Nijerya'da Selefîler / Salafies in Nigeria / السلفية في نيجيريا

Nijerya, Nüfusunun çoğunluğu Müslümanlardan oluşan önemli bir Afrika ülkesidir. Nijerya Müslümanlarının tarihinde Selefîlik önemli bir yere sahiptir. Nijerya halkının Müslüman olmasında büyük katkısı olan Osman b. Fûdî, bid'atler ile mücadele etmiş, sünneti ihya etmeye gayret göstermiştir. Bid'atler ile mücadele eden bir diğer hareket İzâletü'l-bid'a cemaatidir. "Boko Haram" diye meşhur Selefî Cihâdî grup da basında kendinden söz etirmektedir. bu çalışmayla bu hareketlerin tarihleri, görüşleri ve birbirleri ve Selefîlik ile olan ilgilerinin ortaya konulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nijerya, Selefîler, Osman b. Fûdî, İzâle, Boko Haram

Salafies in Nigeria

Nigeria is an important country where population is mainly composed of by Muslims. Salafism has an important place in the Nigerian Muslim’s history. Osman B. Fudi, who has an important rollin spread of Islam in Nigeria, struggled against bid’ah, and who struggled to perform Sunnah. Another movement which struggled against bid’ah is Izala al-bida Community. Also Boko Haram is a popular Salafi Cihadist group which is widely mentioned in the media. In this study, the history, views and the connections of those groups with each other and with Salafism would be analysed.

Keywords:

Nigeria, Salafi, Uthman b. Fûdî, Boko Haram, Izala,

PDF

___

Abdullah Abdürrezzak İbrahim, Afrika’da Tasavvuf ve Tarikatlar, çev. Kadir Özköse, Konya, Ensar Yayıncılık, 2008.

Abdullah b. Fûdî, Îdâu’n-Nusûh.

Abdurrahim Sıradağ, “Sahra Altı Afrikası’nda Terörist Grupların Yükselişi: Boko Haram ve Eş-Şebâb”, SETA Analiz, Mayıs 2015.

Abdülfettah el-Guneymî, “Eserü Da’veti Muhammed b. Abdilvehhâb fî Garbi İfrîkiyyâ”.

Abubakar Mahmud Gumi, el-Akîdetü’s-Sahîha bi-Muvâfakati’ş-Şerîa (The right belief is based on the shari’ah), Ankara, Hilal Yayınları, 1392/1972.

Ahmed Murtaza, “Cemâ’atü Boko Haram: Neş’etühâ ve Mebâdiuhâ ve A’mâluhâ fî Niceryâ”, Kırââtun İfrikiyye, sayı:12, 1433/2012.

Ahmet Göksel Uluer, Nijerya'da silahlı örgütler: Boko Haram ve Mend, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Afrika Çalışmaları Bilim Dalı, 2014.

Ahmet Kavas, “İlûrî”, DİA.

Ahmet Kavas, “Kânimî”, DİA.

Ahmet Kavas, “Osman b. Fudi”, DİA.

Ahmet Kavas, “Sokoto”, DİA.

Ali Harâzim, Cevâhirü’l-meânî, nşr. Abdullatif Abdurrahman, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.

Bradford G. Martin, Sömürgeciliğe Karşı Afrika’da Sufi Direniş, çev. Fatih Tatlılıoğlu, İstanbul, İnsan Yayınları, 1988.

Ebû Remle Muhammed el-Mansûr İbrahim, İstivâullah ale’l-Arş, beyne teslîmi’s-Selef ve tevîli’l-Halef, 2.bs., Sokoto, 1426/2005, www.saaid.net/book/8/1705.doc, 30.05.2015.

el-İlûrî, el-İslâm fî Nîceryâ ve’ş-Şeyh Osman b. Fûdî el-Fulânî, Kâhire, Mektebetü’l-İskenderiyye, 1435/2014.

es-Sekâkir, Davetü’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb ve Da’vetü’ş-Şeyh Osman b. Fûdî.

Freedom Onuoha, “Boko Haram and the evolving Salafi Jihadi stthreat in Nigeria”, Boko Haram: Islamism, politics, security and thestate in Nigeria, ed. Marc-AntoinePérouse de Montclos, Ibadan, African Studies Centre (ASC), 2014.

