Hasan KILIÇ, Enver KENDAL, Hüsnü AKTAŞ, Sertaç TEKDAL

İleri Kademe Ekmeklik Buğday Hatlarının Farklı Çevrelerde Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi

Bu araştırma Ülkesel Serin İklim Tahılları projesi çerçevesinde bölge verim denemelerinden seçilen ileri kademe ekmeklik buğdayı hatlarının Güneydoğu Anadolu Bölgesi ekolojik şartlarında tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada materyal olarak 17 ekmeklik buğday ileri hattı ile 8 adet tescilli ekmeklik buğday çeşidi (Basribey-95, Kaşifbey-95, Pamukova-97, Tahirova-2000, Adana-99, Sakin, Nurkent ve Canik-2003) kullanılmıştır. Denemeler 2004-2005 yılında Tesadüf Blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak Diyarbakır ve Ceylanpınar lokasyonlarında yağışa dayalı şartlarda yürütülmüştür. Çalışmada tane verimi ile birlikte başaklanma süresi (BS), bitki boyu (BB), bin tane ağırlığı (BİNTA), hektolitre ağırlığı (HL), SDS sedimantasyon testi, danede protein oranı (TP), sertlik derecesi (PSI), enerji değeri (W), hamur dengesi (P/G) ve kurve taban uzunluğu (L) incelenmiştir. Tane verimi Diyarbakır lokasyonunda 382.3-606.7 kg da-1 arasında değişirken Ceylanpınar lokasyonunda 95.0-391.3 kg da-1 arasında değişim göstermiştir. Genotip ve karakterler arası (GK) ilişkileri göstermeye esas GK biplot analizinde üç farklı grup oluşmuştur. Tane verimi ve kalite özellikleri yönünden öne çıkan genotipler ülkesel buğday ıslah programlarında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Biplot analizi, ekmeklik buğday, kalite özellikleri, tane verimi

Assessment of Advanced Bread Wheat Lines for Yield and Some Quality Traits at Different Environment

In this study, it was used 17 bread wheat lines which is selected from regional yield trials of bead wheat and 8 cultivars (Basribey-95, Kaşifbey-95, Pamukova-97, Tahirova-2000, Adana-99, Sakin, Nurkent ve Canik-2003) in order to determine grain yield and some quality traits under ecological condition of South Eastern Anatolia. The experiments was conducted in 2004-2005 growing seasons in Diyarbakır and Ceylanpınar location under rain fed conditions, with randomized complete block design with 4 replications. Grain yield and different commercial and technological traits were considered: days to heading, plant weight, weight of hectoliter, thousand kernel weight, protein content, SDS sedimentation test, hardness (PSI) alveograph (energy value) (W), dough balance (P/G) and curve length (L). Grain yield in Diyarbakır location was between 382.3-606.7 kg da-1 while it was determined as 95.0-391.3 kg da-1 in Ceylanpınar location. The results also showed that genotypes and traits (GT) could be classi ed into three groups based on GT biplot analyses that based on the visual correlation between traits. According to the results of the research, genotypes with appropriate combination in terms of examined traits were selected for national breeding program of bread wheat.

Keywords:

