İSLAM CEZA HUKUKUNDA CİNAYET DAVALARINDA ZAYIF DELİL “LEVS”

İslam Hukukunda, hakkı ispat eden, olayla ilgisi olup, olayı yansıtan, akla uygun her türlü araç ve vasıta delil olarak değerlendirilmiştir. Deliller bazen suçlunun kesin olarak tespitini sağlayacak kat’î nitelikte, bazen de itham sebebi sayılabilecek zayıf ve şüpheli nitelikte olabilmektedir. İslam Ceza Hukukunda, cinayet olaylarında zayıf bir delil ile bir kimsenin kesin olarak suçlu olduğuna hükmetme anlayışı bulunmamaktadır. Bununla birlikte suçun ortada kalmaması da temel amaçlardandır. İslam Hukukunda cinayet olaylarında suçu ispata yarayan yeterli delil bulunmayıp, sadece zayıf delillerin var olduğu durumlarda “kasâme” uygulaması meşru kılınmış ve bu uygulama ile çoğunlukla mali cezalar verilmiştir. Kasâmenin şartı ve itham sebebi olabilecek zayıf delillere ise “levs” adı verilmiştir. Bununla birlikte hangi delillerin “levs” olarak kabul edileceği fakihler arasında ihtilaf konusu olmuştur. Konuya günümüz hukuku açısından bakıldığında da, İslam hukukunda “levs” olarak kabul edilen bazı hususların kovuşturmanın başlama sebeplerinden olduğu ve muhakeme sürecinde de bu delillerden önemli bir şekilde istifade edildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Hukuk, Delil, Levs, Cinayet, Kasame