Gérard Chouin, Manuel Reinert&Elodie Apard, “Body countandreligion in the Boko Haram crisis”, Boko Haram: Islamism.

Hamdi Abdurrahman, “Nijerya ve iki hilafetin hikâyesi”, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/nijerya-ve-iki-hilafetin-hikayesi, (13 Eylül 2014), 19.03.2015.

İbn Bâz, et-Talîkâti’l-Bâziyye alâ Şerhi’t-Tahâviyye, Riyad, Dâru İbn Kesîr, 1429/2008.

İbn Ebi’l-İzz, Şerhu’l-Akîdeti’t-Tahâviyye, tahk. et-Türkî, el-Arnaut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1411/1990.

John Azumah, “Boko Haram in Retrospect”, Islam and Christian-Muslim Relations, 26 (1), 2015.

Johnston, Nijerya’da Etnik ve Dini Çatışma (Sokoto Halifeliği Dönemi).

Kadir Özköse, “Fülâni Hareketi Önderleri İle Bornu Ulemasından el-Kânimî Arasında Gerçekleşen, Savaş Barış, Tekfir Uhuvvet Tartışmalarının Yer Aldığı Mektuplaşmalar”, Tasavvuf, 2004.

Kadir Özköse, “Ticânî, Ahmed b. Muhammed”, DİA.

Kadir Özköse, Sufi ve İktidar, 2. bs., Ensar Yayınclık, Konya 2008.

Loimeier, “Islamic Reform and…”.

M. Hiskett, “Material Relating to the State of Learning among the Fulani before Their Jihād”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London.

Mehmet Ali Büyükkara, “Günümüzde Selefilik ve İslâmî Hareketlere Olan Etkisi”, Tarihte ve Günümüzde Selefilik, Ahmet Kavas, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2014.

Mehmet Ali Büyükkara, “Vehhâbilik”, DİA.

Mervyn Hiskett, Hakikat Yolu, çev. Kadir Özköse, Konya, Ensar Yayıncılık, 2008.

Misbahuddin Cüneyd, eş-Şeyh Osman b. Fûdî el-Fulânî ve Akîdetuhû ‘alâ Dav’i’l-Kitâb ve’s-Sünne, (Mekke), Câmiatü Ummi’l-Kurâ, 1402/1982.

Misbâhuddin Cüneyd, eş-Şeyh Osman b. Fûdî el-Fulânî ve Akîdetuhû alâ Dav’i el-Kitâb ve’s-Sünne, (Mekke), Câmiatu Ummi’l-Kurâ, 1402/1982.

Muhammed b. Ali es-Sekâkir, Da’vetü’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb ve Da’vetü’ş-Şeyh Osman b. Fûdî; Dirâsetun Târîhiyyetun Mukârane, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1421/2000.

Muhammed Bello, İnfâku’l-Meysûr fî Târîhi Bilâdi’t-Tekrûr, tahk. Behice eş-Şâzelî, Rabat, Câmiat-ü Muhammed el-Hâmis, 1996.

Muhammed es-Sânî Ömer Musa, “Ârâu’ş-Şeyh İbrahim İnyâs es-Senegâlî fi’l-Mîzân”, Kırââtun İfrikiyye, sayı:5, 1431/2010.

Muhammed Livauddin Ahmed, el-İslâm fî Nîceryâ ve Devru’ş-Şeyh Osman b. Fûdî fî Tersîhihî, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.

Muhammed S.Umar, “Nijerya’da Tasavvuf Hareketleri ve Muhalifleri”, çev. Süleyman Derin, Tasavvuf, IV-10, 2003.

Muhammed Yusuf, Hâzihî Akîdetünâ ve Menhecünâ.

Mustafa Mis’ad, “Eseru Da’veti’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb fî Haraketi Osman b. Fûdî el-Islâhiyyei fî Garbi Afrîkıyyâ”,

Osman b. Fûdî, Fethu’l-Besâir li-Tajkîki Vaz’ıUlûmi’l-Bevâtinve’z-Zevâhir, tahk. Seyni Moumouni et Salou El-Hassan, Lyon: ENS Editions, 2012.

