Ömer Nasûhî Bilmen’in Hayatı ve Büyük İslâm İlmihâli Adlı Eseri Bağlamında Hadis İlmi’ndeki Yeri

Ömer Nasûhî Bilmen’in Büyük İslam İlmihâli Eseri Çerçevesinde Hadis İlmindeki Yeri konusunu hadis ve kaynak kullanımı açılarından inceledik. Ömer Nasûhî Bilmen, Erzurum’da doğmuş, Erzurumlu âlimlerden ders almış, İstanbul müftülüğü yapmış, Türkiye Cumhuriyeti’nin 5. Diyanet İşleri Başkanı olmuştur. İman, İ’tikâd, Ahlâk, Tefsir, Fıkıh, Kelâm, Dinler Tarihi ve Edebiyat üzerine 24 eser ve 3 makale neşretmiştir. Bu eserlerin en meşhuru ise Büyük İslam İlmihâli’dir. Toplumun her kesiminden ilgi gören bu eser, gelecek nesillerin de dinî ihtiyaçlarını karşılayabilecek bilgilerle tezyin edilmiş bir eserdir. Ömer Nasûhî Bilmen, Büyük İslam İlmihâli adlı eserinde genelde Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i, Kütüb-i Sitte adıyla meşhur olmuş el-Buhârî ve Müslim’in el-Câmiu’s-Sahîh’leri, et-Tirmizî, Ebû Dâvûd, en-Nesâî ve İbn Mâce’nin Sünen’leri yanında diğer hadis imamlarının telif ettiği eserlerden de istifade etmiştir. Büyük İslam İlmihâli adlı eseri ve tasavvufî görüşleri üzerine akademik çalışmalar yapılmıştır. Biz de Büyük İslam İlmihâli adlı eserinde kullandığı hadis metinleri ve kaynak kullanımı konusunda araştırma yaptık.

Anahtar Kelimeler:

Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihâli, Hadis İlmi, Hadis Metinleri, Diyanet İşleri Başkanlığı

Place of Hadith in the Context of Ömer Nasuhi Bilmen's Life and Great Islam Catechism

This article aim to study Place of Hadith in Omar Nasuhi Bilmen’s Big Islamic Catechism. Omar Nasuhi Bilmen was born in Erzurum. He thought scholars of Erzurum. In addition to authoring 24 works on İman, İtikad, Ahlak, Tafsir, Fiqh, Kelam, History of Religions and Literature, he published 3 articles. The most notable of these works is the Great Islam Catechism which has attracted interest from all walks of society is a work that is decorated with information that can meet the religious needs of future generations. Ömer Nasuhi Bilmen has benefited from hadiths which are generally known as Ahmed b. Hanbal’s Musnad, al-Kutub al-Sitta al-Bukhari and Muslim’s as-Sahihs, at-Tirmidhi, Abu Davud, an-Nasai and İbn Mace’s as-Sunans as well as the works of other hadith imams particular, academic studies have been carried out on his mystic opinions and Big Islamic Catechism. We researched on Big İslamic Catechism’s hadith texts and resources.

Keywords:

Omar Nasuhi Bilmen, Big İslamic Catechism, Hadith Science, Hadith Texts, Presidency of Religion Affairs,

