Şer’î Delillerde Öncelik Meselesi ve Anlama Yöntemine Etkileri

Usul ilmi, İslâm’ın nasıl anlaşılması gerektiği problemini konu edinen bir ilim dalıdır ve bu nedenle İslâm’ın kaynakları onun hareket noktasını teşkil eder. Usul literatüründe bahsedilen kaynaklar üzerinde bir hiyerarşiye gidilerek Kur’an’ın öncelendiği sıralama genel kanaat olarak zikredilir. Ancak zaman zaman bazı kesimlerce sünnet, icmâ ve maslahatın deliller hiyerarşisinde öncelenmesi gerektiği dile getirilmiştir. Bu iddialar anlama yöntemlerimdeki farklılığın önemli bir nedenini oluşturduğundan oldukça önem arz etmektedir. Biz bu makalemizde bahsedilen durumu incelemek adına öncelikle ileri sürülen hiyerarşilerde hangi kriterin esas alındığını tespit etmeye çalışacağız. Ardından Kur’an ve sünnetin öncelenmesi durumunu Hanefî ve Şafiî özelinde mezhepler üzerinden, icmâ ve maslahat delilinin öncelenmesi durumunu da bu delillerin mahiyeti üzerinden kanaatleri ortaya koyacak kadar inceleyecek, daha sonra alternatif bir hiyerarşi denemesi ile makalemizi tamamlamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

İslam hukuku, fıkıh usulü, deliller, hiyerarşi

The Analyze of Priority Issues of the Lawful Evidence in the Perspective of School of Religion Law-Evidence and It’s the Efects on Understanding Method

It is accepted that there is a hierarchy among the evidences which is the main subject of the Fiqh (jurisprudence) procedure. Although the prioritization of Qur'an evidence was generally accepted, it was stated that the sunnah, the icma and the arbitration should be prioritized over time. These claims are very important on the understanding method. In order to examine the situation mentioned in this article, it was firstly determined which criterion was taken as basis in the hierarchies. Then the prioritization of Qur'an and Sunnah of the prophet to be examined, in Hanafi and Shafi'i in particular depending on the scholl of religion law. After that the prioritization of unanimous resolution (consensus) and maslaha evidence (public interest) to be analyzed according to the nature of these evidences. Finally, the article has been concluded with an alternative hierarchy experiment.

Keywords:

Islamic Law Principles of Jurisprudence, Islamic Law Evidence, Hierarchy, Understanding Method.,

PDF

___

Apaydın, Hacı Yunus. İslam Hukuk Usulü. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.Apaydın, H. Yunus “Zahiriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 93-100 İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Aybakan, Bilal. Fıkıh İlminin Oluşum Sürecinde İcmâ. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.Beroje, Sahip. “Şafii’nin Sünnetin Kuran’a Arzı Yöntemine Sünnetin Beyan Vasfı Çerçevesinde Yaklaşımı”. Uluslararası İmam Şafiî Sempozyumu. Ed. Mehmet Bilen. 860-867. İstanbul: Kent Işıkları Yayınları, 2012.Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 79-94. Ankara: TDV Yayınları, 2003.Ebû Zehra, Muhammed. İslam Hukuk Metodolojisi. Trc. Abdülkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
Gazzalî. Mustasfa. Trc. Hacı Yunus Apaydın. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
Görmez, Mehmet. “Fıkhü’l-hadîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12: 547-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
Koca, Ferhat. “İslam Hukukunda Maslahat-ı Mürsele ve Necmeddin et-Tûfî’nin Bu Konudaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. İlam Araştırma Dergisi, 1/1 (1996): 93-122.
Koca, Ferhat. “Tufî (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 327-330. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
Nesefî, Ebu’l-Berekât. Menâru’lEnvâr. Trc. Soner Duman - Süleyman Kaya - Osman Güman. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2016.
Öğüt, Salim. “Ehl-i Hadîs (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 508-512. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Paçacı, Mehmet “Anlama (Fıkh) Usulüne Dair”. Journal of Islamıc Research 8/2 (Sprıng 1995): 85- 97.
Pekcan, Ali. “Necmuddin Tûfî’nin Maslahat Risalesi (Çeviri ve Değerlendirme)”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3 (2003): 267-313.
Sifil, Ebubekir. “Zâhid Kevserî (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 80-81. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. Thk. Muhammed Seyyid Geylanî, 1. Baskı. Kahire: Dârü’l- kütübi, 1969.
Şimşek, Murat. “Hanefî Fakîhlerin Haber Anlayışlarının Bir Göstergesi Olarak Nass Üzerine Ziyâde Meselesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009): 103-130.
Tanrıverdi, Hasan. Mukayeseli Olarak İslam Hukuk Usulünde Kurallar Çatışması. İstanbul: Gündönümü Yayınları, 2007.