İzmitli Karaveys el-Kocevî'nin Kavsu Kuzah Adlı Risâlesinin Tahkik, Tercüme ve Tahlili

Esîrüddin el-Ebherî’nin Hidâyetü’l-Hikme adındaki eserinin bir bölümünde kısaca “Kavsu Kuzah(Gökkuşağı)” konusu açıklanır. Bu açıklama, Şerhu Hidâyeti’l-hikme adlı eseri yazan Mevlânâzâde(Mollazâde) el-Herevî tarafından atmosfer olayları anlatılırken “onlardan biri de gökkuşağıdır…”şeklinde şerh edilmiştir. Mevlânâzâde’nin Şerhu Hidâyeti’l-hikme adlı eserinde yer alan gökkuşağıyla ilgilikısım, sonraki zamanlarda “Risâletü Kavsu Kuzah” ismiyle özel bir risâle olarak istinsah edilmiş veüzerine hâşiye yazılmıştır.İzmit’te yetişmiş âlimlerden Karaveys el-Kocevî, bir talep üzerine Mevlânâzâde’nin “Kavsu Kuzah” adlırisâlesine bir hâşiye yazarak özellikle bu konuda yeni, istekli ve samimi talebelere yardımcı olmakistemiş, çizmiş olduğu geometrik şekillerle konuyu izaha çalışmıştır.Bu çalışmada, “Kavsu Kuzah” adlı risâle tahkik ve tenkîd edilirken, aynı zamanda hem Ebherî’ye aitmetin, hem Mevlânâzâde’ye ait şerh hem de Kocevî’ye ait hâşiye tercümeleriyle birlikte verilmiştir. Buçalışmayla gerek astronomi ve menâzır (optik) ilmine, gerekse Kocaeli’nin ilim ve kültür tarihine az daolsa bir katkı sunulması amaçlanmıştır.

Izmitian Karaveys al-Kocavī's Risālah on Kavsu Kuzah Analysis, Translation and Critique

Esîruddin el-Ebherî briefly explains “Kavsu Kuzah (Rainbow)” in first chapter from his work entitled Hidâyetü’l-hikme. The Mevlânazâde (Mollazâde) el-Herevî has written a work to explain Hidâyetü’lhikme and the name of his work is “Sherhu Hidâyeti’l-hikme”. While he was telling of the atmospheric incidents, he explained it by saying “ one of them is a rainbow”. Mevlânazâde’s writings on Kavsu Kuzah (Rainbow) from “Sherhu Hidâyeti’l-hikme” have been exclusively hand-copied and titled “Risâlatu Kavsu Kuzah” and some scholars have written hashiyas for this risâlah. Karaveys el-Kocavî is a scholar who was raised in Kocaeli, he has written a hashiya for Mevlânazâde’s risâlah titled “Kavzu Kuzah” on request and he intended to help the newer, eager and sincere students with this. He tried to explain the issue with geometrical drawings. In this study, it was examined and criticized the risâlah and explain the subject by giving Ebherî’s text, Mevlânâzâde’s explanatory booklet and Kocavî’s hashiya with their translations. We intend to contribute to both astronomy and optical sciences and Kocaeli’s cultural legacy with this modest study.

PDF

___

BİNGÖL, Abdulkuddüs. “Ebherî, Esîrüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
CÜRCÂNÎ, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî Seyyid Şerîf Hanefî. Şerhu’l-Mevâkıf. Mısır: Matbaatu’s-Saade, 1325/1907.
ÇAĞLAYAN, Harun. “Şerhu’l-Akâid ve Kelâmî Değeri Üzerine Bir Deneme”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14 (2018): 15-44.
ÇELEBÎ, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah Katip. Keşfü’z-zünun ‘an esami’u’l-kütüb ve’l-fünûn. İstanbul: y.y., 1392/1972.
FAZLIOĞLU, İhsan. “İlm-i Menâzır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 131-132. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
HIZLI, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2008): 25-46.
EL-ÎCÎ, Adududdin Abdurrahman b. Ahmed. el-Mevâkıf. Thk. Abdurrahman Umeyre. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1417/1997.
KOCEVÎ, Karaveys. Risâle ḳavsi ḳuzah. Şehit Ali Paşa, 2844: 132b-135a. Süleymaniye Kütüphanesi.
KOÇ, Aylin. “Sinan Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 229-231. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
ŞENSOY, Sedat. “Şerh Maddesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 38: 555-558. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
TOPDEMİR, Hüseyin Gazi. “Gökkuşağı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14: 122-123. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
YORMAZ, Abdullah. “Muhalif Bir Metin Nasıl Okunur? Osmanlı Medreselerinde Hidayetü’lhikme”. Divan İlmi Araştırmalar 18 (2005/1): 175-192.
YORMAZ, Abdullah. Ebherî’nin Hidayetü’l-hikme’si ve Osmanlı-Türk Düşüncesindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
YORMAZ, Abdullah. “Hidâyetü’l-hikme’nin Tahkikli Neşri”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 34 (2008/1): 145-202.
YORMAZ, Abdullah. Mevlânâzâde’nin Hidâyetü’l-hikme Şerhi Tahkik ve Tahlil. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2010.
ZİAEE, Ali Akbar. “Khojazâda’s Contributions to Islamic Sciences: The Case Study of Rainbow /Hocazâde’nin İslam Bilim Geleneğine Katkıları: Gökkuşağı Risâlesi Örneği”. Uluslararası Hocazâde Sempozyumu (Bursa, 22-24 Ekim 2010). Ed. Orhan Ş. Koloğlu-Kadir Gömbeyaz, 313-322. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2010.