PDF

___

Kur’ân-ı Kerîm
el-Aclûnî İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ’ ve muzîlu’l-ilbâs ammâ’ş-tehere mine’l-ehâdîs ale’s-sunneti’n-nâs, (I-II), Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1408/1998.
Ahmed b. Hanbel, Müsned, (I-VI), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Alâuddin Alî el-Muttakî b. Husâmuddin el-Hindî, Kenzu’l-ummâl fî suneni’l-akvâl ve’l-ef’âl, (I-XVIII), Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1405/1985.
Algül, Hüseyin, “el-Mevâhibu’l-Ledunniyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1999), c. XIX, s. 421.
Altun, Fatma Gül, Kutbuddin İznikî’nin mukaddimesi ve Ömer Nasûhî Bilmen’in Büyük İslam İlmihâli’nin mukâyesesi”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
Arbaç, Cemal, Ömer Nasûhî Bilmen Tefsirinde Yahudi ve Hıristiyanlara bakış, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
Aslan, Mehmet Emin, “Ömer Nasuhi Bilmen'in Büyük İslam İlmihâli adlı eserinde geçen hadislerin tahrîci ve değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
Avcı, Nazife, “Ömer Nasuhi Bilmen’in Büyük İslam İlmihali’ndeki hadislerin tespit ve tahrîci”, Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1998.
Bektaş, Günay, “Ömer Nasûhî Bilmen ve Tefsiri”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
Berberoğlu, Şerife, “Ömer Nasûhî Bilmen ve tasavvufî görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı fıkhiyye kâmûsu, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Büyük İslam İlmihâli, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
Bilmen, Ömer Nasûhî, İslâm'ın diğer dinlere üstünlüğü (sad. Hidayet Işık), İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
Bilmen, Ömer Nasûhî, İstanbul ve Fâtih, (s.nşr.: Ahmed Özdemir), İstanbul: Semerkand Yayınları, 2014.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Nesâih-i Kur’âniyye (Kur’ân-ı Kerîm’den dersler ve öğütler), İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
Bilmen, Ömer Nasûhî, Büyük İslam İlmihali (Osmanlıca), (tas. Abdulğanî b. Talib el-Meydânî), İstanbul: Muallim Neşriyat, 2017.
el-Buhârî Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Candan, Canan, “Ömer Nasûhî Bilmen’in İlmî Kişiliği ve Hukûk-ı İslâmiyye kâmûsu adlı eserinin hukûkî tahlili”, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Caner, Abdurrahmân, Abdulvehhehâb Şarânî’nin “Mizânu’l-Kubrâ” adlı eserine göre teşdîd ve tahfîf, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid b. Mâce, Sunen, (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb en-Nesâî, Sunen, (I-VIII), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Ebû Dâvûd Suleymân b. el-Eş’as, Sunen, (I-V), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Ebû Muhammed Abdullah Abdirrahmân ed-Dârimî, Sunen, (I-II), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Ebû Muhammed Cemâluddin Abdulmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (ö. 218/833), es-Siretu’n-Nebeviyye, (Hz. Muhammed’in Hayatı, çev. İzzet Hasan v.dğr.), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
Elmalılı, Osman, Ömer Nasûhî Bilmen’de dinî Ahlâk, İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2013.
Erbîlî Muhammed Esad Efendi, Kenzu’l-İrfân fî ehâdisi Nebiyyi’r-Rahmân, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1327/1909. (çev: Murat Albayrak), İstanbul: Yasin Kitabevi, 2015.
Gölcü, Bünyamin, “Ömer Nasûhî Bilmen’in nübüvvet anlayışı”, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
Gümüş, Sadreddin, “Seyyid Şerif Curcânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1993), c. VIII, s. 136.
Günaydın, Muharrem Sıddık “Ömer Nasûhî Bilmen’in Büyük İslâm İlmihâli adlı eserinde hikmet-i teşri’”, Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
Kallek, Cengiz “Fetâvâ-yı Abdirrahîm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1995), c. XII, s. 437
Kallek, Cengiz, “İbn Hacer el-Heytemî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1999, c. XIX, s. 532.
Karaman, Hüseyin, “Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasûhî Bilmen’e göre Ahlâk’ın temellendirilmesi problemi”, 98. Erzurum: Ekev Akademi Dergisi,1 (Yaz-2006), sayı: 10.
Koca, Ferhat, “Molla Husrev”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005, c. XXX, s. 253.
Koçak, Nihat, “Ömer Nasûhî Bilmen’in büyük İslam İlmihali’ndeki hadislerin tahrîci”, Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 1989.
Köycü, Erdoğan, Muhammed b. Îsâ et-Tirmizî’nin eserleri üzerine yapılan çalışmalar, Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
Kurtdere, Remzi, “Ömer Nasûhî Bilmen’in Büyük İslâm İlmihâli adlı eseri ve muhteva açısından analizi ve Kur’ân ile karşılaştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.
Küçükdağ, Yusuf, “Zenbilli Ali Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013, c. XLIV, s. 249.
Muslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, (I-III), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Öğüt, Salim, “Fetavâ-yı Feyziyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1995, c. XII, s. 443.
Özdemir, Cengiz, “Ömer Nasûhî Bilmen’e göre i’tikâdî İslâm Mezhepleri ve dinî akımlar”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
Özel, Ahmed, “Haskefî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1997), c. XVI, s. 387.
Özen, Şükrü, “Teftazânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 2011), c. XL, s. 304.
es-Suyûtî, Celâluddin b. Ebî Bekir, el-Câmiu’s-sağîr fî’l-beşîri’n-nezîr, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1410/1990.
Taylan, Osman, “Ömer Nasûhî Bilmen ve Kelâmî görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, Sunen, (I-V), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
Yaran, Rahmi, “Bilmen Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi DİA, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1992. c. VI, s. 162-163.
Wensink, A. Y, el-Mu’cemu’l-mufehres li elfâzi’l-hadisi’n-nebevî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1988.
Yazıcı, Ahmet, “Klasik-modern yorum açısından Bilmen ve Ateş Tefsirlerinin mukâyesesi”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
Yüceer, Mustafa, Ömer Nasûhî Bilmen’in Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye kâmûsu adlı eserinde geçen hadislerin tahric ve değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
http://www.istanbulmuftulugu.gov.tr/kurumsall/onceki-muftulerimiz/omer-nasuhi-bilmen.html.
https://esatis.yek.gov.tr.