MİRAS BIRAKANIN GÜVEN SORUMLULUĞU (CULPA IN TESTANDO)

Borçlar hukukunda karşı tarafın güveni, irade serbestîsini sınırlarken; miras hukukunda miras bırakanın iradesinin hâkim olduğu görülmektedir. Miras bırakan yasal mirasçılarının saklı payları dışındaki kısım üzerinde serbestçe tasarruf edebilmektedir. Miras hukukunda en çok karşılaşılan hukuki işlem olan vasiyetname tek taraflı olup, varması gerekli olmayan bir irade beyanıdır; ayrıca miras bırakan (vasiyet eden) herhangi bir sebep göstermeksizin dilediği zaman vasiyetnameden dönebilmektedir. Bu nedenle doktrinde mirasçılığın beklenen bir hak olmadığı, sadece bir beklenti olduğu ileri sürülmüştür. Kanuni mirasçılık dışında ancak ölüm anında geçerli bir ölüme bağlı tasarruf varsa kişi, mirasçı olarak hak sahibi olmaktadır. Ancak bazı olaylarda miras bırakan, biri lehine ölüme bağlı tasarrufta bulunacağını bu kişiye bildirmekte ve kişide bu hususta büyük bir güven uyandırmaktadır. Miras bırakanın bu iradesine güvenen ve tabu olan ölüm konusu nedeniyle şekil şartına bağlı olan bir miras sözleşmesi yapılmasını istemeyen kişi ise bu vaade dayanarak hayatında büyük değişiklikler yapabilmektedir. (Örneğin miras bırakan için ücretiz çalışma, öğrenim yaptığı alanı değiştirme gibi) Bu kişiler, miras bırakanın ölümüyle aslında kendileri lehine ölüme bağlı tasarruf yapılmadığını veya yapılan ölüme bağlı tasarrufların geri alındığını öğrenmektedirler. Bu nedenle bu çalışmada miras hukukunda miras bırakanın menfaati (tasarruf serbestîsi) dışında, atanmış mirasçı olacağına güven duyan kişilerin menfaatlerini koruyacak culpa in testando sorumluluğuna ihtiyaç duyulup duyulmadığı incelenecektir. Bilerek ve isteyerek sağlığında bir kişinin hayatını etkileyen miras bırakanın, doğan zararlardan sorumlu olup olmayacağı cevaplandırılması önemli bir konudur.

Anahtar Kelimeler:

Miras hukuku, güven sorumluluğu, culpa in testando, vasiyetname, tasarruf serbestîsi

TRUST LIABILITY OF THE DECEASED PERSON

While private autonomy defines the limit of the opponent’s trust protection in the law of obligations, whereas the inheritance law remains largely dominated by the will of the deceased Person. The deceased as lord of his property may arrange his financial circumstances, referring the mandatory parts to his relatives for the time after his death, on the basis of testamentary freedom. The will (testament) is a unilateral legal transaction and is not required to be received, and the testator may revoke this legal act at any time without having to provide reasons. It is accepted that heritage does not provide a secured legal position of eligibility; it just provides a possibility. But there are cases in which the deceased does not silently meet his inheritance regulation; he rather offers someone a certain testamentary disposition as certain. In such situations, the testamentary successors cannot demand a formative inheritance contract from the deceased because a special bond has been established and death is a taboo subject. The reason for the deceased’ request is that testamentary successors made many changes in life in the hope of getting inheritance, i.e. working free of charge for the deceased and changing the subject of study. In the end, it turns out that the deceased has changed his will and made nothing in favour of this person. Therefore, it is necessary to study in this paper whether culpa in testando can find a place for a trust liability in inheritance, which in addition to the interests of the deceased, is also in the interests of the testamentary successors in need of protection. It has to be clarified whether the responsibility of the deceased has been actually excluded if the deceased has taken influence in the interest of another during his lifetime by culpable conduct.

