Hadis Usulü Açısından Meşhûr ve Müştehir Hadis

Usülcüler, hadisleri senedi açısından bir ayrıma tabi tutmuşlar ve her tabakada ikiden fazla râvîsi olan haberler için meşhûr hadis tanımını ortaya koymuşlardır. Bu tanım sonraları hadisçiler arasında büyük oranda kabul görmüş ve meşhûr haber; âhâd haberler alt başlığında sahîh, hasen ve zayıf hadisler için kullanılmıştır. Meşhûr hadisin, ıstılâhî olarak onda şart koşulan her tabakada asgari ve azami râvî sayısına, bir senedi olup olmadığına, sahih ya da uydurulmuş olduğuna bakılmaksızın, halkın her kesiminde yayılmış olan hadisler veya hadis diye bilinen sözler şeklinde formüle edilen bir kısmı daha vardır. Hâlbuki meşhûr hadisin bu son kısmı, âhâd haber türü olan diğer kısmından tanım ve içerik açısından oldukça farklıdır. Bu sahada yazılan eserler ve oluşturulan edebiyâtın ise “meşhûr” değil “müştehir” kavramı üzerine kurgulandığı, ilgili eserlerin isimlerinde ve kitapların önsözlerinde bu kelimenin sıkça kullanıldığı gözlenmektedir. Bu manası ile müştehirin tanımı ve kapsamı, hadis usulü çerçevesinde yeniden tespit edilmesi önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Hadis Istılahları, Meşhûr, Müştehir, Halk

Mashhur And Mushtahir Hadıth In Methodology Of Hadith

Scholars of the hadits, divided the hadiths into different sections in the aspect of the isnad and described the ones transmitted by two or more person is "Masshûr" hadith. This definition was later widely accepted among the scholars of the hadith. Mashhur news, in the ahad hadith part, used as a common for sahih (authentic) and hasen (good) and da’if (weak) hadiths. There is another part of the mashhur hadith, which is formulated; in the term for the word known as hadiths and hadiths spread among the people and irrespective of whether or not the hadith is the isnad, in the minimum and maximum number of narratives, whether it is a sahih (authentic) and fabricated or not. However, this last part of the masshur hadith is very different in terms of definition and content from the other part of the ahad hadith type. It is observed that the works written in this field and the literature created are based on the concept of “mushtahir” not “mashhur” and that this word (mushtahir) is frequently used in the names of the related works and the foreword of the books. It is important that in this context the definition and scope of the mushtahir hadith is re-determine within the framework of the hadith method.

Keywords:

