KÜLTÜREL DEĞİŞİM BAĞLAMINDA ÂŞIK MÜZİĞİ VE ÂŞIKLIK GELENEĞİ İÇERİSİNDE BİR KUŞAK (Ç)ATIŞMASI ÖRNEĞİ: ÂŞIK ORHAN ÜSTÜNDAĞ VE POPÇU İSRAFİL ÜSTÜNDAĞ

Edebiyat ve müzik gibi sanat olgularıyla müsemma olan âşıklık geleneği, Türk sözlü kültür ürünlerinin yaşatıldığı önemli bir mecradır. Değişim üzerinde önemli bir rol oynayan zaman ve mekân dinamikleri şüphesiz âşıklık geleneği karşısında da değişime yönelik belirleyiciliğini ortaya koymuştur. Sözlü kültür ortamı ile başlayan geleneğe yazılı kültür ortamı, teknolojinin gelişimiyle birlikte ise elektronik kültür ortamı olarak nitelendirilen üçüncü bir icra ortamı dâhil olmuştur. Araştırmanın temel amacı, âşıklık geleneğinde değişen icra mekânının ve yeni nesil âşık modelinin dinleyici kitle üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Bu temel amaç doğrultusunda sosyal medyayı icra ortamı olarak kullanan ve günümüz popüler âşıklarından olan Âşık Orhan Üstündağ ile oğlu pop müzik sanatçısı İsrafil Üstündağ’ın 6 seri halindeki atışmaları ele alınmıştır. Baba ve oğul, atışmalarını elektronik ortama taşımalarıyla birlikte, izlenme sayısı ve videoların altına yazılan yorumlardan anlaşıldığı üzere geleneğe meraklı dinleyici kitle ile beraber geleneğe uzak ve farklı müzik türlerini dinleyen kitleye de ulaşmayı başarmışlardır. Atışmalarda içerik olarak değişen kültürü ve kuşak çatışmasını temsil eder nitelikte; gelenek-modernite, aşk-para, yaşlılık-gençlik gibi konular işlenmiş ve dörtlükler halinde hece ölçülerine ve kafiyelere dikkat edilerek gerçekleştirilmiştir. Atışmalar müzikal bağlamda ayrıca incelenmiş ve atışmaların tamamının kırık hava türünde olduğu ve bunun dışında en fazla Uşşak makam dizisinde, diyapazona göre en fazla fa karar sesinde, en fazla 4 ses genişliğinde, en fazla 4/4’lük usûlde, atışmaların tamamının Andante, yani ağırca-ağıra yakın tempoda olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öte yandan atışmaların güfteleri edebî açıdan derinlemesine bir analize tabii tutulmamakla birlikte hece ölçüleri ve kafiye düzenleri açılarından da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Âşıklık Geleneği, Elektronik Kültür Ortamı, Atışma, Âşık Orhan Üstündağ, Popçu İsrafil Üstündağ

AN EXAMPLE OF INTERGENERATION CALL-AND-RESPONSE DUETS IN THE MINSTREL MUSIC AND MINSTREL TRADITION WITHIN THE CONTEXT OF CULTURAL CHANGE: MINSTERY ORHAN ÜSTÜNDAĞ AND POP MUSIC SINGER İSRAFİL ÜSTÜNDAĞ

The tradition of minstrelsy, which is compatible with art phenomena such as literature and music, is an important medium where Turkish oral culture products are kept alive. The dynamics of time and space, which play an important role on change, have undoubtedly revealed their decisiveness towards change in the face of the tradition of minstrelsy. In the tradition that started with the oral culture medium, written culture medium and then with the development of technology, a third performance medium described as the electronic culture have been included. The main purpose of the research is to reveal the effect of the changing performance space in the minstrel tradition and the new generation minstrel model on the audience. In line with this main purpose, 6 series of call-and-response duets between Minstrel Orhan Üstündağ and his son, pop music artist İsrafil Üstündağ, who use social media as a performance medium and are one of today's popular minstrels, are performed. As it can be understood from the number of views and the comments written under the videos, the father and son managed to reach the audience that is far from the tradition and listens to different types of music, as well as the audience interested in the tradition. It represents the changing culture and generation conflict in content in the skirmishes; Subjects such as tradition-modernity, love-money, old age-youth were handled and were carried out in quatrains by paying attention to syllable measures and rhymes. The quarrels were also examined in the musical context, and it was observed that all were in the Turkish folk music, in the Uşşak maqam scale, at the most F tonality according to the diapason, at the most 4 sound wide, at the most 4/4 ryhtm, all of them were Andante, that is, heavy, it has been concluded that it is at a near-heavy pace. On the other hand, although the lyrics of the quarrels were not analyzed in depth in terms of literature, they were also examined in terms of syllable measures.

