ROMA VE TÜRK HUKUKLARINDA HAYVANIN YOL AÇTIĞI ZARARLARDAN DOLAYI HAYVAN TUTUCUSUNUN SORUMLULUĞU

En eski çağlardan bu yana hayvanlar sosyal, ekonomik ve hukuki düzen içinde insanların günlük hayatını kolaylaştıran birer eşya statüsünde görülseler de canlı olmaları ve vahşi doğaları gereği olaylar karşısında nasıl bir davranış sergileyeceklerinin önceden kestirilebilir olmaması nedeniyle her zaman ayrı bir hukuki muameleye tabi tutulmuşlardır. Kimi dönemlerde hayvanlar, davranışları sonucu verdikleri zararlardan bizzat sorumlu tutulmuş ve en ilkel dönemlerde doğrudan idam edilerek ya da Ortaçağ Kilise Hukukunun etkisiyle dinden aforoz edilerek cezalandırılmışlar, kimi zaman ise özellikle günümüz hukukunda kabul edilen anlayışa göre hayvanların davranışlarından dolayı yol açtıkları zararlardan doğan sorumluluk hayvanların sahiplerine yükletilmiştir. Makalenin ilk bölümünde Roma Hukukunda hayvanın yol açtığı zararlardan ötürü hayvan sahibinin, diğer bir değişle hayvan tutucusunun sorumluluğu incelenmiş olup, Roma Hukukunda bu sorumluluğun tarihsel gelişimi, Eski Hukuk Dönemi, Klasik Öncesi Hukuk Dönemi ve Klasik Hukuk Dönemi ayrı ayrı ele alınarak ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise günümüz Türk Hukukundaki hayvan sahibinin sorumluluğunu düzenleyen kurallar hakkında genel bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Actio de Pauperie, Edictum de Feris, Hayvan Tutucusu, Hayvanın Yol Açtığı Zararlardan Doğan Sorumluluk, Roma Hukuku

THE LIABILITY OF ANIMAL HOLDER FOR THE DAMAGE CAUSED BY ANIMAL IN ROMAN AND TURKISH LAW

Although animals have been seen at the status of goods, which make the lives of human beings easier within the social, economic and legal order, since the ancient ages, they have always been subjected to a separate legal treatment, because they are living creatures and how they will react to events is not predictable due to their wild nature. In some eras, the animals were punished by being held directly responsible for the damages that they caused and were executed in the most primitive ages or were excommunicated under the influence of the Medieval Ecclesiastical Law; sometimes, and particularly according to the understanding of our contemporary law, the owners of the animals were held responsible due to the damage that the animals caused by their behaviors. In the first part of this study, the responsibility of the animal owner, in other words, the animal's holder, as the result of the damage, caused by the animal, was studied with regard to the Roman Law; the historical development of this responsibility was examined separately under in the Early Law, Pre-Classical Law, and Classical Law Eras, in details. In the second part, the general information is provided about the rules that regulate the responsibility of an animal owner in the Turkish Law.

Keywords:

Actio de Pauperie, Edictum de Feris, Animal Holder, Responsibility of Damage Caused by an Animal, Roman Law,

PDF

___

ASHTON-CROSS, D.I.C.: Liability in Roman Law for Damage Caused byAnimals, Cambridge L.J., 11, s.1951-1953
BİLGİÇ, Emin: Eski Mezopotamya Kavimlerinde Kanun Anlayışı ve An’anesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 3-4, 1963
BUCKLAND, W. William: A Text-Book of Roman Law From Augustus to Justinian, Cambridge University Press 1921.
ERİŞGİN-SÖĞÜTLÜ, Özlem: Roma Hukuku’nda Haksız Fiil Benzerleri (Quasi Delicta), İmaj Yayıncılık, Ankara 2002.
INNES, James Rose: The Roman Law Relating to Damage Done by Animals, S. African L.J., 22, 1905.
JACKSON, S. Bernard: Liability for Animals in Roman Law: An Historical Sketch, Cambridge L.J., 37(I), Nisan 1978.
KARADENİZ- ÇELEBİCAN, Özcan: Roma Hukuku (Tarihi Giriş-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Şahsın Hukuku-Hakların Korunması), Turhan Kitabevi, Ankara 2014.
KARAHASAN, Mustafa Reşit: Sorumluluk Hukuku (Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk), 2. Kitap, Ankara 1995 . KELCH, G. Thomas: A Short History of (Mostly) Western Animal Law, Animal Law Review, C.19; S. 23, 2012-2013.
KILIÇOĞLU, Mustafa: Sorumluluk Hukuku (Sözleşme Dışı Sorumluluk), C.1, Ankara 2002.
KÜÇÜK, Eşref: Roma Hukuku Davalar Sisteminde Actio Popularis, Ankara 2013.
LEWIS, Charlton T./SHORT, Charles: A Latin Dictionary, Oxford University Press, U.K. 1879.
NICHOLAS, Barry: Liability of Animals in Roman Law; Acta Juridica, 1958.
OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, TURGUT:Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 2, Ankara 2014.
PALMIRSKI, Tomasz: How The Commentaries to de his qui deicerint vel effuderint and ne quis in suggrunda edicts could be used on the ground of edictium de feris, RIDA, C.53, 2006.
POLOJAC, Milena: Actio De Pauperie: Anthropomorphism and Rationalism, Fundamina 18 (2) 2012.
RADO, Türkan: Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 2014.
TAHİROĞLU, Bülent / ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Hukuku Dersleri, Der Yayınları, İstanbul 2009.
TANDOĞAN, Haluk: Türk Mesuliyet Hukuku, Akit Dışı ve Akdi Mesuliyet, Ankara 2010.
TÜRKOĞLU-ÖZDEMİR, Gökçe: Roma Hukukunda Hayvanların Yol Açtıkları Zararlardan Doğan Sorumluluk, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, (2006).
SCHWARZ, B. Andreas: Roma Hukuku Dersleri, İstanbul, 1948.
SLABBERT, Melodie: Prosecuting Animals in Medieval Europe: Possible Explanations, Fundamina, C.10, 2004.
SOMER, Pervin: Roma Hukukunda Mala Verilen Zarar, İstanbul 2008.
UMUR, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, İstanbul, 1990. [Ders Notları]
UMUR, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1975. [Lügat]
WATSON, Alan: The Original Meaning of Pauperies, RIDA, C. 17, 1970.
WYLIE, J. Kerr: Injuries By Animals In Roman Law, 51 South African Journal, 1934, s.168-182.
ZIMMERMANN, Reinhard: The Law Of Obligations, Roman Foundation of the Civilian Tradition, Oxford University Press, New York, 1996.
MOMMSEN, Theodor /KRUEGER, Paul / WATSON, Alan: The Digest of Justinian, Pennsylvania, 1985.
IUSTINIANUS INSTITUTIONES: (Latince metinler için) http://www.thelatinlibrary.com/justinian/institutes4.shtml#iv:ix (İngilizce metinler için)http://www.gutenberg.org/files/5983/5983-h/5983- h.htm#link2H_4_0093.