Keywords:

Inheritance, trust, culpa in testando, testament, testamentary freedom,

PDF

___

BALDUS, Christian: “Zum Begriff des debitum bei Cervidius Scaevola Schuldrecht, Erbrecht und Prozessrecht zwischen Hochklassik und Spätklassik“, Facetten des römischen Erbrechts: Studien zur Geschichte und Dogmatik des Privatrechts, Jan Dirk Harke (Hrgs), Springer, Berlin 2012, s. 1-33.
BAŞ SÜZEL, Ece: Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme ve Menfaat Devri Yaptırımı, İstanbul 2015.
BATTES, Robert: “Der erbrechtliche Verpflichtungsvertrag im System des deutschen Zivilrechts“, AcP 178 (1978), s. 337-380.
BELLING, Detlev: ”Einführung in das Recht der gewillkürten Erbfolge” Jura 1986, s. 625-633.
BERGER, Bernhard: “Zur Unterscheidung zwischen Rechtsscheinhaftung und Vertrauenshaftung – zugleich eine Besprechung von BGE 128 III 324“, recht 2002, s. 201-220.
BLOMBERG, Eva Maria: Freiheit und Bindung des Erblassers, Mohr Siebeck, Tübingen 2011.
BROX, Hans: Erbrecht, 19. Auflage, Köln 2000.
CANARIS, Claus- Wilhem: ”Atypische faktische Arbeitsverhältnisse”, BB 1967, s. 165-170.
CANARIS, Claus- Wilhem: Vertrauenshaftung im deutschen Privatrecht, München 1971.
DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan: Güven Esası Uyarınca Sözleşme Görüşmelerindeki Kusurlu Davranıştan Doğan Sorumluluk (Culpa In Contrahendo Sorumluluğu),Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
DIEDERICHSEN, Uwe: ”Urteilsanmerkung zu BAG (5 AZR 2/66)“, AP § 612, Nr. 24.
EHMANN, Horst: Gesamtschuld, Berlin 1972.
FENN, Herbert: ”Die juristische Qualifikation der Mitarbeit bei Angehörigen und ihre Bedeutung für die Vergütung”, FamRZ 1968, s. 291-302.
FLUME, Werner: Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, Band II: Das Rechtsgeschäft, 3. Auflage, Berlin 1979.
GERNHUBER, Joachim: Das Schuldverhältnis, Handbuch des Schuldrechts, Band 8, Tübingen 1989.
GRUNDMANN, Stefan: “Zur Dogmatik der unentgeltlichen Rechtsgeschäfte, AcP 198(1998), s. 457-488.
GUTMANN, Thomas: Freiwilligkeit als Rechtsbegriff, C.H. Beck, München 2001.
HIRSCHLEHNER, Anna: “Culpa in testando – Vertrauenshaftung des Erblassers“ AJP 2017, s. 1174-1187.
KAULBACH, Ann-Marie C.: Gestaltungsfreiheit im Erbrecht, Wolfgang Metzner, Frankfurt Am Main 2012.
KIPP, Theodor/COING, Helmut: Erbrecht, 14. Auflage, Tübingen 1990.
KÜPPER, Wolfgang: Das Scheitern von Vertragsverhandlungen als Fallgruppe der culpa in contrahendo, Duncker § Humblot, Berlin 1988. LANGE, Hermann/KUCHINKE, Kurt: Lehrbuch des Erbrechts, 4. Auflage, München 1995.
LIEB, Manfred: Die Ehegattenmitarbeit im Spannungsfeld zwischen Rechtsgeschäft, Bereicherungsausgleich und gesetzlichem Güterstand, Tübingen 1970.
MAISSEN, Eva/PURTSCHERT, Tina/ RUSCH Arnold F.: ”Unentgeltliche Hilfeleistung: GoA, Gefälligkeit oder unentgeltlicher Auftrag?” Jusletter, 9. September 2013, s. 1-10.
