Yahudi Kutsal Metinlerinde ve Kur'an'da Şabat (Cumartesi) Yasakları ve Mesh Hadisesi

Yahudi geleneğinde Şabat, çeşitli uygulama, ritüel, inanç, yasak ve kurallar içerisinde geçirilen ve kutsal kabul edilen bir gündür. Bu gün, Tanrı’nın, evreni yaratmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte yine Tanrı’nın Sina dağında Musa peygamberle yapmış olduğu antlaşmanın bir sembolü olarak belirtilmiş ve Mısır’dan Çıkış’tan sonra çölde verilen emir ile tarihsel anlam kazanmıştır. Şabat, Musa Peygamber’e verilen On Emir içerisinde yer almış ve Tanah içerisinde birçok pasukta bu konudan bahsedilmiştir. Yine İslâmî kaynaklarda da bu günün kutsiyetine, İsrailoğulları’ndan bazılarının bu günle ilgili kuralları ihlal etmesine ve bu ihlal neticesinde karşılaştıkları cezalara değinilmiştir. Özellikle de cumartesi gününün kutsiyetini balık avlayarak ihlal eden kıyı halkının kıssası bu konuda oldukça ayrıntılı bilgi sunmuştur. Söz konusu kıssada yer alan cezanın niteliği hakkında ittifaka varılamamıştır. Bazı görüşlere göre ceza, psikolojik olarak ahlak bakımından gerçekleşmiş, yine diğer görüşlere göre ise bu ceza fizyolojik olarak gerçekleşmiştir. Bu makalede Tanah metinleri bağlamında Yahudi geleneği açısından Şabat hakkında bilgiler verilecek, sonrasında ise Kur’an’da geçen ilgili kıssalar hakkında ileri sürülen görüşler alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şabat, Aseret Adiberot, Tanah, Ashabu’s-Sebt, Mesh

Sabbath (Saturday) Prohibitions in Jewish Holy Texts and in the Quran and the Happening of "Mesh"

In Jewish tradition, Sabbath is a day that is considered as holy, and is spent with various activities, rituals, beliefs, bans and rules. This day was associated with the God’s creation of the universe. In addition, it was also said to be the symbol of the agreement between god and Moses on the Mount Sinai, and was given a historical sense with the orders given to Moses after the Exodus from Egypt in the desert. Sabbath was included in the 10 Commandments given to the Prophet Moses, and this was mentioned in many Pasuks in Tanakh. Again, in Islamic sources, the violation of Israelites about the rules on this day and as a result, the punishment was mentioned. Especially the anecdote of the coastal people who violated the holiness of Saturday by fishing gave extreme details on this topic. There is no consensus on the quality of the punishment that was mentioned in this anecdote. According to some viewpoints, the punishment occurred in the form of morality as a psychological one; and according to some other viewpoints, this punishment was realized in physiological terms. In the present paper, information will be provided on Sabbath in terms of Jewish traditions and in the light of Tanakh, and then, viewpoints will be received on the relevant anecdotes mentioned in the Quran.

Keywords:

Sabbath, The Ten Commandments, Tanakh, Ashabu’s-Sebt, Mesh,

PDF

___

Abduh, Muhammed, Tefsîru’l-Menâr, Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-‘Âmmeti li’l-Kitâb, 1990.
Adam, Baki, “Sept Yahudileri”, Bütün Yönleriyle Yahudilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Şubat 18-19 2012, Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Yay., 2012, ss. 121-127.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh, Rûhu’l-Meânî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415.
Arslantaş, Nuh, İslam Toplumunda Yahudiler, İstanbul: İz Yay., 2011.
Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul: Yeni Ufuklar Yay., 1988.
Besalel, Yusuf, Yahudilik Ansiklopedisi, I, III, İstanbul: Gözlem Gazatecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2002.
Bilge, Mustafa L., “Akabe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1989, c. II, s. 209-210.
Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u’s-Sahîh, Beyrut: Dâru Tavgi’n-Necât, 1422.
Demirci, Muhsin, Tefsir Usulü ve Tarihi, İstabul: MÜİFAV Yay., 2001.
Demirci, Muhsin, Kur’an Tefsirinde Farklı Yorumlar, İstanbul: İFAV Yay., 2017.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, Beyrut: Dâru’Kütübi’l-‘İlmiyye, 1993.
Ebü’l-Yümn, Mücîrüddîn Abdurrahman b. Muhammed, el-Ünsü’l-Celil bi Tarîhi’l-Kudsi ve’l-Halîl, Ummân: Mektebetü Dendîs, 1999.
Elik, Hasan ve Coşkun, Muhammed, Tevhit Mesajı, İstanbul: İFAV Yay., 2015.
Erkut, Abdülkadir, “Dine Davet Metodu Açısından “Ashabu’s-Sebt” Kıssasının Tahlili, Diyanet İlmî Dergi 1, (2013): 47-68.
Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, İstanbul: İşaret Yay., 2000.
Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed, Tehzîbü’l-Lüğa, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
Gümüş, Sadreddin, Kur’an Tefsirinin Kaynakları, İstanbul: Kayıhan Yay., 1990.
Gürkan, Salime Leyla, Yahudilik, İstanbul: İSAM Yay., 2012.
Gürkan, Salime Leyla, “Yahudilik’te Şabat (Sebt) – Kökeni, İlgili İnanç ve Uygulamalar-“, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1994.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1990.
Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahman el-Ferâhîdî, Kitâbu’l-‘Ayn, Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, tsz.
Harman, Ömer Faruk, “Medyen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2003, c. XXVIII, s. 346-348.
Hasanov, Eldar, Nûh Kanunları ve Nûhilik, İstanbul: İSAM Yay., 2015.
Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr, Mecma‘u’z-Zevâ‘id, Kâhire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 1422.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâil b. Ömer el-Kureşî, Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Riyad: Dâru Taybe, 1999.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru sâdr, 1414.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali, Zâdü’l-Mesîr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, 1422.
İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an, İstanbul: Düşün Yay., 2012.
Karaman, Hayreddin v.dğr., Kur’an Yolu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2006.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
Kutsal Kitap, Seoul: Yeni Yaşam Yay., 2013.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Basrî, en-Nüket ve’l-‘Uyûn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, tsz.
Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ, Tefhimu’l-Kur’an, Çev., Muhammed Han Kayanî vd., İstanbul: İnsan Yay., 1996.
Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen el-Ezdî el-Belhî, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, el-Câmi‘u’s-Sahîh, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, tsz.
Öztürk, Mustafa, Kur’an-ı Kerim Meali, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2014.
Öztürk, Mustafa, Kur’an ve Yaratılış, İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2015.
Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Ğayb, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Tomar, Cengiz, “Taberiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2010, c. XXXIX, s. 323-324.
Tora Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Şemot 2. Kitap, çev. Moşe Farsi, Diana Yani, Selin Sağla, vd., İstanbul: Gözlem Gazatecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2004.
Tora Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla Bamidbar 4. Kitap, çev. Moşe Farsi, Diana Yani, Selin Sağla, vd., İstanbul: Gözlem Gazatecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2007.
Turgay, Nurettin, “Kur’an’da “Sebt” Kavramı”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 4, (2012): 153-166.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed en-Nîsâbûrî, et-Tefsîru’l-Basît, Riyâd: Câmi‘atü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmî, 1430.
Ünal, Mustafa, Dinlerde Kutsal Zamanlar, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay., 2008.
Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Eser Yay., 1979.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî, Me‘âni’l-Kur’ân, Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1988.
Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.