Keywords:

Minstrelsy Tradition, Electronic Cultural Environment, Quarrelling, Minstrel Orhan Üstündağ, İsrafil Üstündağ.,

PDF

___

Abdurrezzak, A. O. (2015). Yaygın eğitim bağlamında sosyo-kültürel işlevleri açısından köy odaları: Kastamonu örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(7), 33-47. doi.org/10.33692/avrasyad.509164.
Artun, E. (2012). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı edebiyat tarihi/metinler (6. Bs.). Adana: Karahan Kitabevi.
Avcı, C. (2021). Âşıklık geleneğinin güncellenmesi bağlamında Ozan Ali Dağcı. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 6 (1), 45-69. Doi: 10.32321/cutad.789510.
Aydın, O. (2010). Günümüz âşıklık geleneğinde atışma ve atışma örnekleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Balkaya, A. (2013). Mekân poetikası bağlamında âşık kahvehaneleri ve âşık üzerinde kimi fonksiyonları. Turkish Studies,8(1), 881-889. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3786.
Bektaş, E. (2016). Kars âşıklık geleneği: Âşık Bilal Esrarı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
Bektaş, E. (2021). Performansve mekân bağlamında Kars âşıklık geleneğinin dönüşümü. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Çelikten, H. (2019). Âşıklık geleneği ve kültür değişmeleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Çınar, S. (2021). Âşık tarzı müzik geleneğine paralel yorumlar: Barış Manço. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1) , 1033-1048.
Çobanoğlu, Ö. (1996). Âşık tarzı şiir geleneğinde destan türü monografisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çobanoğlu, Ö. (2000), Barış Manço araştırmalarının önemi ve yöntemi üzerine tespitler. Milli Folklor, (46). 40-46.
Düzgün, D. (2009). Âşıklık geleneğinin değişim ve dönüşüm sürecinde Barış Manço olgusu. Millî Folklor (21), 42-50.
Ediz, İ. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kahvehaneler ve sosyal değişim. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 10(8), 179-189.
Emnalar, A. (1998). Tüm yönleriyle Türk halk müziği ve nazariyatı, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Fidan, S. (2017). Âşıklık geleneği ve medya endüstrisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
Köktürk, Ş. (2019). Âşık tarzı şiirin ustasız çıraksız temsilcisi: Âşık İnanî. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi Manifesto Sayısı 2(2), 22-29.
Köprülü, M. F. (1999). Edebiyat araştırmaları (3. Bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Kurt, B. (2020). Farklı kültürel zeminlerde benzer ifade biçimleri: âşıklık geleneği ve rap müzik. Folklor Akademi Dergisi.3(1), 16-35. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/folklor/issue/54108/689248.
Limon B. (2012). Kültürel değişim sürecinde popüler kültür ve Kitsch kavramı. İDİL,1(3), 106-115. Doi: 10.7816/idil-01-03-07.
Ong, W. J. (1995). Sözlü ve yazılı kültür-sözün teknolojileşmesi (Çev. S. Postacıoğlu Banon) (2. Bs.). İstanbul: Metis Yayınları.
Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
Özdemir, E. (2016). Sosyo-kültürel bir müzik icra ortamı olarak âşık kahvehaneleri ve bursa âşıklar kahvesi. Rast Müzikoloji Dergisi, 4(1), 1153-1165. Doi: 10.12975/rastmd.2016.04.01.00072.
Safi, İ. (2018). Cumhuriyet döneminde kahvehanelerin mekansal işlevselliği ve siyasal figür olarak kahvehaneler. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 293-304. Doi: 10.18074/ckuiibfd.473612.
Taşlıova, M. M. (2006a). Kars’ta sözel hikâyecilik ve hikâyeler. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Taşlıova, M. M. (2006b). Kars sözel hikâyeciliğinin icra ortamları. Türkbilig (11), 164-188. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/52789/697075.
Taşlıova, M. M. (2008). Baba-oğul âşıklar: âşıklık geleneğinde yeni bir model. Türkbilig (15). 94-109. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkbilig/issue/52798/697163.
Uyanık, S. (2008). Kültür endüstrisi ve kentli âşık. Milli Folklor(79), 59-64.
Üstündağ, İ. (2022). Kişisel Görüşme (03.06.2022).
Yardımcı, M. (2014). Geçmişten günümüze ozanlık geleneği ve bu süreçte iletişim araçlarının rolü. Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, 37(435), 27-30.
Yılmaz, H. (2005). Gelenek, gelenekçilik, gelenekselcilik. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 1(3). 39-53. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muhafazakar/issue/55994/768196 İnternet Başlıkları
URL 1: https://www.facebook.com/watch/?v=4218237631622353 (Erişim Tarihi: 06.06.2022).
URL 2: (https://www.turkudostlari.net/kimdir.asp?kim=231) (Erişim Tarihi: 06.06.2022).