İbrahim SAĞLAM

HADİS USULÜ AÇISINDAN MEŞHÛR VE MÜŞTEHİR HADİS

Usulcüler, hadisi senedi açısından bir ayrıma tabi tutmuşlar ve her tabakada ikiden fazla râvîsi olan haberler için meşhûr hadis tanımını ortaya koymuşlardır. Bu tanım sonraları muhaddisler arasında büyük oranda kabul görmüş ve meşhûr haber; âhâd haberler alt başlığında sahîh, hasen ve zayıf hadisler için kullanılmıştır. Meşhûr hadisin, ıstılâhî olarak onda şart koşulan her tabakada asgari ve azami râvî sayısına, bir senedi olup olmadığına, sahîh ya da uydurulmuş olduğuna bakılmaksızın, halkın her kesiminde yayılmış olan hadisler veya hadis diye bilinen sözler şeklinde formüle edilen bir kısmı daha vardır. Hâlbuki meşhûr hadisin bu son kısmı, âhâd haber türü olan diğer kısmından tanım ve içerik açısından oldukça farklıdır. Bu sahada yazılan eserler ve oluşturulan edebiyâtın ise “meşhûr” değil “müştehir” kavramı üzerine kurgulandığı, ilgili eserlerin isimlerinde ve kitapların önsözlerinde bu kelimenin sıkça kullanıldığı gözlenmektedir. Bu manası ile müştehirin tanımı ve kapsamı, hadis usulü çerçevesinde yeniden tespit edilmesi önem arz etmektedir.

MASHHUR AND MUSHTAHIR HADITH IN METHODOLOGY OF HADITH

Scholars of the hadits, divided the hadith into different sections in the aspect of the isnad and described the ones transmitted by two or more person is "Masshur" hadith. This definition was later widely accepted among the scholars of the hadith. Mashhur news, in the ahad hadith part, used as a common for sahîh (authentic) and hasen (good) and da’if (weak) hadiths. There is another part of the mashhur hadith, which is formulated; in the term for the word known as hadiths and hadiths spread among the people and irrespective of whether or not the hadith is the isnad, in the minimum and maximum number of narratives, whether it is a sahîh (authentic) and fabricated or not. However, this last part of the masshur hadith is very different in terms of definition and content from the other part of the ahad hadith type. It is observed that the works written in this field and the literature created are based on the concept of “mushtahir” not “mashhur” and that this word (mushtahir) is frequently used in the names of the related works and the foreword of the books. It is important that in this context the definition and scope of the mushtahir hadith is re-determine within the framework of the hadith method.

