Hatm-i Hâcegân ve Hâlidîlik'teki Uygulanan Örnekleri

Öz Nakşibendilikte toplu zikir olarak icra edilen hatm-i hacegan, Nakşibendiliğin hacegan döneminden itibaren uygulandığı tahmin edilmektedir. İçerisinde fatiha, inşirah ve ihlas surelerinin bulunduğu bu zikir, “hatme-i kebir” diye Abdulhalık Gücdevanî’ye dayandırılmaktadır. Bahaaddin Nakşibend, İmam Rabbini gibi diğer şeyhlere nisbet edilen hatme türleri ise daha kısa olup hatm-i sağir olarak isimlendirilmektedir. Nakşibendiliğin erken döneminde daha çok bir işin tamamlanması veya belanın defedilmesi için icra edilen hatme, 18. yüzyıldan sonra özellikle Halidilik döneminde muayyen vakitlerde tertip edilen bir vird haline bürünmüştür. Bilindiği kadarıyla Halidilikten itibaren hatmeye müntesip olmayanlar alınmamaktadır. Bununla beraber bazı halidililerin hatmeyi topluma açık icra ettikleri de olmuştur. Hatmenin değişik kollarda icra edilmesinde “erkan” olarak isimlendirilen ana esaslarda bir değişiklik görülmezken; bu esasların uygulanma detayları olan adablarda farklılıklar olabilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Nakşibendilik, Zikir, Hatm-i Hacegan, Halidilik.

Khatm-i Khwajagan and Sample Applications in Khalidiyya

PDF

___

ALTUNTAŞ, İsmail Hakkı. Gavs-ül Azam İhramcızade Hacı İsmail Hakkı Toprak: Nakşî Halidî Hakî Tarikatında Seyr ü Sülûk. İstanbul: Gözde Matbaacılık, 2010.DAĞISTÂNÎ, Ömer Ziyâuddîn. Tasavvuf ve Tarikatlarla İlgili Fetvalar. çev. İrfan Gündüz ve Yakup Çiçek. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992.DEMİREL, Arif Hakan. Ömer Ziyâuddîn Dağıstânî’nin Hayatı Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.ERBİLÎ, Muhammed Emin Kürdi. Kitabu Tenvirulkulub fi muameleti allâmi’l-ğuyub. thk. Nemeddin Emin kürdi. Halep: Dârü'l-Kalemi'l-Arabi, 1991.________. Tehzibu’l-mevahibi’s-sermediyye fî ecillâi’s-sâdâti’n-nakşibendiyye. Beyrut: Darülkütübi’l-ilmiyye, 2004.el-HÂDİMÎ, Ebû Sa'îd Muhammed b. Mustafâ. Risâletü'n-Nakşibendîye. 3732/3: 48b-49a. Milli Kütüphane. el-KÂŞGARÎ, Abdullâh. Hatm-i Hâcegân. 6939/3: 5a-5b. Milli Kütüphane.el-NAKŞİBENDÎ, Muhammed Murâd. Hatm-i hacegan. 6047/3: 12b-13b. Milli Kütüphane.ÖNGÖREN, Reşat. “Hatm-i Hâcegân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 476-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.SÂHİBZÂDE, Muhammed Esad. Buğyetü'l-vâcid fi Mektûbâtı Hazreti Mevlânâ Hâlid. Dımaşk: Terakkî Matbaası, 1334/1916.Tarika-i hatm-i hâcehâ. 124023: 171a. Kitaphane Mûze ve Merkez-i Esnâd-i Meclis-i Şûra İslâmî.TOSUN, Necdet. Bahâeddin Nakşbend: Hayatı Görüşleri Tarikatı. 4. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.UŞŞAKÎ, Abdullah Salâhî. İzhar-ı esrar-ı nihan ez envar-ı hatm-i hacegan, y.y., t.y.