Bread wheat, grain yield, GT Biplot analysis and quality traits,

PDF

___

Akçura, M. Kaya Y., 2008. Nonparametric stability methods for interpreting genotype by environment interaction of bread wheat genotypes (Triticum aestivum L.) Genetics and Molecular Biology, 31(4): 906-913.
Akçura M., 2011.The relationships of some traits in Turkish winter bread wheat landraces. Turk J Agric For 35 (2011) 115-125
Aktan S., Siirt S., Şenel H., Keklikçi Z. Nergiz N., 1980. Güneydoğu Anadolu’da Dicle-74 (Triticum durum L) Penjoma-62 ve Bezostaya-1 (Triticum aestivum L) Buğday çeşitlerinde yetiştirme Tekniği Araştırmaları I. Azot Miktarı. Tarımsal Araştırma Özetleri 1980-2003, (Edt. Hasan Kılıç), Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü. 201 sayfa.
Aktaş, H., Kılıç H., Kendal E. Altıkat A., 2010). Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi, Uluslararası Katılımlı Kamu-Üniversite-Sanayi İşbirliği Sempozyumu (24-26 Diyarbakır, Mayıs 2010), s. 357-363.
Aktaş H., Kendal E., Kılıç H., Tekdal S., Karaman M. Altıkat A. 2011. Diyarbakır kuru koşullarında bazı ekmeklik (T. aestivum L.) buğday genotiplerinin verim ve kalite bakımından değerlendirilmesi. Uluslararası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı (27-30 Nisan, 2011 Eskişehir). 3:2273-2283.
Al-Saleh A. Charles S., 2012. Brennan Bread Wheat Quality: Some Physical, Chemical and Rheological Characteristics of Syrian and English Bread Wheat Samples. Foods 2012, 1, 3-17;
Anonymous, 1990. AACC Approved Methods 8th edn. American Association of Cereal Chemists, St. Paul MA. USA
Bulut S., 2012. Ekmeklik buğdayda kalite. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 28(5):441-446
Depauw, R.M., Clark, J.M., Caig, T.N.Mc., Townley, T.F., 1992. Opportunities for the improvement of western canadian wheat protein concentration, grain yield and quality through plant breeding. Wheat Protein Proceedings of The Wheat Protein Symposium Canada. 75-92.
Elgün A, Türker S, Bilgiçli N., 2001. Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü. Konya Ticaret Borsası Yayın No: 2 Konya.
Falconer, D. S., T. F. C. Mackay, 1996. Introduction to quantitative genetics. Addison Wesley Longman Limited. Benzerlik katsayısı Edinburg Gate, Harlow Essex CM20 2JE, P.132, London.
Keklikçi Z. Nergiz N., 1983. Güneydoğu Anadolu’da Yaz Toprak İşleme ve Derinliğinin Toprakta Su Biriktirilmesi ve Buğday Verimi Üzerine Etkisi. Tarımsal Araştırma Özetleri 1980- 2003. (Edt. Hasan Kılıç), Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü. 201 sayfa.
Keklikçi Z., 1983. Malabadi Ekmeklik Buğday ve Tokak Arpa Çeşitlerinin Bölge Koşullarında Uygun Tohum Miktarlarının Saptanması. Tarımsal Araştırma Özetleri 1980-2003. (Edt. Hasan Kılıç), Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü. 201 sayfa.
Kılıç, H., 2003. Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarında makarnalık buğday (Triticum turgidum ssp durum) çeşitlerinin bazı tarımsal ve kalite özellikleri ile stabilitesi uzerine araştırmalar. Doktora Tezi. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst. Kod no:718.
Kılıç, H., Erdemci, İ., Karahan, T., Aktaş, H., Karahan, H ve Kendal, E., 2005 Güneydoğu Anadolu Bölgesi şartlarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim stabiliteleri üzerine araştırmalar. GAP IV Tarım Kongresi (21-23 Eylül 2005 Şanlıurfa). s. 809-814
Kılıç, H., 2005. Ekmeklik buğdayda bazı tarımsal özelliklerin genotip x çevre intereaksiyonu, kalıtım derecesi tahminleri ile stabilite analizleri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. No 14 (1-2): 75-84.
Kılıç H, Yazar, S., Erdemci İ., Dönmez, E., 2008. Elazığ Ve Malatya Şartlarına Uygun Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu (2-5 Haziran 2008 Konya). s. 78- 86.
Kılıç H., Aktaş H., Kendal E., Tekdal S., 2012. İleri kademe ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi Tr. Doğa ve Fen Derg. Tr. J. Nature Sci. 1 (2): 132-139, 2012
Kılıç H., 2013. Effect of seed rate on yield and yield components of irrigated spring wheat in no-till permanent beds systems. (1st Central Asia Congress On Modern Agricultural Techniques and Plant Nutrition 01-03 October 2013, Bishkek KYRGYZSTAN) Soil Water Journal (2013) Vol 2, Number 2:1501-1512.
Şahin M., Aydoğan S. Göçmen A. Taner S., 2009. Orta Anadolu İçin geliştirilmiş bazı ekmeklik buğday genotiplerinin alveograf analizi yönünden değerlendirilmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi 2: 1–9
Şahin M., Göçmen A., Aydoğan S., Demir B., Önmez H. Ve Taner S., 2011. Ekmeklik Buğday Ununda Ekmek Hacmi ile Bazı Fizikokimyasal ve Reolojik Özellikler Arasındaki İlişkilerin Tespiti. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22 (1): 13-19
TMO, 2013. Toprak Mahsulleri O si. Genel Müdürlüğü. http://www. tmo.gov.tr/Main.aspx?ID=929. Erişim Tarihi: 27.01.2014.
TUİK, 2013. http://www.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul, Erisim Tarihi: 24.09.2013.
Özberk, İ., Özberk, F., Coşkun, Y., Demir, E., Doğru, C., 2004. Makarnalık buğday çeşit tescil denemelerinde genotip x çevre interaksiyonlarının rank (sıra) analizi metoduyla incelenmesi. HR. Ü.Z.F. Dergisi, 8 (1): 71-75.
Özberk İ, Kılıç, H., Atlı, A., Özberk, F., and Karlı, B., 2006. A new approach in variety development and adoption in bread wheat (T.aestivum L); high production income ha-1. Euphytica (2006) 152 (2): 235-245.
Yıldırım, M., Kılıç, H., Kendal, E. Karahan T., 2011. The availability of chlorophyll meter reading as a single tool in durum wheat breeding Journal of Plant Nutrition 34(2):151–164
Yurtsever N., 1984. Deneysel İstatistik metotları. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel yayın No: 121, Teknik yayın No. 56. 616 sayfa.
Williams P., El-Haremein F.J., Nakkoul H. Rihav, S., 1986. Crop quality evaluation methods and guidelines. ICARDA. Technical Manual 14 (Rev.1).
Yan W. Kang M., 2003. GGE biplot analysis. A graphical tool breeders. Geneticsts and Agronomists. CRC Press. Florida.
Yan W, Rajcan I., 2002. Biplot analysis of test sites and trait relations of soybean in Ontario. Crop Sci 42: 11-20.
Yan W, Reid JF., 2008. Breeding Line Selection Based on Multiple Traits. Crop Sci 48: 417-423.