5224 Sayılı Sinema Kanunu’nda Yapılan Son Değişiklikler ve Yeni Denetim Sistemi
Bu çalışmada, 5224 sayılı Sinema Kanunu’nda yapılan ve 30.01.2019 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikler, kökenlerini liberal yaklaşımdan alan Toplumsal Sorumluluk Kuramı ve J.S. Mill’in yararcılık felsefesi bağlamında ele alınmıştır. Özellikle eski ve yeni denetim sisteminin mukayese edilmesi amaçlanmış olup, betimleyici araştırma yöntemine başvurulmuştur. Çalışmanın sınırları gereği, yalnızca denetimle ilgili olan hükümler incelenmiştir. Bu bağlamda, 2004 yılında kurulan denetim sisteminde yapısal bir değişiklik yapılmadığı ancak birtakım eksikliklerin ve sorunların giderildiği saptanmıştır. Söz konusu değişikliklerle birlikte, mevcut film denetim sisteminin Toplumsal Sorumluluk Kuramı’nın öngördüğü ‘pozitif özgürlük’ kavramıyla uyumlu olduğunu söylemek mümkündür. Ancak Kanun’da yapılan değişikliklerde asıl öne çıkan husus, Devletin sinema sektörünün farklı kolları arasında hakemlik rolü üstlenmiş olmasıdır. Bu durumun nedeni sinema sektöründe son yıllarda yaşanan gelişmelerdir. Sinema salonu işletmecisi bir firmanın, Türkiye’deki salonların önemli bir kısmını kontrol etmesi ve bunun sonucunda sinema biletleri üzerinde yapımcı şirketlerin izni olmaksızın promosyon ve kampanyalar yapması ile film öncesinde gösterilen uzun reklamlar toplumun, film yapım şirketlerinin ve sinema sektörü çalışanlarının tepkisini çekmiştir. Böylece, film yapım şirketinin izni olmadan sinema biletleri üzerinde yapılacak tüm kampanyalar yasaklanmış, promosyonlu bilet satışı engellenmiştir. Yine toplumda tepki çeken bir konu olan film öncesinde gösterilen uzun reklamlara da sınırlama getirilmiştir. Bu hususlar her ne kadar sektörün kendi içinde çözmesi gereken konular olsa da kanımızca, sistemin aşırılıklarını giderme amacı taşıyan hukukî düzenlemeler serbest piyasa ilkesi ve yararcı liberalizmin sınırları içerisinde kabul edilebilir. ‘Yumuşak’ ya da ‘elastik’ paternalizm kavramıyla ifade edilebilecek bu anlayış, Devletin ‘makul’ sınırlar içerisinde kalan ve kamu yararını amaçlayan düzenlemeler yapmasına olanak vermektedir
The Latest Amendments on Cinema Law No. 5224 and New Supervision System
In this study, the amendments on Cinema Law No. 5224 entered into force on 30.01.2019 are examined, in the context of John Stuart Mill’s utilitarianism and Social Responsibility Theory whose origins from liberal approach. Particularly, it is aimed to compare the old and new control systems and descriptive research design is preferred. In accordance with the limits of this study, only the provisions related to supervision are examined. In this context, it is determined that there was no structural change in the supervision system established in 2004, but some deficiencies and problems were eliminated. With these changes, it is possible to indicate that the current film supervision system is compatible with “positive liberty” which is a concept stipulated by the Social Responsibility Theory. But, the prominent issue with the amendments on law is that the state has played an arbitrator role from different areas of the cinema sector. The reason for this situation is the developments in the cinema sector in recent years. The way a movie house company controls a considerable portion of movie theaters in Turkey, and as result, presents special offers and promotions along with lengthy commercials before screenings caused backlash amongst movie companies and film industry laborers. Thus, all the campaigns related to cinema tickets were banned and the sale of promotional tickets was prevented without the permission of the film production company. Also, restrictions were placed on the long commercials shown before the film, which is a subject that attracts public reaction. Although these are issues that the industry must resolve within itself, legal regulations aiming to eliminate the excesses of the system can be accepted within the boundaries of free market and Utilitarian Liberalism. This conception, which can be expressed with the concept of “soft” or “elastic” paternalism, allows the state to make arrangements that fall within the “reasonable” boundaries and aim for the public good
___
- Baykal, Kemal Cem (2015). Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde 5224 Sayılı Kanun Çerçevesinde Sinema Filmlerinin Denetlenmesi ve Ortaya Çıkan Sorunlar, Ankara: Yayınlanmamış Doktora Tezi.
- Biltereyst, Daniel ve Winkel, Roel Vande (Ed.) (2013). Silencing Cinema (Film Censorship Around the World), New York: Palgrave Macmillan.
- Cohen-Almagor, Raphael (2000). İfade, Medya ve Etik, Çev: Ş. Nidah Şad, Ankara: Phoenix Yay.
