Dağlık Havzalarda Kar Birikmesine ve Erimesine Etki Eden Parametrelerin HSPF Model Programıyla İncelenmesi ve Erzurum Kırkgöze Havzası Örneği

Özellikle dağlık bölgelerde kar erimelerinden meydana gelen akışlar hidrolojik döngünün ve su temininin en önemli elemanlarından biridir. Taşkınların kontrolü, su kuvveti tesisleri, çığ tehlikeleri veya tarım, sanayi ve günlük yaşam için su temini gibi konularda değerlendirme yapabilmek için, özelikle yönetim ve karar verme modellerinin eklendiği entegre havza simülasyon modelleri oldukça önem taşımaktadır. Bu çalışmada, kavramsal yapıdaki karmaşık bir model olan ve temelde sadece Amerika Birleşik Devletleri sınırları içindeki havzaların modellenmesine olanak sağlayan Hydrological Simulation Program Fortran (HSPF) model programının Türkiye’de kar erimesinin etkili olduğu dağlık havzalara uygulanabilirliği incelenmiştir. Kar erimesinin etkili olduğu bir havzanın modellenmesinde, HSPF modeli Türkiye’de ilk defa kullanılmıştır. Çalışma alanı olarak seçilen Kırkgöze Havzası’nda 2454 m rakımında, güney bakısında kurulan otomatik meteoroloji ve kar gözlem istasyonundan elde edilen veriler kullanılarak, enerji dengesi metodolojisi ile karın birikme ve erime süreçlerine etki eden parametreler belirlenmiştir. Bu parametreler kullanılarak kurulan modelde, meteoroloji istasyonunda ölçülen ve simüle edilen kar su eşdeğerleri ve kar yükseklikleri değerlendirildiği zaman çok iyi bir benzetimin sağlanmış olduğu gözlenmiştir.

The Investigation of Parameters Affecting the Snow Accumulation and Melt on Mountainous Basins by Using HSPF Model Program and a Case Study of Erzurum Kırkgöze Basin

Snowmelt ows, particularly resulting from mountainous regions, is one of the most important element in the hydrological cycle and water supply. Management and decision making models added integrated watershed simulation models have great signi cance to make evaluations such as ood control, hydroelectric power generation, avalanche hazards and water supply for agriculture, industry or daily life issues. In this study, the applicability of snowmelt modeling for the mountainous basins in Turkey where snowmelt is effective by using the Hydrological Simulation Program Fortran (HSPF) model program that is a conceptual structure, complex model and supported only for the watersheds in the United States of America was investigated. HSPF model was used for the rst time in Turkey for the modeling of a watershed dominated by snowmelt. Energy balance methodology is used for determining the effective parameters of accumulation and melting processes. The data were obtained from the automatic meteorology and snow observation station, established at 2454 m altitude having a southern aspect in Kırkgöze Basin. A very good correlation was observed both between the measured and simulated snow water equivalents and snow heights at the meteorological station by using these parameters in the model. 