PDF

___

Razî, Muhammed b. Ebi Bekr, (ö.666) Muhtâru’s-Sıhâh, Mektebetü Lübnân, thk: Mahmud Hâtır, Beyrut, 1995/1415, I, 218; Ġbn Manzur, Ebu’l-Fadl, Cemaluddîn Muhammed b. Mükerrem (ö.711/1311), Lisânu’l-Arab, thk: Abdullah Ali el-Kebir-Muhammed Ahmed Hasbullâh-HaĢim Muhammed eĢ-ġâzelî, Dâru’l-Meârif, Kahire, h. 1119, II, 1414, Firuzâbâdî, Muhammed bin Ya’kûb, (ö. 816/1414), Kâmusu’l-Muhit, el-Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme Mısır, 1978, III, 365.
Ebu’l-Bekâ, Eyyüb b. Musâ el-Hüseynî (ö. 1094/1683), Kulliyyâtu Ebi’l-Beka, nĢr: Adnan DerviĢMuhammed el-Mısrî, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1998/1419, I, 686.
Ebu’l-Bekâ, I, 688; Mucemu’l-Vasît, Komisyon, Mektebetu’Ģ-ġurûku’d-Devliyye, Mısır, 2004/1425, s.294. Mevsuâti’l-Fıkhiyye (Kuveyt Evkaf Bakanlığınca Çıkarılan Ġslam Fıkhı Ansiklopedisi), Kuveyt, 1983/1404. XXI, 23. Kal’acî, Muhammed Ravvas-Kuneybî, Hâmid Sâdık, Mu’cemu Lugati’l-Fukaha, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2006. s. 187.
Debûsî, Ebî Zeyd Ubeydullâh b. Ömer b. Ġsâ (ö. h. 430), Takvimu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, Dâru’lKutubi’l-Ġlmiyye, Beyrut, 2001/1421, s.16; Cürcânî, Muhammed eĢ-ġerif (ö.h.816), Kitâbu’t-Târifât, thk: Muhammed Abdurrahman, Dâru’n-Nefâs, Beyrut, 2003/1424, s. 171; Osman, Mahmud Hamid, Kâmûsu’l-Mubîn, Dâru’l-Hadis, Kahire, 2000/1421, s.122: Bereketî, Muhammed Amimu’l-Ġhsan, etTarifâtu’l-Fıkhiyye, Dâru’l-Kitâbu’l-Ġlmiyye, Beyrut, 1424/2003, s. 96.
Mecelle-i Ahkâm-i Adliye, (Heyet), Metni ve Açıklamaları Kontrol Eden: Ali Himmet Berki, Hikmet Yayınları, Ġstanbul, 1968, s. 25
Bardakoğlu, Ali, “Delil” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, T.D.V. Yay., Ġstanbul, 1994, IX, 140.
Postacıoğlu, Ġlhan E., Medeni Usul Hukuku Dersleri, Ġstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Ġstanbul, 1975, s. 528; Bilge, Necip- Önen, Ergün, Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, Sevinç Matbaası, Ankara, 1978, s. 492; Kunter, Nurullah-Yenisey, Feridun- Nuhoğlu, AyĢe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakekemesi Hukuku, Beta Yay., Ġstanbul, 2007, s. 573.
Karafakih, Ġsmail Hakkı, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1952, s.165; Postacıoğlu, s.528; Alangoya, Yavuz, Medenî Usul Hukuku Esasları, Ġstanbul, 2001, s. 300; Beroje, Sahip, Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından Ġslam Ġspat Hukuku, Fecr Yay., Ankara, 2007, s. 172
Debûsî, s. 13; Karâfî, Ebu’l-Abbâs ġihâbuddîn, Ahmed b. Ġdris b. Abdurrahman el-BehfeĢî, (ö. 684/1285), el-Furuk, Dâru’l-Kutubi’l-Ġlmiyye, Beyrut, 1998/1418, I, 3, 18; Yaylalı, Davut, Ġslam Hukukunda Adli Deliller, (YayınlanmamıĢ Doktora Tezi), Erzurum, 1980, s.14; Beroje, s. 172.
Çoğunlukla “Beyyine getirmek müddeiye, yemin ise inkâr edene düĢer” veya davalıya hitaben; “ya beyyine getirirsin ya da onun yeminine razı olursun” Ģeklinde varid olan hadisler için bkz. Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ġsmail (ö.256/ 870), el-Câmiu’s-Sahîh, el-Matbaatu’s-Selefiyye, Kâhire, h.1403, Rehn, 6; Ġbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, (ö.275/888), Sunenu Ġbn Mâce, Mektebetu’l-Meârif, Riyâd, tsz. Ahkam, 7; Tirmizî, Ebû Ġshak b. Ġsâ b. Serve (ö. 279/892) elCâmiu’s-Sahîh, Dâru’l-Garbi’l-Ġslamiyyi, Beyrut, 1996, Ahkam, 12; Dârekutnî, Ali b. Ömer (ö.h.385), Sunen-i Dârekutnî, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1966/1386, IV, 218.
Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed, (ö. 483/1090), el-Mebsût, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1989/1409, XVII, 29, 30; Ġbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffâkuddîn Abdullah b. Ahmed elMakdisî (ö. 620/1223), el-Muğnî, thk; Abdulmuhsin et-Türkî-Abdulfettah Muhammed, Dâru Âlemi’lKütüb, Riyâd, 1997/1417, XIV, 285, 286, 290; ġirbînî, el-Hâtib ġemsuddîn Muhammed b. Ahmed (ö. h. 977/1569), el-Ġkna fî Halli Elfazi Ebî ġucâ, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, h. 1425, II, 227; el- Melîbâri, Zeynuddin b. Abdulazîz (ö. 987/1579), Fethu’l-Muin bi ġerhi Gurretu’l-Ayn, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, tsz., IV, 283. Bardakoğlu, Ali, “Beyyine” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, T.D.V. Yay. Ġstanbul, 1992, VI, 97
Bu konudaki tartıĢmalar için bkz. Bardakoğlu, “Beyyine” Maddesi, VI, 97; Beroje, s. 31-43.
Ġbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ebu’l-Abbas Muhammed, (ö.h. 728.), Mecmûu’l-Fetavâ, thk: Enver elBâz, Âmir el-Cezzzâr, Dâru’l-Vefâ, Kahire, 2005/1426, XXXV, 392; Ġbn Kayyim, ġemsûddîn Ebi Abdillâh Muhammed el-Cevziyye, (ö.751/1350), et-Turuku’l-Hukmiyye, fi’s-Siyaseti’Ģ-ġeriyye, Daru’lCîl, Beyrut, 1418/1998, s. 17; Ġbn Ferhun, Ġbrahim Burhanuddîn b. Ali b. Kasım (ö.799/ 1398), Tabsirâtu’l-Hükkâm, Dâru’l-Kutubi’l-Ġlmiyye, Beyrut, 1428/2007, I, 172,173,174.
Senhûrî, Abdurrezzâk Ahmed, el-Vâsit, MenĢurâti’l-Halebiyyi’l-Hukukiyye, Beyrut, 1998, II, 13-30; Bardakoğlu, “Delil” Maddesi, IX, 140.
Serahsî, XVII, 29-198, XVIII, 2-185; Ġbn Kudâme, Muğnî, XIV, 275-343; Bardakoğlu, “Beyyine” maddesi, VI, 97. 16 Mecelle-i Ahkâm-i Adliye, s. 373-405.
Serahsî, XVII, 28, 29; Ġbn Kudâme, Muğnî, XIV, 123, 275; DımaĢkî, Takıyyuddîn Ebu Bekr b. Muhammed (ö. h. 829), Kifâyetu’l-Ahyâr fî Halli Ğayeti’l-Ġhtisar, thk: Kamil Muhammed Arîda, Dâru’l-Kutubi’l-Ġlmiyye, Beyrut, 2001/1422, 733, 734, 743; Ġbn Kayyim, s.18; Gaznevî, Ebû Hafs Siraceddîn Ömer (h. 773), el-Ğurretu’l-Munîfe fî Tahkîki Ba’zı Mesâili’l-Ġmâm Ebî Hanife, Dâru’nNeĢr, Beyrut, tsz., s. 71; Ali Himmet Berki, Hukuk Mantığı ve Tefsir, Güney Matbaacılık, Ankara, 1948, s. 167.
Atar, Fahrettin, Ġslam Adliye TeĢkilâtı, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı Yay., Ankara, 1999, s.194.; Yıldız, Kemal, Ġslam Yargılama Hukukunda ġahitlik, Hâcegân Akademi Kitaplığı, Ġstanbul, 2005, s. 23.
Onar, Sıddık Sami-Belgesay, Mustafa ReĢit, Adliye Hukukunun Umumî Esasları, Ġstanbul Üniversitesi Yay., Ġstanbul, 1944, s. 100; Kuru, Baki-Arslan, Ramazan -Yılmaz, Ejder, Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yay., Ankara, 2008, s. 378