İstanbul Ermenilerinde Doğum Sonrası Ritüelleri

Ermeniler, yüzlerce yıldır Anadolu coğrafyasında ve İstanbul’da yaşayan, Türklerle birçok ortak kültür unsuruna sahip olan bir toplumdur. Ermeni tarihi incelendiğinde Ermenilerin Türkler ile olan ilişkilerinin bin yıl öncesine dek uzandığı görülür. Ermeniler özellikle Osmanlı Dönemi’nde önemli ve etkin bir gayrimüslim unsur olarak yaşamışlardır. Bu dönemde ve sonrasında Ermeni toplumunun yoğun olarak yaşadığı şehir İstanbul olmuştur. İstanbul Ermeni Cemaati, Türkiye’nin en kalabalık gayrimüslim topluluklarından biridir. İnsan yaşamının en önemli evrelerinden olan “doğum, evlenme ve ölüm” ilk olarak, Fransız etnolog Arnold Van Gennep’in 1908 yılında yayımladığı Les Rites de Passage adlı çalışmasında ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. Bu eser geçiş dönemlerinin daha sistemli ve bilimsel incelenmesi açısından devrimsel bir nitelik taşımaktadır. Gennep’in çalışmasının öncülüğünde, dünyanın birçok yerinde etnoloji araştırmalarında geçiş dönemleri teması çalışılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada İstanbul Ermenilerinin geçiş dönemlerinin bir evresi olan “doğum” sonrası ritüeller ele alınmıştır. Alan araştırması metoduyla gerçekleştirilen görüşmelerle Türkler ve Ermenilerin eskiye dayanan ilişkilerinin geçiş dönemlerine de yansıdığı, ortak davranış ve uygulama biçimlerinin olduğu açıkça görülmüştür. Çalışmanın genel amacı kültürel ve folklorik özellikleri itibariyle İstanbul’da yaşayan Ermenilerin geçmişten günümüze dek devam eden doğum sonrası ritüellerini tespit etmektir. Araştırma sonucunda elde edilen bilgilerle Ermenilerin sahip bu ritüeller üzerine genel bir değerlendirmede bulunmaktır.                

After Birth Rituels in Armenians Of Istanbul

Armenians, with whom have lived in Anatolia and Istanbul, the same geographical area for hundreds of years, is a society which  have many common cultural elements with Turks. When the history of Armenians is studied, it is seen that Armenian’s relations with Turks date back to more than a thousand year. Armenians, especially during Ottoman period, lived as an important and effective non-muslim element. In this period and afterwards, Istanbul was the city where Armenians densely lived. Armenian community of Istanbul, is one of the most populous non-muslim community of  Turkey. “Birth, marriage and death”, are the most important stages of human life, was first analyzed in detail by French ethnologist Arnold Van Gennep in his work “Les Rites de Passage” which was published in 1908. This work has a revolutionary character in terms of examining transition periods more systematically and scientifically. Under the leadership of Gennep’s work, transition period theme has begun to be studied in ethnology researches in many parts of the world. In this study, Istanbul Armenian’s after birth rituals are discussed, which is one of the phases of transition period. By the help of the negotiations that are performed basing on the method of field research, it is obviously seen that interactions that go back on a long way between Armenians and Turks also reflected on transition period,and common customs and practices of both cultures come out. The overall objective of the study is to identify after birth ritua cultural and folkloric characteristics of Armenians, those living in Istanbul from past to present. According to studies there is a general assessment about these Armenian rituels.         

___

  • Abdülaziz B. (2000), Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Acıpayamlı, O. (1974), Türkiye’de Doğumla İlgili Âdet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları, Sevinç Matbaası.
  • Garnett, L. M. J. (2009), Türkiye’nin Kadınları ve Folklorik Özellikleri, İstanbul: Oğlak Bilimsel Kitaplar.
  • Gennep, A. V. (1939), Folklor, Çev. Pertev Nailli Boratav, Ankara: Ulus Basımevi.
  • Hülagü, M. (2007), Hoşgörü Toplumunda Ermeniler: Osmanlı Toplumunda Birlikte Yaşama Sanatı: Türk Ermeni İlişkileri Örneği, Cilt 1, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
  • Lewis, R. (1973), Osmanlı Türkiyesinde Gündelik Hayat, Çev. Mefkûre Poroy, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık. Neave, D. L. (1978), “Eski İstanbul’da Hayat” Çev. Osman Öndeş, İstanbul: Tercüman 101 Temel Eser.
  • Tepeköylü, İ. (2012), “İstanbul Ermenilerinde Geçiş Dönemleri: Doğum-Evlenme-Ölüm”, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
  • Türkçe Sözlük (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 549, 10.,b.
  • Örnek, S. V. (2000), Türk Halkbilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.