___

  • Acar, R., Şenocak, S., Şengül, S., Coşkun, T. Balık Şanlı, F., 2009a. Erzurum Kırkgöze Havzasında Kar Erimesine Etki Eden Meteorolojik Ölçümlerin Üç İstasyonda Karşılaştırılması. III. Ulusal Kar Kongresi, Erzurum Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü, Erzurum, 89-97.
  • Acar, R., Şenocak, S. Şengül, S., 2009b. Snow Hydrology Studies in the Mountainous Eastern Part of Turkey. The IEEM International Conference on Industrial Engineering and Engineering Management, Hong Kong, China, 1578-1582.
  • Al-Abed, N.A. Whiteley, H.R., 2002. Calibration of the Hydrological Simulation Program Fortran (HSPF) Model Using Automatic Calibration and Geographical Information Systems, Hydrological Processes, 16: 3169-3188.
  • Anderson, E.A., 1968. Development and Testing of Snow Pack Energy Balance Equations, Water Resources Research, 4(1): 19-37.
  • Anderson, E.A. Crawford N.H., 1964. The Synthesis of Continuous Snowmelt Runoff Hydrographs on a Digital Computer, Department of Civil Engineering, Stanford University, Stanford, California, Technical Report No. 36, 103 p.
  • Anonymous, 1956. U.S. Army Corps of Engineers. Snow Hydrology, Summary Report of the Snow Investigations, North Paci c Division. Portland, Oregon, 437p.
  • Anonymous, 1998. Runoff from Snowmelt. USA Army Corps of Engineers, Press no: 1110-2-1406, 142 p, Washington.
  • Bicknell, B.R., Imhoff, J.C., Kittle, J.L., Donigian, A.S. Johanson, R.C., 1997. Hydrological Simulation Program -- FORTRAN, User’s Manual for Version 11. EPA/600/R-97/080. U.S. EPA,
  • National Exposure Research Laboratory, Athens, GA.
  • Bicknell, B. R., J.C.Imhoff, Jr., T. H. Jobes, A.S. Donigian, J., 2001. Hydrological simulation program-Fortran: HSPF version 12 user’s manual (Vol. 12).
  • Crawford, N.H., 1999. Hydrologic Journal - Snowmelt Calibration. Hydrocomp, Inc. www.hydrocomp.com.
  • Donigian, A.S. Davis, H. H., 1978. User’s Manual for Agricultural Runoff Management (ARM) Model, U.S. Environmental Protection Agency, EPA- 600/3-78-080
  • Hayashi, S., Murakami, S., Watanabe, M. and Bao-Hua, X., 2004. HSPF Simulation Of Runoff and Sediment Loads in the Upper Changjiang River Basin, China, Journal of Environmental Engineering, 130 (7): 801-815.
  • Rango, A. Martinec J., 1995. Revisiting the degree-day method for snowmelt computations, Water Resources Bulletin, 31: 657- 669.
  • Singh, P. Singh, V. P., 2001. Snow and Glacier Hydrology, Kluwer Acedemic Publishers, 742 p, Netherlands.
  • Şengül, S., 2011. Dağlık Bölgelerde Hidrolojik Çevrime Etki Eden Parametrelerin Coğra Bilgi Sistemleri ve HSPF Model Programıyla İncelenmesi ve Erzurum Kırkgöze Havzası Örneği. Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • Tong, S.T.Y. Chen, W., 2002. Modeling the Relationship Between Land Use and Surface Water Quality, Journal of Environmental Management, 66: 377-393.
Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi-Cover
  • ISSN: 2146-0574
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2011
  • Yayıncı: -
Sayıdaki Diğer Makaleler

Rusya Federasyonu’ndan Türkiye’ye İthal Edilmek Üzere Trabzon Limanı’na Gelen Buğdaylardaki Yabancı Ot Tohumlarının Belirlenmesi

Ünal ASAV, İzzet KADIOĞLU

The effect of terebinth oil methyl ester on engine performance and exhaust emissions in a diesel engine

Cumali İLKILIÇ, Erdal ÇILGIN

İleri Kademe Ekmeklik Buğday Hatlarının Farklı Çevrelerde Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi

Hasan KILIÇ, Enver KENDAL, Hüsnü AKTAŞ, Sertaç TEKDAL

Rusya Federasyonu'ndan Türkiye'ye ithal edilmek üzere Trabzon Limanı'na gelen buğdaylardaki yabancı ot tohumlarının belirlenmesi

İzzet KADIOĞLU, Ünal ASAV

Erzurum Şeker Fabrikası Atıksularının Elektrokoagülasyon Prosesi ile Arıtılmasında Akım yoğunluğu ve Karıştırma Hızının Etkisi

Sebile ÖZCAN, Murat Tolga YILMAZ, Serkan BAYAR

Demiryollarından Kaynaklanan Çevresel Gürültü ve Erzurum İli Örneği

Fatma EKMEKYAPAR TORUN, Züleyha BINGUL

Rize Yöresine Ait Tıbbi ve Aromatik Bitkilere Genel Bir Bakış

Volkan GÜL

Trachystemon orientalis (L.) G. Don (Kaldırık)’ın Herbisidal ve Antifungal Potansiyeli

Melih YILAR, Abdurrahman ONARAN, Yusuf YANAR, Sabriye BELGÜZAR, İzzet KADIOĞLU

Dağlık Havzalarda Kar Birikmesine ve Erimesine Etki Eden Parametrelerin HSPF Model Programıyla İncelenmesi ve Erzurum Kırkgöze Havzası Örneği

Reşat ACAR, Selim ŞENGÜL, Serkan ŞENOCAK

Ayvalık Tuzlasında Yayılış Gösteren Suaeda prostrata subsp. prostrata Pall. Alttürünün Ağır Metal Birikimi

Murat KILIÇ, Güngör AY, Fatma KOÇBAŞ, Fatma MUNGAN, İbrahim KULA, Muhammet KARABAŞ