Tahir b. Âşûr’un Mehdîlik Hadislerine Bakışı ve Mehdîlik Anlayışı

Son zamanlarda hakkında en yoğun tartışmaların yaşandığı konulardan biri, âhir zamanda bir kurtarıcı beklentisini ifade eden inanç ve düşüncedir. Bu ise müslüman toplumlarda daha çok Hz. İsâ’nın nüzulü ve Mehdîlik meselesi olarak bilinmektedir. Bazı çevrelerin hadis kaynaklarındaki Mehdîlikle ilgili rivâyetleri sıkça gündeme getirmesi ve istirmar etmesi, beraberinde ilmî muhitlerce Mehdîlik meselesinin yeniden ele alınmasını ve tartışılmasını gerekli kılmaktadır. Mehdîlik meselesine son dönem âlimlerinin yaklaşımının bilinmesi de önem arz etmektedir. Bu tebliğde XX. Yüzyılın önemli ilmî şahsiyetlerinden biri olan Muhammed Tâhir b. Âşûr’un (ö. 1973) Mehdîlik meselesine bakışı ele alınmaktadır. Tâhir b. Âşûr, Mehdîlik meselesini, hem dindeki yeri ve tarihi arkaplanı hem de konuyla ilgili bazı rivâyetler bağlamında değerlendirmektedir. İbn Âşûr, Mehdîlik meselesine müspet yaklaşan bir çok âlimden farklı olarak eleştirel bir yaklaşım sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Mehdîlik, Tahir b. Âşûr, Beklenen Kurtarıcı, Şia

The Perception of Tahir b. Âşûr on Messianism Hadiths and His Messianism Thought

Recently, the belief in the expectation of a savior before the end of the world is one of the most controversial issues. Muslim societies consider this matter as the return of Jesus and Messianism. Some people frequently bring into questions on the stories of Messianism in hadith sources and exploits this information. This situation makes Islamic scholars must discuss the Messianism issue again. Also, the approach of recent Islamic scholars on Messianism is markedly important. This presentation addresses Messianism perception of Muhammed Tâhir b. Âşûr (death. 1973) who is one of the remarkable Islamic scholars of the twentieth century. He discusses Messianism issue focusing on both its place and historical background in religion and some related reports. Ibn Âşûr examines Messianism with a critical approach, unlike many Islamic scholars who consider Messianism in a positive way.

Keywords:

Hadith, Messianism, Tahir b. Âşûr, Expected Savior, Shia,

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855). Musned. tahk.: Şuayb el-Arnaût, Âdil Murşid. Beyrût: Muessesetu’r-risâle, 1421/2001, I-XLV.
Altıntaş, Ramazan. ‚Delil ve Delillendirme Yöntemleri‛. Kelâm. Edit.:. Şaban Ali Düzgün. Ankara: Grafiker Yayınları 2012.
Âşıkkutlu, Emin. Hadiste Ricâl Tenkidi. İstanbul: İFAV Yayınları 1997.
Bestevî, Abdulalîm Abdulazîm. el-Mehdîyyu’l-Muntazar fî dav’i’l-ehâdîs ve’l-âsâri’s-sahîha, Mekke: el-Mektebetu’l-Mekkiyye 1420/1999.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/870). et-Târîhu’l-kebîr. tahk.: M. Abdulmuid Han. Haydarâbâd: Dâru’l-maârif, ts. I-VIII.
Coşkun, Ahmet. ‚İbn Âşûr‛. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 332-335. İstanbul: TDV Yayınları 1999.
Coşkun, Ali. Mehdîlik Fenomeni, İstanbul: İz Yayıncılık 2004.
Çınar, Mahmut. Tarihte ve Günümüzde Mehdîlik, İstanbul: Rağbet Yayınları 2013.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî (ö. 275/889), Sünenu Ebî Dâvûd. tahk.: Şuʻayb el-Arnavût, M. Kâmil Karabelli. Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye 1430/2009. I-VII.
Eren, Mehmet. ‚Gelecekte Olacaklar Hakkında Bilgi Veren Bazı Rivâyetlere İbn Haldûn’un Yaklaşımı‛. İbn Haldûn Sempozyumu. Çorum 2015.
Gölcük, Şerafettin, Toprak, Süleyman. Kelâm. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları. 2005. Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh (ö. 405/1014). el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, tahk.: M. Abdulkâdir Atâ, Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1411/1990. I-IV.
Hakyemez, Cemil. ‚Mehdî Düşüncesinin İtikadîleşmesi Üzerine‛. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2004/1, 3/5: 127-144.
Hatîb Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit (ö. 463/1071). el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye. tahk.: Ebû Abdullah es-Sûrkî vd., Medîne: el-Mektebetü’l-ilmiyye. ts.
Iclî, Ebû’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih el-Iclî (ö. 261/875). Maʻrifetu’s-sikât. tahk.: A. Abdulalîm Abdulazîm el-Bestevî, Medine: Mektebetü’d-dâr 1405/1985. I-II.
İbn Adî, Ebû Ahmed b. Adî el-Curcânî (ö. 365/976). el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. tahk.: A. Ahmed Abdulmevcûd vd. Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1418/1997. I-IX.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (ö. 1973). Tahkîkât ve Enzâr fi’l-Kurân ve’s-Sünne, Kâhire: Dâru’sselâm 1429/2008.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (ö. 1973). İslâm Hukuk Felsefesi. çev.: Mehmet Erdoğan. Vecdi Akyüz. İstanbul: Rağbet Yayınları 2013.
İbn Hacer, Ebû’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (ö. 852/1449). Tehzîbu’t-Tehzîb, Beyrut: Dâru’l-fikr 1404/1984. I-XIV.
İbn Haldûn. Mukaddime, çev.: Halil Kendir. İstanbul: Yeni Şafak 2004. I-II.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Bustî (ö. 354/965). Kitâbu’l-mecrûhîn. tahk.: Mahmûd İbrâhîm Zâyed. Haleb: Dâru’l-va‘y 1396. I-III.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Bustî (ö. 354/965). es-Sikât. tahk.: Muhammed Abdulmuîd Han. Haydaâbâd: Vizâretu’l-maârif 1393/1973. I-IX.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/887). Sünen. tahk.: Şuʻayb el- Arnavût vd. Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye 1430/2009. I-V.
İlhan, Avni. ‚Kütüb-i Sittedeki Hadislere Göre Mehdîlik‛. Dokuz Eyül Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi. (İzmir 1992). 7/ 101-124.
İlhan, Avni. Mehdîlik. İstanbul: Beyan Yayınları 1993.
İzmirli, İsmail Hakkı (1869-1946). ‚Mehdî Meselesi, Muallim Ata Efendinin Üçüncü Sorusuna Cevap‛. sad.: Ali Duman. Hikmet Yurdu. (2010). 3/ 6.
Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: TDV Yayınları 2012.
Köktaş Yavuz. Tüm Yönleriyle Akâid Hadisleri. İstanbul: İFAV Yayınları 2013.
Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdulhay b. Muhammed (1848-1886). er-Raf’u ve’t-Tekmîl. Beyrut 1407/1987.
Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. el-Hacâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. tahk.: M. Fuâd Abdulbâkî. Beyrût: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî. ts. I-V.
Öz, Mustafa, ‚Mehdîlik‛. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 384-386. İstanbul: TDV Yayınları 2003.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. ‚Mehdî‛. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 369-371 İstanbul: TDV Yayınları 2003.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. Dinlerde Mehdî Tasavvurları. Samsun: Sidre Yay. 1997.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb . Kâidetun fi’l-cerh ve’t-ta’dîl. (Ebû Gudde. Erbau Resâil fî ulûmi’l-hadîs. Haleb 1410/1990 içinde).
Taftazânî, Saʻduddîn Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-Akîdeti’n-Nesefiyye. tahk.: Mustafa Merzûkî. Cezâyir: Dâru’l-hedy. ts.
Taftazânî, Saʻduddîn Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-makâsıd. tahk.: Abdurrahman Umeyra. Beyrût: Âlemu’l-kütüb 1419/1998.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. Sünenu’t-Tirmizî. tahk.: Beşşâr Avvâd Maʻrûf. Beyrût: Dâru’l-garbi’l-islâmî 1998. I-VI.
Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ el-Ukaylî. ed-Duafâu’l-kebîr. tahk.: Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî, Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1404/1984. I-IV.
Yavuz, Yusuf Şevki. ‚Mehdî‛, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 371-374. İstanbul: TDV Yayınları 2003.
Yücedoğru, Tevfik. ‚İtikâdî İlkelerin Tespiti‛. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (Konya 2005).19/ 49-71.
Yücel, Ahmet. ‚Mehdî Hadislerinin Temel Hadis Kaynaklarındaki Anlamı‛. Beklenen Kurtarıcı İnancı. İstanbul: Kuramer Yayınları 2017. 141-174.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Mîzânu’l-i’tidâl. tahk.: Ali Muhammed el-Bicâvî. Beyrût: Dâru’l-ma’rife 1382/1963. I-IV.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Telhîsu’l-Mustedrek, Haydarâbâd: Dâiretu’l-maârif 1342. I-IV.
Yâsîn b. Ali, Ebû Ziyâ. ‚Münâkaşatü kavli İbn Âşûr fi’l-Mehdîyyi’l-Muntazar‛. Savtu’l-umme. Mudevvenetu Ebî Ziyâ et-Tûnusî. 1431.
http://swat-ul-ummah.blogspot.com.tr/2010/08/1.html.
http://swat-ul-ummah.blogspot.com.tr/2010/08/2.html et. 02/08/2017.