HUKUK USULÜNE DAİR LA HAYE SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA YABANCI TÜZEL KİŞİLERİN TEMİNAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNDEN MUAFİYETİ

1 Mart 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair La Haye Sözleşmesi’nin 17. maddesinde, bir âkit devlette ikamet eden âkit devlet vatandaşlarından, herhangi bir âkit devletin mahkemeleri huzurunda davacı veya müdahil olarak bulunmaları hâlinde, yabancı olmaları veya o ülkede ikametgâh veya mesken sahibi olmamaları sebebiyle, herhangi bir teminat istenemeyeceği öngörülmüştür. Yargıtay’ın 2013 ve 2016 yıllarında verdiği iki kararda, 1954 tarihli Sözleşme’nin 17. maddesi çerçevesinde teminat muafiyetinden yararlanacak kişilerin “vatandaş” (national) tabiriyle ifade edilmiş olmasından ve 1954 tarihli Sözleşme’nin yerini alması amacıyla hazırlanan 25 Ekim 1980 tarihli Adalete Uluslararası Erişim Hakkında Sözleşme’nin 14. maddesinde, 1954 tarihli Sözleşme’den farklı olarak, tüzel kişilerin teminat muafiyeti kapsamında olduğunun açıkça düzenlenmiş olmasından hareket edilerek; 1954 tarihli Sözleşme’nin 17. maddesindeki teminat muafiyetinin sadece gerçek kişiler için getirilmiş olduğu ve bu muafiyetten tüzel kişilerin yararlanamayacağı sonucuna varılmıştır. Bu çalışma, Yargıtay’ın bu kararlarından hareketle, tüzel kişilerin 1954 tarihli Sözleşme’nin 17. maddesinde öngörülen teminat muafiyetinden yararlanıp yararlanamayacağı meselesini; 1954 tarihli Sözleşme’nin lafzı ve özü bakımlarından yorumlanması suretiyle, 1980 tarihli Sözleşme’nin gerek metninin gerekse açıklayıcı raporunu nazara alarak ve 1954 tarihli Sözleşme’ye taraf devlet mahkemelerinin yargısal içtihatları ışığında ele almayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Sözleşme, teminat, teminat muafiyeti, tüzel kişiler

EXEMPTION OF LEGAL PERSONS FROM SECURITY FOR COSTS UNDER THE HAGUE CONVENTION ON CIVIL PROCEDURE

Article 17 of the Hague Convention of 1 March 1954 on Civil Procedure provides that no security, bond or deposit of any kind may be imposed by reason of their foreign nationality, or of lack of domicile or residence in the country, upon nationals of one of the Contracting States, having their domicile in one of these States, who are plaintiffs or parties intervening before the courts of another of those States. The Turkish Supreme Court ruled in two different decisions rendered in 2013 and in 2016 that the exemption from security for costs provided in article 17 of the Convention of 1954 is only for physical persons and that legal persons are not under the scope of such exemption on the grounds that the personal scope of such exemption is specified by the term “national” in the Convention of 1954 and that, unlike Convention of 1954, legal persons are expressly included in scope of the exemption from security for costs under the article 14 of the Hague Convention of 25 October 1980 on International Access to Justice which is intended to substitute the Convention of 1954. This paper attempts to tackle the issue whether legal persons are under the scope of the exemption from security for costs provided in article 17 of the Convention of 1954, with reference to the above mentioned decisions of the Turkish Supreme Court, by means of literal and teleological construction of the Convention of 1954, taking the text and the explanatory report of the Convention of 1980 into consideration and in the light of the jurisprudence of the member states’ courts of the Convention of 1954.

Keywords:

Hague Convention of 1954 on Civil Procedure, security for costs, exemption from security for costs, legal persons,

PDF

___

ARSLAN, İlyas: Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2014.
AYBAY, Rona / ÖZBEK, Nimet: Vatandaşlık Hukuku, 4. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.
ÇALIŞKAN, Zeynep: Milletlerarası Usul Hukukunda Teminat, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
ÇELİKEL, Aysel / ERDEM B., Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 14. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
ÇELİKEL, Aysel / ÖZTEKİN-GELGEL, Günseli: Yabancılar Hukuku, 23. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
ÇELİKEL, Aysel / ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre: Türk Milletlerarası Özel Hukuk Mevzuatı, 17. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
DAYINLARLI, Kemal: Dictionary of Legal Terms English-Turkish, Dayınlarlı Yayıncılık, Ankara 2010.
DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Özel Hukuk, 3. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2015.
DOĞAN, Vahit: Türk Vatandaşlık Hukuku, 14. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2017.
ERDEM B., Bahadır: Türk Vatandaşlık Hukuku, 5. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2016.
GÜNGÖR, Gülin: Tâbiiyet Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
KIESTRA, Louwrens Rienk: The Impact of the European Convention on Human Rights on Private International Law, Springer, 2014.
KRUGER, Thalia: “Habitual Residence: The Factors That Courts Consider”, in Beaumont, Paul / Danov, Mihail / Trimmings, Katarina / Yüksel, Burcu (ed.), Cross-Border Litigation in Europe,Hart Publishing, 2017.
MÖLLER, Gustaf: “Explanatory Report on Convention on International Access to Justice”, Tirage à part des Actes et documents de la Quatorzième session (1980), Tome IV, Entraide judiciare- Judicial co-operation, [47].
NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, 22. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
NOMER, Ergin: Türk Vatandaşlık Hukuku, 22. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2016.
ÖZDEN, Bülent: Türk Hukukunda Yabancı Şahısların Teminat Mükellefiyeti, Alfa Yayınevi, İstanbul 1999.
SANDROCK, Otto: “The Cautio Judicatum Solvi in Arbitration Proceedings or The Duty of an Alien Claimant to Provide Security for the Costs of the Defendant”, Journal of International Arbitration, 14(2), 1997.
ŞANLI, Cemal / ESEN, Emre / ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
ŞANLI, Cemal: Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 6. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2016.
TEKİNALP, Gülören: “Türk Hukukunda Ortaklıkların Vatandaşlığı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 50. Yıl Armağanı – Cumhuriyet Döneminde Hukuk, İstanbul 1973.
TUĞLACI, Pars: İngilizce-Türkçe Ekonomi ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, 4. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2002.
TURHAN, Turgut: “Davacının veya Davaya Katılanın Teminat Gösterme Yükümlülüğü”, Prof. Dr. Osman F. Berki’ye Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1977.
TÜTÜNCÜBAŞI, Uğur: “Milletlerarası Usûl Hukukunda Teminat Gösterme Yükümlülüğü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(2), 2010.