life Spain, Attachment in Adults: Clinical and developmental perspectives. (Eds.) Berman, W.H., Sperling, M.B., The Guilford Press, New York.
Stanojevic, T.S. (2004). Adult attachment and prediction of close relationships. Philosophy, Sociology and Psychology, 3(1): 67-81.
Şahin, N., Durak, A. ve Yasak-Gültekin, Y. (1994). Interpersonal style, loneliness and depression. 23rd International Congress of Applied Psychology, July 17-22, Madrid, Spain. T osun, A. ve Irak, M. T. (2008). Üstbiliş Ölçeği-30’un Türkçe Uyarlaması, Geçerliği, Güvenirliği, Kaygı ve Obsesif-Kompülsif Belirtilerle İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1):67-80.
Wells, A. (2000). Emotional disorders and metacognition: Innovative cognitive therapy. Chichester, UK: Wiley.
Wells, A. ve Cartwright-Hatton, S. (2004) A short form of the metacognitions questionnaire: properties of the MCQ 30. Behav Res Ther, 42: 385–396.
Willemsen, E. ve Marcel, K. (2017). Attachment 101 for attorneys: Implications for infant placement decisions. http:// www.scu.edu/ ethics/publications/ other/ lawreview/ attachment101.html (Accessed at 25.-7.2017)
Yılmaz, B. (2017). Kanser Hastalarında Depresyon İle Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Üstbilişsel İşlevlerin Rolü. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Yöyen, G.E. (2016). Uluslararası Kişilik Envanteri (IPI) Kısa Versiyonunun Türkçe’ye Uyarlanması: Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(4), 1308-1321.
Yöyen, G.E. (2017a). Relationship Between Childhood Trauma and Personality Typology. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 03, 123-129.
Yöyen, G.E. (2017b). Şiddet Türleri ve Kişilik Özellikleri. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 1(1), 35-50.
Yöyen, G.E. (2017c). Predictability of Personality, Self-Esteem And Defense Mechanisms İn İnternet Addiction, TURAN-CSR International Scientific Peer-Reviewed and Refereed Journal, 9 ( 33), 492-500.
Yöyen, G.E. (2017d). Psikolojide Kullanılan Ölçekler. İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Yöyen, G.E., (2017e). Relationship Between Childhood Trauma and Personality Typology. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 3(1), 123-129.