Hadith, Hadith Terminology, Mashhur, Mushtahir, People,

PDF

___

ABDÜLBÂKÎ, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâs el-Arabî, 1364/1945.
ABDÜRREZZÂK, İbn Hemmâm es-San‘ânî. el-Musannef. Beyrut: Mektebetu’l-İslamiyye, 1403.
el-ACLÛNÎ, Ebü'l-Fidâ İsmâîl. Keşfü’l-ḫafâʾ ve müzîlü’l-ilbâs ʿamme’ştehere mine’l-ehâdîs ʿalâ elsineti’n-nâs. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2001.
ALİ B. SULTÂN, el-Kārî Nûrüddîn. el-Esrârü’l-merfûʿa fi’l-ahbâri’l-mevzûʿa. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1986.
ÂLÛSÎ, Şihâbüddîn Mahmûd. Ikdü’d-dürer fî şerhi muhtasar Nuhbeti’l-fiker. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1420/1999.
APAYDIN, Yunus. “Meşhûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 368-371. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
AYDIN, Nevzat. “Hadisin Tespit ve Tenkidinde Ma’rûf/Meşhûr Sünnetin Metodolojik Değeri ve İşlevi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2011): 139-170.
AYDINLI, Abdullah. Hadis Istılâhları Sözlüğü. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
A‘ZAMÎ, Muhammed Mustafa. Hadis Metodolojisi ve Edebiyâtı. Çev. Recep Çetintaş, İstanbul: Usul Yayınları, 1998.
EL-AZÎMÂBÂDÎ, Ebü’t-Tayyib Muhammed. Avnü’l-mabûd Ġāyetü’l-maḳsûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1415.
EL-BEYHAKÎ, Ahmed b. Hüseyin. Şuʿabü’l-îmân. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1420/1999.
-----, el-Esma ve’s-sıfât. Cidde: Mektebetu’s-Sevâdî, 1993.
-----, es-Sünenü’l-kübrâ. Haydarabat: el-Maarifu’n-Nazmî, 1344.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmâîl. Ḳurretü’l-ʿayneyn bi-refʿi’l-yedeyn fi’s-salât. Kuveyt: Dâru’l-Erkām, 1983.
-----, el-Câmiʿu’s-sahîh. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 2000.
-----, Fethu’l-Bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Kahire: el-Mektebetu’s-Selefî, 1407.
el-BULKÎNÎ, Ömer b. Reslân. Mehâsinu’l-ıstılâh. (İbnu’s-Salâh’ın Mukaddimesi ile beraber), Kahire: Dâru’l-Mearif, 1989.
ÇAĞLAYAN, Harun. “Sosyo-Kültürel Açıdan Kelâm ve Hadis İlimlerinde Epistemoloji”. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 5/1 (2016): 75-91.
ÇAKAN, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyâtı. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
ed-DÂREKUTNÎ, Ali b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. Kāhire: Dârü’l-Mehâsin, 1966.
EBÛ DÂVÛD, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
-----, Sünen. nşr. Muhammed er-Râcihî, Riyad: Beytu’l-Efkâr ed-Düvelî, 2013.
DİNÇOĞLU, Mehmet, Ehl-i Hadis ve Hanefi Usülcülere göre Haberlerin Kabulü ve Reddi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2016.
EBÛ HANÎFE, Nu‘mân b. Sâbit. Müsnedü Ebî Hanîfe. Riyad: Mektebetu’l-Kevser, 1994.
EBÛ NUAYM ,Ahmed b. Abdullâh el-İsfahânî. Hilyetü’l-evliyâʾ ve tabakātü’l-asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
el-EZHERÎ, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lugā. Mısır: Dâru’l-Mısrî, ts.
el-FETENÎ, Camaleddin Muhammed Tahir b. Ali. Mecmeu bahri’l-envâr fî garâibi’t-tenzîl ve letâifu’l-ahbâr. Matbaatu Meclisu Dairatu’l-Meâr el-Osmaniyye, 1967.
FEYYÛMÎ, Muhammed b. Ali. Kitâbu’l-misbâhi’l-münîr fî garîbî’ş-şerhi’l-kebîr li’r-râfii‘. Kahire: Matbaatu’l-Emiriyye, 1922.
el-FÎRÛZÂBÂDÎ, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn. el-Ḳāmûsü’l-muhîṭ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
GÖRMEZ, Mehmet Görmez. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
el-HÂKİM, Muhammed en-Nîsâbûrî. Maʿrifetü ʿulûmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
-----, el-Müstedrek âle’s-sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1990.