MEDICUS, Dieter: Bürgerliches Recht, 18. Auflage, Köln 1999.
MEYER ROLF G.: Die formlose Hoferbenbestimmung, Fotodruck Präzis Barbara v-Spangenberg KG, Tübingen 1969.
MISERRE, Roman: Die „Culpa in Testando“, Ernst und Werner Gieseking, Bielefeld 2002.
MOCK, Sebastian: Die Heilung fehlerhafter Rechtsgeschäfte, Mohr Siebeck, Tübingen 2014.
NEHLSEN, Hermann: ”Die Einwirkung von Grundrechten auf die Gültigkeit von Verfügungen von Todes wegen am Beispiel von Heiratsklauseln-Ein Beitrag zur Wirksamkeit erbrechtlicher Potestativ Bedingungen” Verfassungsrechtlliche Grenzen der Gestalltungsmöglichkeiten im Familien-, Erb-, und Gesellschaftrecht, Mathias Schmoeckel (Hrgs.), Baden Baden 2008, s. 26-41.
OTT, Schäfer: Lehrbuch der ökonomischen Analyse des Zivilrechts, Springer Gabler, 5. Auflage, Berlin 2012.
PALLMANN, Hans-Dietrich: Rechtsfolgen aus Gefälligkeitsverhaltnissen, Dissertation, Regensburg 1971.
REINICKE, Dietrich/TIEDTKE, Klaus: “Schadensersatzverpflichtungen aus Verschulden beim Vertragsabschluss nach Abbruch von Vertragsverhandlungen ohne triftigen Grund“, ZIP 1989, s. 1093–1102.
RUSCH, Arnold F.: “Gutgläubiger Fahrniserwerb als Anwendungsfall der Rechtsscheinlehre“, Jusletter 28. Januar 2008, s. 1-18.
RUSCH, Arnold F.: Rechtsscheinlehre in der Schweiz, Habil, Zürich 2010.
SEROZAN, Rona: “Culpa İn Contrahendo, Akdin Müspet İhlali ve Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme Kurumlarının Ortak Temeli: Edim Yükümlerinden Bağımsız Borç İlişkisi”, MHAD, Yıl 2, Sayı 3, 1968, s. 108-129.
SEROZAN, Rona: ”Wohin steuert das Ebrecht?“ Successio 2014, s. 4-23.
SCHLÜTER, Wilfred/BARTHOLOMEYCZIK, Horst: Ebrecht, 16. Auflage, C.H. Beck, München 2007
SOMMER, Ueli: “Vertrauenshaftung, Anstoss zur Neukonzeption des Haftpflicht- und Obligationenrechts?“, AJP 2006, s. 1031-1041.
STREIFF, Ullin/VON KAENEL, Adrian/RUDOLPH, Roger: Arbeitsvertrag Praxiskommentar zu Art. 319-362, 7. Auflage, Zürich/Basel/Genf 2012.
STUMPF, Cordula: Erläuternde und ergänzende Auslegung letztwilliger Verfügungen im System privatautonomer Rechtsgestaltung, Berlin 1991.
THIEBAUD, Alain: Von der Bundesgerichlichen Bonus-Rechtsprechung zur materiellen Entgeltlichkeit von Arbeitsverträgen, Zürich 2015.
THOLE, Gerhard: Hofübergabevertragsverhältnis auf nicht-rechtsgeschäftlicher Grundlage, Münster 1960.
VON JHERING, Rudolf: Culpa in contrahendo oder Schadenersatz bei nichtigen oder nicht zur Perfection gelangten Verträgen, JherJB 4 (1861), s. 1-112.
WELKER, Gerhard: Bereicherungansprüche wegen Zweckverfehlung?, Berlin 1974.
ZANK, Wolfgang: “Culpa in Testando bei Widerruf und Formungültigkeit letztwilliger Verfügungen“, NZ 1995, s. 265-270.
ZIMMERMANN, Reinha: “Lachende Doppelerben? – Erbfolge und Schadensersatz bei Anwaltsverschulden”, FamRZ 1980, s. 99-103.