MUSİKİDE DÖNÜŞÜMÜN SOMUT ÖRNEĞİ ŞARKI FORMU

Klâsik Türk mûsikîsi oluştuğu ve icra edildiği coğrafya itibarıyla pek çok etkileşime maruz kalarak değişmiş, gelişmiş ve belirli dönemlerden geçmiştir. Bu dönemleri birbirinden ayıran en önemli özellik formlardır. Bu formlar icra edildikleri dönemin, sosyo-kültürel özelliklerine, mûsikî anlayışına, icra yöntemlerine, icrada kullanılan çalgılara, üslûp ve tavra göre farklılıklar göstermektedir. Çalışmanın amacı Klâsik Türk Mûsikîsinin sözlü beste formlarından olan şarkı formunun 17-20. Yüzyıllar arasında geçirmiş olduğu değişim ve dönüşüm sürecini incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden tarihsel araştırma deseni kullanılmış olup konuyla ilgili bilgiler dergi, kitap, makale ve tezlerden tarama (survey) yöntemiyle toplanmıştır. Çalışma şarkı formunun ilk örneklerinin görülmeye başlandığı on yedinci yüzyıl ile Türk mûsikîsinde en çok bestelendiği dönem olan yirminci yüzyıl arasındaki süreç ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın sonucunda Şarkı formunun on sekizinci yüzyılda klâsik anlayışa uygun olarak büyük usullerle bestelendiği, on dokuzuncu yüzyıldan itibaren ise on zamanlıya kadar olan küçük usullerle bestelendiği görülmüş, formun Hacı Arif Bey ile birlikte bir sistematiğe oturtularak belirli kurallar çerçevesinde oluşturulduğu tespit edilmiştir.

CONCRETE EXAMPLE OF TRANSFORMATION IN MUSIC SONG FORM

Classical Turkish music has changed, developed, and passed through specific periods by being exposed to many interactions regarding the geography in which it was formed and performed. The most important feature that distinguishes these periods from each other is the forms. These forms differ according to the socio-cultural characteristics, musical understanding, performance methods, instruments used in the performance, style, and attitude of the period in which they are performed. The study examines the change and transformation process of the song form, one of the oral composition forms of Classical Turkish Music, between the 17th-20th Centuries. Historical research design, one of the qualitative research methods, was used in the research. Information on the subject was collected from journals, books, articles, and theses by the survey method. The study is limited to the period between the seventeenth century, when the first examples of the song form began to be seen, and the twentieth century, when it was primarily composed in Turkish music. As a result of the research, it has been seen that the song form was composed with major tempos in accordance with the classical understanding in the eighteenth century; and it was composed with small tempos up to ten times from the nineteenth century. It has been determined that the form was formed within the framework of specific rules by placing it systematically with Hacı Arif Bey.

___

  • Akgün, E., (2021). Türk Makam Müziği Sözlü eser Besteciliğinin 17-19. Yüzyıl Arasındaki Değişiminin Form ve Makam Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi: Malatya.
  • Aksüt, S. K., (1967). 500 Yıllık Türk Musikisi Antolojisi. Türkiye Yayınevi, İstanbul.
  • Altınel Çoban, N. Y., (2010). Türk Müziği Formları Ders Notları, İstanbul.
  • Cengiz, H. E., (1986), “Divan Şiirinde Musammatlar” Türk Dili Türk Şiiri Dergisi Özel Sayısı II (Divan Şiiri), 1(1), 291-429.
  • Dağdeviren, M. (2022a), “Sivas İli İlbeyli Türkmen Avazları Üzerine Yapısal Ve Kültürel Analiz” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi , 15 (40) , 1343-1355 .
  • Dağdeviren, M. (2022b), “Müziksel öğelerin kültürel kimlik oluşturmadaki rolünün etnomüzikolojik yansımaları” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 48, 365-382. Dağdeviren, M., (2023). Sivas İlbeyli Avazları. Akademisyen Yayınları, Ankara Darbaz, F., (1973). Türk ve Batı Müziği. Musiki Kültür Derneği Yayınları, İstanbul. Dural, S. ve Işıktaş, B., (2016). Gazelden Gazele: Dünün Şiirine Bugünden Bakışlar. Şiirden Doğaçlamaya Güftenin Nağmeyle Sarmalı: Osmanlı-Türk müziğinde gazel icrası, Klasik Yayınları, İstanbul. Erkul, R., (2016), “Klâsik Türk Şiirinde Şarkı ve İlk Örnekler” Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,14 (1), 513-526.