Sibel KARAMAN, Nihat Ozan KÖROĞLU, Gamze Nevra KÖROĞLU

ZENCÎR USÛLÜNDEKİ ESERLERİN GÜFTELERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: DÂRÜ’L ELHÂN KÜLLİYATI ÖRNEĞİ

Türk mûsikîsinde yüz yirmi zamanlı bir usûl olan zencîr veya zincir olarak adlandırılan sözcük aynı zamanda divân şiiri güftelerinde kullanılmıştır. İskender Pala’ya (2009: 493) göre Divân şiirinde âşığın çektiği gam ile zincire benzetilen sevgilinin saçıdır. Çekilen sıkıntı, uzun olması ve sonunun gelmemesi ile ilgili olarak; sevgilinin zülfü ve saçı ise, şekli ve örgüsü nedeniyle zincire benzetilir şeklinde açıklanmıştır. (Karaman, Köroğlu, Köroğlu, Yılmaz, 2023: 286) Bu çalışmada, Dârü’l Elhân Külliyâtı’nda yer alan sözlü eserler taranmış, bu eserlerden hem zencîr usulünde bestelenen hem de güftesinde zencîr sözcüğünün geçtiği eserler örneklem kapsamına alınarak incelenmiştir. Bu incelemede, eserlerin aruz vezni durumları, taktî, arızalar, kâfiye ve redif özellikleri ile ayrı bir tabloda eserlerin güfteleri, güfte açıklamaları ve kelimelerin anlamları ayrıntılı bir şekilde gösterilmiştir. Buradan hareketle özellikle aynı zamanda bir usûl ismi olan “zencîr” sözcüğü özelinde birden fazla anlama gelen sözcük veya sözcükleri analiz etmek amaçlanmıştır. Çalışmada; üç adet eser örneklem kapsamına alınarak, aynı eserlerin farklı kişiler tarafından notaya alınan nüshaları incelenmiş ve güfte seçkileri karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak çalışma kapsamındaki üç eserde; zencîr sözcüğünün usûlün adı olarak kullandığı, ancak sözcük anlamıyla kullanılmış olsa da usûlün adına atıfta bulunulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Müziği, Güfte Analizi, Dârü’l Elhân Külliyâtı, Usûl, Zencîr.

AN ANALYSIS ON THE LYRICS OF THE WORKS COMPOSED IN “ZENCÎR” TEMPO: “DÂRÜ'L ELHÂN” COMPLETE WORKS EXAMPLE

The word called "zencîr" or "zincir (chain)", which is a one hundred and twenty beats tempo in Turkish music, is also used in the lyrics of Ottoman poetry. İskender Pala (2009: 493) states that the pain the loving man suffers and his lover's hair are likened to a chain in Ottoman poetry. Sadness is likened to chain due to its longlines and endlessness, and lovelock and hair are likened to chain due to their shapes and weaves. (Karaman, Köroğlu, Köroğlu, Yılmaz, 2023: 280) In this study, the lyrics in the Dârü'l Elhân Complete Works were scanned, and both the works that were composed in the "zencîr" tempo and that contains the word "zencîr" were included in the sampling, and examined. In this review, the aruz prosody of the works, reading according to the tempo, faults, rhyme and redif features, and the lyrics of the works, their explanations and the meanings of the words in a separate table are shown in detail. From this point of view, it is aimed to analyze the word or words that have more than one meaning, particularly the word "zencîr", which is also a tempo name. In the study, three works were taken as sampling, the copies of the same works that were notated by different people were examined and the selections of lyrics were compared. As a result, it has been concluded that the word "zencîr" is used as a rhythm name in three works that were included in the study, and that even it is used literally, the name of the tempo is referred to.

Keywords:

Turkish Music, Lyrics Analysis, Dârü’l Elhân Complete Works, Tempo,

PDF

___

Aksüt, S. (1993). Türk Musikisi Güfteler Hazinesi, İstanbul, İnkılâp Yayınları. Ayverdi, Z.İ., Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, erişim tarihi: 28.03.2020, erişim adresi: http://www.lugatim.com/.
Çıpan, M., (1999). Güfte İncelemesi, Notalar, Güfteler, Şekil Özellikleri, Açıklamalar, Edebiyat ve Mûsikî Bilgileri I, Konya: SÜ Yaşatma ve Geliştirme Vakfı.
Çıpan, M., (2010). Derviş Avni Güfte ve Şiir Mecmuası. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Develioğlu, F., (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
Dikmen, M.D., (2010). Dârü’l Elhân Külliyâtı DVD: Açıklamalar. İstanbul: Türk Musikisi Vakfı. 2. Ezgi, S., Yekta, R., ve Diğerleri, (1995). Dârü’l-Elhân Külliyâtı, Türk Mûsikîsinin Klâsikleri. İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı. İstanbul: Sema Vakfı.
Karaman, S., Köroğlu N.O., Köroğlu, G.N., Yılmaz, N., (2023). Zekâî Dede Külliyâtında Usûl İsimlerini Barındıran Bestelenmiş Eserler Üzerine Bir İnceleme, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 279-294, DOI: 10.18026/cbayarsos.1219998
Karasar, N., (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık. 77.
Özkan, İ.H., (2007). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul, Ötüken Neşriyat. Özpekel,
O.N., (2019). Dârü’l Elhân Külliyâtı 263 Klasik Eser Güfte Kelime ve Metin Açıklaması Vezin İncelemesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Pala, İ., (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.