PDF

___

ABDULBÂKÎ, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâs el-Arabî, 1364/1945.
ABDURREZZAK, İbn Hemmâm es-San‘ânî. el-Musannef. Beyrut: Mektebetu’l-İslamiyye, 1403.
el-ACLÛNÎ, Ebû’l-Fidâ İsmail. Keşfü’l-hafâʾ ve müzîlü’l-ilbâs ʿ amme’ştehere mine’l-ehâdîs ʿ alâ elsineti’nnâs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
ALİ B. SULTÂN, el-Kārî Nureddin. el-Esrârü’l-merfûʿ a fi’l-ahbâri’l-mevzûʿ a. Beyrut: el- Mektebetu’l-İslamiyye, 1986.
ÂLÛSÎ, Şihâbüddîn Mahmud. Ikdü’d-dürer fî şerhi muhtasar Nuhbeti’l-fiker. Riyad: Mektebetu’r- Rüşd, 1420/1999.
APAYDIN, Yunus. “Meşhûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 368-371. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
AYDIN, Nevzat. “Hadisin Tespit ve Tenkidinde Ma’rûf/Meşhûr Sünnetin Metodolojik Değeri ve İşlevi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2011): 139-170.
AYDINLI, Abdullah. Hadis Istılâhları Sözlüğü. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
A‘ZAMÎ, Muhammed Mustafa. Hadis Metodolojisi ve Edebiyâtı. Çev. Recep Çetintaş, İstanbul: Usul Yayınları, 1998.
eL-AZÎMÂBÂDÎ, Ebû’t-Tayyib Muhammed. Avnü’l-mabûd Ğāyetü’l-maksûd. Beyrut: Dâru’l- Kütuübi’l-İlmiyye, 1415.
eL-BEYHAKÎ, Ahmed b. Hüseyin. Şuʿ abü’l-îmân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
eL-BEYHAKÎ, el-Esma ve’s-sıfât. Cidde: Mektebetu’s-Sevâdî, 1993.
eL-BEYHAKÎ, es-Sünenü’l-kübrâ. Haydarabat: el-Meârifu’n-Nazmî, 1344.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿ u’s-sahîh. Riyâd: Dâru’s-Selâm, 2000..
BUHÂRÎ, Muhammed b, Kurretü’l-ʿ ayneyn bi-refʿ i’l-yedeyn fi’s-salât. Kuveyt: Dâru’l-Erkām, 1983.
BUHÂRÎ, Muhammed b, Fethu’l-Bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Kahire: el-Mektebetu’s-Selefî, 1407
el-BULKÎNÎ, Ömer b. Reslân. Mehâsinu’l-ıstılâh. (İbnu’s-Salâh’ın Mukaddimesi beraberine), Kahire: Dâru’l-Mearif, 1989.
ÇAĞLAYAN, Harun. “Sosyo-Kültürel Açıdan Kelâm ve Hadis İlimlerinde Epistemoloji”. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 5/1 (2016): 75-91.
ÇAKAN, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyâtı. İstanbul: İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996. ed-DÂREKUTNÎ, Ali b. Ömer b. Ahmed. Sünen. Kāhire: Dârü’l-Mehâsin, 1966.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
EBÛ DÂVÛD, Sünen. nşr. Muhammed er-Râcihî, Riyad: Beytu’l-Efkâr ed-Düvelî, 2013.
DİNÇOĞLU, Mehmet, Ehl-i Hadis ve Hanefi Usulcülere göre Haberlerin Kabulü ve Reddi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2016.
EBÛ HANÎFE, Nu‘mân b. Sâbit. Müsnedü Ebî Hanîfe. Riyad: Mektebetu’l-Kevser, 1994.
EBÛ NUAYM, Ahmed b. Abdullah el-İsfahânî. Hilyetü’l-evliyâʾ ve tabakātü’l-asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
ELBÂNÎ, Muhammed Nasıruddin, Silsiletu'l-ehadîsu’d-daife ve'l-mevdua. Riyad: Dâru’l-Mearif, 1988.
ERUL, Bünyamin. “Telfik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 400-401. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
el-EZHERÎ, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-lugā. Mısır: Dâru’l-Mısrî, ts.
FAZLUR RAHMAN, İslam, Çev. Mehmet Dağ, Mehmet Aydın. Ankara: Selçuk Yayınları, 1996.
el-FETENÎ, Camaleddin Muhammed Tahir b. Ali. Mecmeu bahri’l-envâr fî garâibi’t-tenzîl ve letâifu’lahbâr. Matbaatu Meclisu Dairatu’l-Meâr el-Osmaniyye, 1967.
FEYYÛMÎ, Muhammed b. Ali. Kitâbu’l-misbâhi’l-münîr fî garîbî’ş-şerhi’l-kebîr li’r-râfii‘. Kahire: Matbaatu’l-Emiriyye, 1922.
el-FÎRÛZÂBÂDÎ, Ebû’t-Tâhir Mecdüddîn. el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
GÖRMEZ, Mehmet Görmez. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
el-HÂKİM, Muhammed en-Nîsâbûrî. Maʿ rifetü ʿ ulûmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