Osman b. Fûdî, İhyâu’s-Sünne ve İhmâdü’l-Bid’a, 2.bs., tahk. Ahmed Abdullah Bâcûr, Kahire, 1406/1985.

Osman b. Fûdî, Tarîku’l-Cenne, http://siiasi.org/wp-content/uploads/2014/12/tariql-janna-arabic.pdf, 24.05.2015.

Paul Newman, “The Etymology of Hausaboko”, http://www.megatchad.net/publications/Newman-2013-Etymology-of-Hausa-boko.pdf, 09.06.2015.

Ramzi Ben Amara, “Shaykh Ismaila Idris (1937-2000), the Founder of the Izala movement in Nigeria”.

Ramzi Ben Amara, The Izala Movement in Nigeria: Its Split, Relationship to Sufis and Perception of Sharia Re-Implementation, Ph.D. Thesis, Bayreuth University, 2011.

Ramzi Ben Amara,“Shaykh Ismaila Idris (1937-2000), the Founder of the Izala Movement in Nigeria”,Annual Review of Islam in Africa, 11, 2012.

Rıza Kurtuluş, “Afrika’da Başlıca İslâmî Cihad ve Direniş Hareketleri”, DİA.

Roman Loimeier, “Islamic Reform and Political Change: The Example of Abubakar Gumi and the Yan Izala Movement in Northern Nigeria”, African Islam and Islam in Africa. Encounters between Sufis and Islamists, edit. Evers Rosanderve David Westerlund, London, Hurstand Company, 1997.

Saîd b. Nâsır el-Gâmidî, Hakîkatü’l-Bid’ati ve Ahkâmihâ, I-II, 3.bs., Riyad, Mektebetü’r-Rüşd, 1419/1999.

Sıradağ, “Sahra Altı Afrikası’nda Terörist Grupların Yükselişi: Boko Haram ve Eş-Şebab”.

Uluer, Nijerya'da Silahlı Örgütler: Boko Haram ve Mend.

Vehbe Zuhaylî, “Teessüru’d-Da’vâti’l-Islâhiyyeti’l-İslâmiyye bi-Da’veti’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb”, Buhûsu Usbûi’ş-Şeyh Muhammed b. Abdilvehhâb, Riyad, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1403/1983.

Yasir Bedevî Abdülmecîl Mustafa, Muhammed Bâvâ en-Nîceyrî, “ed-Da’vetü’s-Selefiyye ve Eseruhâ ale’l-Müctemei’n-Nîceyrî eş-Şîmâlî; Dirâse Meydâniyye alâ Cemâ’ati İzâleti’l-Bid’ati ve İkâmeti’s-Sünne”, Mecelletü’l-Ulûm ve’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, Câmiatü’s-Sudân li’l-Ulûm ve’t-Teknuliciya, 15 (2), 2014.

http://alhayat.com/Articles/2235083/, 11.06.2015.

http://kfip.org/ar/shaikh-abu-bakr-mahmoud-gumi/

http://siiasi.org/digital-archive/shaykh-uthman-ibn-fuduye/, 24.05.2015.

http://www.aa.com.tr/tr/dunya/314297--nijeryada-yaklasik-200-kiz-ogrenci-kacirildi, 11.06.2015.

http://www.aa.com.tr/tr/rss/324995--kacirilan-kiz-ogrencilere-destek-artiyor, 11.06.2015.

http://www.aljazeera.com/news/africa/2010/02/2010298114949112.html, https://www.youtube.com/watch?v=A0Yj5EnP-xU, 10.06.2014.

http://www.binbaz.org.sa/node/8601, 28.05.2015.

http://www.leechworld.com/files/download/1874/3.rar, 10.06.2015.

http://www.trthaber.com/haber/turkiye/boko-harama-kinama-128957.html, 27.05.2015.

https://www.youtube.com/watch?v=1xbUBZ7uk1Q, 09.06.2015.

https://www.youtube.com/watch?v=eOf8_ecDk3c, 11.06.2015.