el-HALEBÎ, Radıyyüddîn İbrâhîm. Ḳafvü’l-eser fî safvi ʿulûmi’l-eser. Haleb: Mektebetu’l-Matbuâtu’l-İslamiyye, 1408.
el-HALÎL b. AHMED, İbn Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ayn. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1424/2003.
el-HATÎB, Ali b. Sâbit el-Bağdadî. el-Kifâye fîʿilmi’r-rivâye. Haydarâbad: Dairatu’l-Mearif el-Osmaniyye, 1357/1938.
-----, el-Câmîʿ li-aḫlâḳı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmiʿ. Riyâd: Mektebetu’l-Mearif, 1403/1982.
el-HATTÂBÎ, Hamd b. Muhammed. Meʿâlimü’s-Sünen. Haleb: el-Matbaatu’l-İlmiyye, 1932.
HANSU, Hüseyin. Mu’tezile ve Hadis. Ankara: Kitabiyât, 2004.
ITR, Nureddin. Menhecü’n-Nakd. Suriye: Dâru’l-Fikr, 1997. İBN AMR, er-Rebî‘ b. Habîb. el-Câmiʿu’s-sahîh. Beyrut: Dâru’l-Hikme, 1415.
İBN ABDİLBERR, İbn Abdullah b. Muhammed. et-Temhîd limâ fi’l-Muvaṭṭaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. Kurtuba: Müesssetu’l-Kurtuba, ts.
-----, Câmiʿu beyâni’l-ʿilm ve fażlihî. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1398.
İBN CEMÂA, İbrahim b. Sa‘dullah. el-Menhulu’r-râvî fî Muhtasarı Ulûmu Hadîsi’n-Nebevî. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1406.
İBN EBU’D-DÜNYÂ, Muhammed b. Ubeyd. et-Tevâżuʿ ve’l-ḫumûl. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1989.
İBN EBÛ ŞEYBE, Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1409.
İBN FÂRİS, İbn Zekeriyya. Makāyîsu’l-luga. Kahire: Dâru’l-Fikr, ts. İBN FÛREK, Muhammed b. el-Hasen. Müşkîlü’l-hadîs ve beyânüh. Beyrut: Âlimu’l-Kutub. 1985.
İBN HACCÂC, Muhammed b. Nasır. Ta’zîmu kadri’s-salâh. Medine: Mektebetu’d-Dâr, 1406.
İBN HACER, Ahmed b. Ali el-Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrici ehâdîsi’r-râfiî’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1989.
-----, Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîhi Nuḫbeti’l-fiker. Dimeşk: Matbaatu’s-Sabah, 2000.
İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
İBN HUZEYME, Muhammed b. İshâk. Sahîh. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1970.
İBN KESÎR, İsmâîl İmâdüddîn. el-Bâʿisü’l-hasîs şerhu İḫtisâri ʿulûmi’l-hadîs. Riyad: Mektebetu’l-Meârif, 1996.
-----, Tefsiru Kur’âni’l-azîm. Mısır: Müessestu’l-Muhtâr, 1423. İBN KUTEYBE, Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vilu muhtelifi’l-hadîs. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1419/1999.
İBN MÂCE, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
İBN MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-arab. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
İBNU’L-MÜBÂREK, Abdullah el-Mervezî. Kitâbü’z-zühd ve’r-reḳāʾik. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İmiyye, ts.
İBN SEYYİDE, Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2000.
İBN TEYMİYYE, Takıyyüddin Ahmed. Ehâdîsü’l-kussâs. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1985.
İBNU’L-CEVZÎ, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. Kitâbu’l-kussâs ve’l-müzekkirîn. Lübnan: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1988. -----, Kitâbu’l-mevzûât minel-hadîsi’l-merfuâ. Riyad: Mektebtu Advau’s-Selef, 1997.
İBNU’S-SALÂH, İbn Abdirrahmân eş-Şehrezûrî . Muḳaddimetü İbnu’s-Salâh. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1989.
-----, ʿUlûmü’l-hadîs. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2012.
İBNU’D-DEYBA’, Abdurrahman b. Ali eş-Şevkânî. Temyîzü’ṭ-ṭayyib mine’l-ḫabîs mimmâ yedûru ʿalâ elsineti’n-nâs mine’l-hadîs. Lübnan: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
el-LAHMÎ, Ahmed b. Ferrâh. Muhtasaru hilâfiyyâti’l-Beyhakî. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1416.
MÂLİK, İbn Enes b.Mâlik. Muvatta’. (Yahya b. Yahya), Kāhire: Mektebetü’s-safâ, 2001.