el-HÂKİM, el-Müstedrek âle’s-sahîhayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
el-HALEBÎ, Radıyyüddîn b. İbrahim. Kafvü’l-eser fî safvi ʿ ulûmi’l-eser. Haleb: Mektebetu’l- Matbuâtu’l-İslamiyye, 1408.
el-HALÎL b. AHMED, İbn Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ayn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1424/2003.
el-HATÎB, Ali b. Sâbit el-Bağdadî. el-Kifâye fîʿ ilmi’r-rivâye. Haydarâbad: Dairatu’l-Mearif el- Osmaniyye, 1357/1938.
el-HATÎB, el-Câmîʿ li-ahlâkı’r-râvî ve âdâbi’s-sâmiʿ . Riyâd: Mektebetu’l-Mearif, 1403/1982.
el-HATTÂBÎ, Hamd b. Muhammed. Meʿ âlimü’s-Sünen. Haleb: el-Matbaatu’l-İlmiyye, 1932.
HANSU, Hüseyin. Mu’tezile ve Hadis. Ankara: Kitabiyât, 2004.
ITR, Nureddin. Menhecü’n-Nakd. Suriye: Dâru’l-Fikr, 1997.
İBN AMR, er-Rebî‘ b. Habîb. el-Câmiʿ u’s-sahîh. Beyrut: Dâru’l-Hikme, 1415.
İBN ABDİLBERR, İbn Abdullah b. Muhammed. et-Temhîd limâ fi’l-Muvattaʾ mine’l-meʿ ânî ve’lesânîd. Kurtuba: Müesssetu’l-Kurtuba, ts.
İBN ABDİLBERR, Câmiʿ u beyâni’l-ʿ ilm ve fazlih. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1398.
İBN CEMÂA, İbrahim b. Sadullah. el-Menhulu’r-râvî fî Muhtasarı Ulûmu Hadîsi’n-Nebevî. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1406.
İBN EBU’D-DÜNYÂ, Muhammed b. Ubeyd. et-Tevâzuʿ ve’l-humûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1989.
İBN EBÛ ŞEYBE, Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Riyad: Mektebetu’r- Rüşd, 1409.
İBN FÂRİS, İbn Zekeriyya. Makāyîsu’l-luga. Kahire: Dâru’l-Fikr, ts.
İBN FÛREK, Muhammed b. el-Hasen. Müşkîlü’l-hadîs ve beyânüh. Beyrut: Âlimu’l-Kutub. 1985.
İBN HACCÂC, Muhammed b. Nasır. Ta’zîmu kadri’s-salâh. Medine: Mektebetu’d-Dâr, 1406.
İBN HACER, Ahmed b. Ali el-Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrici ehâdîsi’r-râfiî’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
İBN HACER, Nüzhetü’n-naẓar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker. Dımeşk: Matbaatu’s-Sabah, 2000.
İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
İBN HUZEYME, Muhammed b. İshâk. Sahîh. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1970.
İBN KESÎR, İsmail İmâdüddîn. el-Bâʿ isü’l-hasîs şerhu İhtisâri ʿ ulûmi’l-hadîs. Riyad: Mektebetu’l- Meârif, 1996.
İBN KESÎR, Tefsiru Kur’âni’l-azîm. Mısır: Müessestu’l-Muhtâr, 1423.
İBN KUTEYBE, Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vilu muhtelifi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1974.
İBN MÂCE, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
İBN MANZÛR, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-arab. Beyrut: Dâru Sadr, ts.
İBNU’L-MÜBÂREK, Abdullah el-Mervezî. Kitâbü’z-zühd ve’r-rekāʾ ik. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİmiyye, ts.
İBN SEYYİDE, Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
İBN TEYMİYYE, Takıyyüddin Ahmed. Ehâdîsü’l-kussâs. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamiyye, 1985.
İBNU’L-CEVZÎ, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. Kitâbu’l-kussâs ve’l-müzekkirîn. Lübnan: el- Mektebetu’l-İslamiyye, 1988.
İBNU’L-CEVZÎ, Kitâbu’l-mevzûât minel-hadîsi’l- merfûʿ a. Medine: el-Mektebetü’s-selefiyye, 1966.
İBNU’S-SALÂH, İbn Abdurrahmân eş-Şehrezûrî . Mukaddimetü İbnu’s-Salâh. Kahire: Dâru’l- Meârif, 1989.
İBNU’S-SALÂH, ʿUlûmü’l-hadîs. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 2012.
İBNU’D-DEYBA’, Abdurrahman b. Ali eş-Şevkânî. Temyîzü’t-tayyib mine’l-habîs mimmâ yedûru ʿ alâ elsineti’n-nâs mine’l-hadîs. Lübnan: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
el-LAHMÎ, Ahmed b. Ferrâh. Muhtasaru hilâfiyyâti’l-Beyhakî. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1416.
