18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kadın ve Hukuk: Amid Mahkemesi'nde Kadınların Hak Arama Süreçlerine Dair Bazı Değerlendirmeler

Kamusal alanın dışına itilmiş veya itilmeye çalışan birçok topluluk gibi kadınlarda ilk çağlardan beridir süre gelen tarih yazımı geleneğinde kendilerine yeteri kadar yer bulamamışlardır. Çünkü geleneksel tarih yazımı öznesi erkek olan ve erkeklerin yaşam pratiklerinden kaynaklanan konular etrafında gelişmiştir. Kamusal alandaki erkek egemenliği tarihi erkeğe has bir alan olarak gösterirken kadını ise geçmişte gelişmiş olaylarda değişime sebep olmayan ya da sonucu etkileyecek güce sahip olmayan bir konumda temsil etmiştir. Osmanlı Tarih yazımının ilk örneklerinde de benzer şekilde erkekler tarihsel olaylarda özne olarak kabul edilirken kadınlar ise uzun bir süre tarih kitaplarında görünür olamamışlardır. Özellikle feminist kuramın toplumsal tarih çalışmaları ile kesişiminden sonra bahsi geçen algı kırılmış ve arşiv belgelerinden yola çıkarak sadece siyasi olayların değil sosyal tarihin de aydınlatılabileceği bakış açısının gelişimiyle birçok araştırmacı kadınların tarihine yönelmiştir. Bu çalışmada kamusal alanda tutulan Osmanlı kadı sicilleri üzerinden kadınların hak arama mücadeleleri ve Osmanlı kadınının içinde bulunduğu dönemdeki görünümü resmedilmeye çalışılacaktır.

Women and Law in The Ottoman Society in 18th Century: Some Evaluations on The Right Searching Processes of Women in Amid Court

Women, like many social community that have been pushed outside the public sphere, have not found enough place in traditional history writing. Because, traditional history writing has developed around the subject of manuscripts which is the subject of man's life practices. While male domination in the public sphere has shown to be a man specific area, it has represented the woman in a position that has not caused change in past events. Similarly, women were not seen in history books for a long time when men were accepted as subjects in historical events in the early examples of Ottoman history writing. Especially, after the intersection of feminist theory with social history studies, this perception has been broken and many researchers have directed to the history of women. In this study, Ottoman court records will be examined and women will be tried to explain the struggle for rights in the court and the appearance of the Ottoman woman in the period.

PDF

___

a) Arşiv Belgeleri:
Diyarbekir Şer'iye Sicilleri, 3838, 3838, 3715, 3789 numaralı defterler.
b) Araştırma Eserler:
Açık, Turan, "Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Osmanlı Hukukunda Kadından Eşkıya Olup Olmayacağına Dair Bir Tartışma: Havva Hatun Örneği", KAREN 1 (2015): 35-94.
Abaoğlu, Esra "On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Tarih Yazımında Kadın Görünürlükleri: Tarih-i Cevdet Ve Tezakir Örneği", Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul 2016.
Akyüz, Jülide "Osmanlıda Kadınların hukuki Haklarını Kullanımı Üzerine Bazı Değerlendirmeler", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 6 (2007): 75-91.
Aydın, M. Akif. İslam-Osmanı Aile Hukuku. İstanbul 1985. Aydın, M. Akif, "Osmanlı Hukukunda Nikah Akitleri", Osmanlı Araştırmaları 3, (1982).
Baer, Gabriel, "Women and Waqf: An Analysis of the Istanbul Tahrir of 1546", Asian and African Studies 17 (1983): 9-27.
Berktay, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayıncılık, İstanbul 2003. Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara 1974.
Çakır, Serpil "Osmanlı Kadın Harekeri", Metis Yayınları, İstanbul 2010.
Er, İlker, "Balıkesirli Tereke sahipleri Hakkında Sosyokültürel Açıdan Bazı Değerlendirmeler (1670-1700)", Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BAÜ SBED) 12, (Haziran 2009): 368-376.
Faroqhi, Suraiya, "18. Yüzyıl Anadolu Kırsalında Suç, Kadınlar ve Servet", Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Edt. Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı, İstanbul 2000, s. 7-27.
Fay, Marry Ann, "Kadınlar ve Vakıflar: 8. Yüzyıl Mısır'ında Mülkiyet, İktidar ve Toplumsal Cinsiyetin Nüfuz Alanı", Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Edt. Madeline C. Zilfi, İstanbul 2000, s. 28-45.
Göçek, Fatma Müge, ve Marc David Baer, "18. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınlarının Toplumsal Sınırları", Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Edt. Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı, İstanbul 2000, s. 48-63
Gedikli, Fethi, "Şer'iye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar" Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları-TespitlerProblemler-Teklifler. İSAM, İstanbul 2007, s. 73-96.
Habermas, Jürgen, "Kamusal Alan: Ansiklopedik Bir Makale", Birikim, Sayı. 70 (1995), s. 62-66.
Harding, Sandra. Whose Science? Whose Knowladge? Thinking From Women's Lives. Ithaca 1991.
İmber, Colin, "Kadınlar, Evlilik ve Mülkiyet: Yenişehirli Abdullah'ın Behçetü'l Fetâvâsında Mehir", Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Edt. Madelline C. Zılfi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
Jennings, Ronald C. "Women in Early 17th Century Ottoman Judicial Records- The Sharia Court of Anatolian Kayseri", JESHO 18 (1975): 53-114.
Köse, Saffet, "Hülle", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c. XVIII, (İstanbul 1999), s. 475-477.
Khoury, Dina Rizk, "Terlikler Kapıda mı, Kapalı Kapılar Ardında Mı: Ev İçinde ve Kamusal Mekânda Musullu Kadınlar", Modernleşme Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Ed. Madeline C. Zilfi,. İstanbul, 2000, s. 103-124.
Meriwether, Margaret L., "Yeniden Kadınlar ve Vakıf Üstüne: Halep, 1770- 1840", Modernleşme Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Ed. Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000, s. 125-147.
Peirce, Leslie, Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı'da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
Scott, Joan W., Feminist Tarihin Peşinde, BGST Yayınevi, İstanbul 2013. Smith, Dorothy, The Conceptual Practices of Power: A Feminist Sociology of Knowledge. Northeastern University Press, Boston 1990.
Tucker, Judith E, Women in Nineteenth-Century Egypt, Cambridge University Press, Cambridge 1985.
Yargı, Mehmed Ali, "Gunumuzdeki Mehr Uygulamaları ve İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi", İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi/Journal of Islamic Law Studies 8: 259-270.
Yılmaz, İlkay, "Osmanlı Kadın Tarihine Dair Bir Kaç Not" Kadın Araştırmaları Dergisi 10, (2012): 61-81.
Zarinebaf-Shahr, Fariha, "Osmanlı Kadınları ve 18. Yüzyılda Adalet Arama Geleneği", Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Ed. Madeline C. Zilfi, s. 250-260. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.