- Cohen-Almagor, Raphael (2012). “Between Autonomy and State Regulation: J.S. Mill’s Elastic Paternalism”, Philosophy, Volume 87, Issue 04, pp 557-582.
- Erdoğan, İrfan (2003). Pozitivist Metodoloji, Ankara: Erk Yayınevi.Feinberg, Joel (1986). The Moral Limits of the Criminal Law, Harm to Self, Volume Three, Oxford: Oxford University Press.
- Feintuck Mike ve Varney Mike (2006). Media Regulation, Public Interest and the Law, 2nd Edition, Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Freidman, Milton (2018). Kapitalizm ve Özgürlük, 5. Baskı, Çev: Doğan Erberk ve Nilgün Himmetoğlu, Ankara: Eksi Kitaplar.
- Guerrini, Claudia (2018). “Yunan Tiyatrosu”, Antik Yunan, Ed. Umberto Eco, 2. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınevi.
- Hamburger, Joseph (1999). John Stuart Mill On Liberty and Control, Princeton: Princeton University Press.
- İçel, Kayıhan (2018). Kitle İletişim Hukuku, 13. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
- Le Grand, Julian ve New, Bill (2015). Government Paternalism Nany State or Helpful Friend?, New Jersey: Princeton University Press.
- McDonald, Paul (2016). “Hollywood, the MPAA, and the Formation of Anti-piracy Policy”, International Journal of Cultural Policy, Vol: 22, No:5 pp. 686-705.
- McQuail, Denis (2010). McQuail’s Mass Communication Theory, 6th Edition, Los Angeles, London, New Delhi, Singapore, Washington DC: Sage Publications.
- Mill, John Stuart (2015). Özgürlük Üzerine, 4. Baskı, Çev: Tuncay Türk, İstanbul: Oda Yayınları.
- Platon (2005). Devlet, 9. Baskı, Çev: Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.Popper, Karl Raimund (2017). Hayat Problem Çözmektir, 7. Baskı, Çev: Ali Nalbant, İstanbul: YKY Yayınları.
- Siebert, F. S., Peterson, T., and Schramm, W. (1984). FourTheories of The Press, 3rdEditon, Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
- Smith, Adam (2009). The Theory of Moral Sentiments, Edinburgh : Penguin Books.
- Vergara, Francisco (2014). Liberalizmin Felsefi Temelleri Liberalizm ve Etik, 2. Baskı, Çev: Bülent Arıbaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
- İnternet Kaynakları
- Anadolu Ajansı, 31.12.2018. Son Günlerin Tartışma Konusu Türk Sinema Sektörü, https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/son-gunlerin-tartisma-konusu-turk-sinema-sektoru/1352983, Erişim Tarihi: 20.03.2020.
- Cinemaximum, 2020. Sinemalar, https://www.cinemaximum.com.tr/sinemalar, Erişim Tarihi: 20.03.2020.
- Cumhuriyet, 04.09.2014. Reklam arası sinema, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/reklam-arasi-sinema-114689, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
- Gazetevatan, 03.01.2015. 90 dakikalık filmde 45 dakika reklam, http://www.gazetevatan.com/90-dakikalik-filmde-45-dakikalik-reklam--737222-bizim-kahve/, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
- Karayel, Funda 02.12.2018. Zorla satılan mısır ve kola isyan ettirdi, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/gunaydin/funda-karayel/2018/12/02/zorla-satilan-misir-ve-kola-isyan-ettirdi, Erişim Tarihi: 18.03.2020.
- NTV, 03.01.2019. 7 maddede sinema sektöründeki kriz (Yapımcılar ile Mars’ın kavgası), https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/7-maddede-sinema-sektorundeki-kriz-yapimcilar-ile-marsin-kavgasi,a8GVu2V6aUq65WzUZZHgIQ/E_V50NUU-EqU9nmUXeGXsg, Erişim Tarihi: 18.03.2020.
- TÜİK, 16.06.2020. Sinema ve Tiyatro İstatistikleri, 2019, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33622, Erişim Tarihi: 13.08.2020.
- Mevzuat
- 5224 sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun (R.G. Tarih: 21.07.2004 / Sayı: 25529).
- Sinema Filmlerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 13.11.2004 / Sayı: 25642).
- Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 18.02.2005 / Sayı: 25731).
- Sinema Sektörünün Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 15.10.2019 / Sayı: 30919).
- Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (R.G. Tarih: 22.10.2019 / Sayı: 30926).
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1983
- Yayıncı: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İletişim Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
5224 Sayılı Sinema Kanunu’nda Yapılan Son Değişiklikler ve Yeni Denetim Sistemi
Belediyelerin Halkla İlişkiler Çalışmalarında Web Siteleri: KKTC Belediyeleri Üzerine Bir Analiz
Dil, Söylem ve Kimlik Perspektifinden Yemen Krizinin Okunması
Haber Yayınlarında Kültürel ‘Öteki’nin İnşa Sürecinin Teorik Kavrayışı