MÂLİK, İbn Enes b. Mâlik. Muvatta’. (Yahya b. Yahya), Kāhire: Mektebetü’s-Safâ, 2001.
MÜSLİM, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿ u’s-sahîh. Riyâd, Dâru’s-Selâm, 2000.
el-MÜNÂVÎ, Muhammed Abdurraûf. el-Yevâkît ve’d-dürer şerhu Şerhi Nuhbeti’l-fiker. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
MÜTTAKÎ el-HİNDÎ, Ali b. Abdulmelik. Kenzü’l-ʿ ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʿ âl. Müessesetü’r- Risale, 1981.
en-NEHREVÂNÎ, İbn Zekeriyyâ el-Muâfâ. el-Celîsü’s-sâlihu’l-kâfî ve’l-enîsü’n-nâsıhu’ş-şâfiî. Beyrut: Âlemu’l-Kutub,1993.
en-NESÂÎ, Ahmed b. Şuayb. Sünen. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
en-NEVEVÎ, Yahyâ b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr. Beyrut: Dâru’l-Kutub el-Arabî, 1405/1984.
ÖZAFŞAR, M. Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
er-RÂMHÜRMÜZÎ, İbn Hallâd el-Hasen. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿ î. Beyrut: Dâru’l- Fikr, 1405/1984.
SAĞLAM, İbrahim. Müştehir Hadislerin Doğuşu, Gelişimi ve Değerlendirmesi. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2017.
es-SEHÂVÎ, Şemseddin Muhammed. el-Makāsıdu’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehire ʿ ale’l-elsine. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
es-SEHÂVÎ, Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-ʿ Irâkî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403.
SUBHÎ es-SÂLİH, İbn İbrahim. Hadis İlimleri ve Hadis Istılâhları. trc. Yaşar Kandemir, Ankara: DİB Yayınları, 1988.
es-SÜLEYMANÎ, Ebû’l-Hasan Mustafa. Cevâhiru’s-süleymaniyye şerhu’l-Manzûmeti’l-Beykûniyye. Riyad: Dâru’l-Keyân, 2005.
es-SUYÛTÎ, Celâleddin Abdurrahman. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. Beyrut: Mektebetu’l-Kevser, 1415/1994.
es-SUYÛTÎ,Tahzîru’l-havâs min ekâzîbi’l-kussâs. Beyrut: el-Kütübi’l-İslamiyye, 1984.
es-SUYÛTÎ, ed-Dürerü’l-müntesira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira, Riyad: İmaretu Şuunu’l-Mektebe, ts.
es-SUYÛTÎ, Tenvîru’l-havalik şerhu Muvatta’ Mâlik. Mısır: Mektebetu’t-Ticaretu’l-Kübrâ , 1969.
eş-ŞEYBÂNÎ, Muhammed. el-Hücce ʿ alâ ehli’l-Medîne. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kutub, 1983.
et-TABERÂNÎ, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-Kebîr. Musul: Mektebetu’l-ʿUlûm ve’l-Hikem, 1404/1983.
TAHHÂN, Mahmud. Teysîru Mustalahi’l-Hadis. İstanbul: Dersaadet, 1994.
TAKIYYÜ’L-Hakîm, Muhammed. el-Usulü’l-âmme li’l-fıkhı’l-mukāren. Necef: Müessetu Âli Beyt, 1979.
TAKIYYÜ’L-Hakîm, Târihu Bağdâd. Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts, 11: 391.
TEMMÂM er-RÂZÎ, İbn Muhammed. el-Fevâʾ id. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1412/1991.
TİRMİZÎ, Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿ u’s- sahîh. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2000.
ÜNAL, İsmail Hakkı. İmâm Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara: DİB Yayınları, 1994.
YARGI, Mehmet Ali, Meşhûr Sünnetin Dindeki Yeri. İstanbul: Ensar Yayınları, 2009.
YARGI, Mehmet Ali, Hanefî Fıkıh Doktrininde Meşhûr Sünnetin Yeri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
YAVUZ, Adil, Sehâvî ve el-Mekāsıdu’l-hasene aldı eserinin Tenkit ve Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1993.
ez-ZEBÎDÎ, İbn Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak. Tâcu’l-arûs min Cevâhiri’l-kāmûs. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1414.
ez-ZERKEŞÎ, Bedreddin Muhammed b. Bahâdır. et-Tezkira fi’l-ehâdîsi’l-müştehira. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
ez- ZÜRKĀNÎ, Muhammed b. Abdulbaki. Muhatasaru’l-Mekāsıdi’l-hasene fî beyani kesîrin mine’lehadîsi’l- müştehira âle’l-elsine. Beyrut: Mektebetu’l-İslamiyye, 1403/1983.