MÜSLİM, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. Riyâd, Dâru’s-Selâm, 2000.
el-MÜNÂVÎ, Muhammed Abdürraûf. el-Yevâḳît ve’d-dürer şerhu Şerhi Nuḫbeti’l-fiker. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
MÜTTAKÎ el-HİNDÎ, Ali b. Abdulmelik. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-aḳvâl ve’l-efʿâl. Müessesetü’r-risale, 1981.
en-NEHREVÂNÎ, İbn Zekeriyyâ el-Muâfâ. el-Celîsü’s-sâlihu’l-kâfî ve’l-enîsü’n-nâsıhu’ş-şâfiî. Beyrut: Âlemu’l-Kutub,1993.
en-NESÂÎ, Ahmed b. Şuayb. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
en-NEVEVÎ, Yahyâ b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
ÖZAFŞAR, M. Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
er-RÂMHÜRMÜZÎ, İbn Hallâd el-Hasen. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405/1984.
SAĞLAM, İbrahim. Müştehir Hadislerin Doğuşu, Gelişimi ve Değerlendirmesi. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
es-SEHÂVÎ, Şemsüddîn Muhammed. el-Maḳāsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehire ʿale’l-elsine. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 2002.
-----, Fethu’l-muġîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-ʿIrâḳî. Lübnan: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1403.
SUBHÎ es- Sâlih, İbn İbrâhîm. Hadis İlimleri ve Hadis Istılâhları. trc. Yaşar Kandemir, Ankara: DİB Yayınları, 1988.
es-SÜLEYMANÎ, Ebû’l-Hasan Mustafa. Cevâhiru’s-süleymaniyye şerhu’l-Manzûmeti’l-Beykûniyye. Riyad: Dâru’l-Keyân, 2005.
es-SÜYÛTÎ, Celâlüddîn Abdurrahmân. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Taḳrîbi’n-Nevevî. Beyrut: Mektebetu’l-Kevser, 1415/1994.
-----,Tahzîru’l-havâs min ekâzîbi’l-kussâs. Beyrut: el-Kutubu’l-İslamiyye, 1984.
-----, ed-Dürerü’l-müntesira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira, Riyad: İmaretu Şuunu’l-Mektebe, ts.
-----, Tenvîru’l-havalik şerhu Muvatta’ Mâlik. Mısır: Mektebetu’t-Ticaretu’l-Kübrâ , 1969.
eş-ŞEYBÂNÎ, Muhammed. el-Hücce ʿalâ ehli’l-Medîne. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kutub, 1983.
et-TABERÂNÎ, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-Kebîr. Musul: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1404/1983. TAHHÂN, Mahmud. Teysîru Mustalahi’l-Hadis. İstanbul: Dersaadet, 1994.
TAKIYYÜ’L-Hakîm, Muhammed. el-Usulü’l-âmme li’l-fıkhı’l-mukāren. Necef: Müessetu Âli Beyt, 1979.
-----, Târihu Bağdâd. Beyrut, Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, ts, 11: 391.
TEMMÂM er-RÂZÎ, İbn Muhammed. el-Fevâʾid. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1412/1991.
TİRMİZÎ, Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’s- sahîh. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
UĞUR, Mücteba, Hadis İlimleri Edebiyâtı, Ankara: TDV yayınları, 1996.
ÜNAL, İsmail Hakkı Ünal. İmâm Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara: DİB Yayınları, 1994.
YARGI, Mehmet Ali, Meşhûr Sünnetin Dindeki Yeri. İstanbul: Ensar Yayınları, 2009.
-----, Hanefî Fıkıh Doktrininde Meşhûr Sünnetin Yeri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
YAVUZ, Adil, Sehâvî ve el-Mekāsıdü’l-hasene aldı eserinin Tenkit ve Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1993.
ez-ZEBÎDÎ, İbn Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak. Tâcu’l-arûs min Cevâhiri’l-kāmûs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414.
ez-ZERKEŞÎ, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. et-Tezkira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, ts.
ez- ZÜRKĀNÎ, Muhammed b. Abdülbâkî. Muhatasaru’l-Mekāsıdi’l-hasene fî beyani kesîrin mine’l-ehadîsi’l-müştehira âle’l-elsine. Beyrut: Mektebetu’l-İslamiyye, 1403/1983.