Serahsî’nin Referans Kaynağı Olarak Kur’ân’a Bakışı ve İbadet Dili Anlayışı

Orta asya kökenli bir fıkıhçı (faqih) olan Serahsi Hanefi mezhebinin en önemli hukukçuları arasında yer almaktadır. Hem metodoloji hem de doktrin alanında Hanefi mezhebine önemli katkıları olmuştur. Bu makalede Hanefilerin bir referans kaynağı olarak Kur’ân’a bakışı ve anadilde ibadet meselelerinde Serahsinin yaklaşımları ele alınmıştır. Özellikle Anadilde ibadet meselesinde Serahsi, bir taraftan Ebu Hanife’nin görüşünü savunup temellendirirken, öte yandan getirdiği kısıtlayıcı kayıtlarla bu görüşün uygulanma imkânını önemli ölçüde sınırlamıştır. Böylece pratikte Hanefilerin yaklaşımı ile diğer ekollerin yaklaşımı arasında bir paralellik sağlamıştır. Bu da Serahsi’nin bilimsel birikiminin yanında sosyal ve kültürel şartları dikkate alan bir fetva politikası uyguladığını da göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Serahsî, Ebu Hanife, Kur’ân, Anadilde ibadet, Fıkıh, Fıkıh Usulü.

Serahsi’s approach to Quran as source of reference and his understanding of worship language

Serahsi who is a faqih originally from Central Asia is among the most important jurists of Hanefi school. He made important contributions to Hanefi school both methodologically and doctrinally. In this article, Hanefis’ look to Quran as a source of reference and Serahsi’s approach to issues of worship in mother language are examined. Serahsi, especially in the issue of worship in mother language, on the one side defended and established the opinion of Ebu Hanife. But on the other side, he limited the application ground of this opinion by bringing restrictive conditions. In this way, he provided parallels between the approach of Hanefis and approaches of other schools in practice. This also shows not just Serahsi’s scientific ability but his fatva policy which took social and cultural conditions into consideration.

Keywords:

Serahsi, Ebu Hanife, Quran, Worship in mother language, Fiqh, Usul al-Fiqh.,

PDF

___

Abdülaziz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr, Dersaadet 1308. Abdülhayy el-Leknevî, Şerhu’l-Hidâye, Karaçi 1417. Ahmed Cevdet Paşa, Hulâsatü’l-beyân fi telîfi’l-Kur’ân, Dersaadet 1303. Ahmet Hamdi Furat, Hanefi Mezhebinin İlk Oluşum Dönemi Kûfe Ekolü, İstanbul 2009. Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990. Âlim İbn Alâ, el-Fetâve’t-Tatarhâniyye, Beyrut 2005. Bedrüddin ez-Zerkeşî, el-Burhân fi ulûmi’l-Kur’ân, Kahire ts. Bekir Topaloğlu-İlyas Çelebi, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2010. Burhanüddîn İbn Mâze el-Buhâri, el-Muhîtü’l-burhânî, Beyrut 2003. Celalüdin es-Suyûtî, el-İtkân fi ulûmi’l-Kur’ân, Medine 1426. Ebu Mansur el-Mâtüridî, Tevîlâtü’l-Kur’ân, İstanbul 2007. Ebu Yusuf, Kitâbü’l-âsâr, Beyrut, ts. Ebu’l-Muîn en-Nesefî, Kitâbü Bahri’l-kelâm, Mısır 1911. Ebu’l-Muîn en-Nesefî, Tabsiratü’l-edille, haz.: H. Atay, Ankara 2004. ed-Debûsî, “el-Esrâr fi’l-Usûl ve’l-Furû”, (Salim Özer, Debbusi’nin el-Esrar fi’l-Usul ve’l-Furu” Adlı Eserinin Tahkik ve Tahlili, Kayseri 1997, yayımlanmamış doktora tezi içinde). ed-Debûsî, Takvîmü’l-edille, Beyrut 2001. el- Cessâs, Ahkâmü’l-Kur’ân, Beyrut ts. el-Cessâs, Şerhu muhtasari’t-Tahâvî, Beyrut-Medine 2010. el-Merğînânî, el-Hidâye, Kahire 1965. el-Merğînânî, Kitâbü’t-tecnîs ve’l-mezîd, Karaçi 2004. en-Nesefî, Tefsiru’n-Nesefî, Beyrut, ts. es-Serahsî, el-Mebsût, İstanbul 1983. es-Serahsî, Şerhu’l-Câmii’s-sağîr, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Efendi, no: 565. es-Serahsî, Usûlü’s-Serahsî, Beyrut, ts. eş-Şâfiî, er-Risâle, Beyrut, ts. eş-Şeybânî, el-Câmiu’s-sağîr, Beyrut 1986. eş-Şeybânî, Kitâbü’l-âsâr, Kahire 2007. eş-Şeybânî, Kitâbü’l-Asl, Beyrut 1990. et-Taftezânî, et-Telvîh, İstanbul 1310. et-Taftezânî, Şerhu’l-akâid, İstanbul 1308. ez-Zemahşerî, el-Keşşâf, Riyad 1998. ez-Zeylaî, Tebyînü’l-hakâik, Bulak 1313. Fahrü’l-İslâm Pezdevî, Usûl, Dersaadet 1308 (Keşfü’l-esrâr ile birlikte). Hasen eş-Şurunbülâlî, en-Nefhatü’l-kudsiyye fi ahkâmi kıraaeti’l-Kur’ân ve kitâbetihî bi’l-Fârisiyye, Mısır 1355. İbn Abidin, Reddü’l-Muhtâr, Beyrut 1987. İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-bârî, Riyad 1421/2001. İbn Nüceym, Fethu’l-gaffâr bi şerhi’l-menâr, Beyrut 2001. İbnü’l-Bezzâz el-Kerderî, el-Fetâve’l-Bezzâziyye, Beyrut 1986 (el-Fetâve’l-Hindiyye ile birlikte). İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-kadîr, Beyrut 1986. İsmail Hakkı İzmirli, Tarih-i Kur’ân (Kur’ân-ı Kerîm’in Tarihi), İstanbul 1956. Kâsânî, Bedâiu’s-sanâî, Beyrut 1986. Kaşif Hamdi Okur, “Temel Fıkıh Kaynaklarına Göre İbadetin Dili”, Dini Araştırmalar, Ocak-Nisan 1999, c. 1, sayı: 3, ss. 185-186. Kurtubî, el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut 1988. Molla Hüsrev, Mirâtü’l-usûl, İstanbul 1310. Muhammed Hamidullah, “Serahsî, Şemsüleimme”, DİA, c. XXXVI, s. 546. Sadrüşşehîd İbn Mâze el-Buhârî, Şerhu’l-Câmii’s-sağîr, Beyrut 2006. Şeyhzâde Abdurrahman İbn Süleyman, Mecmeu’l-enhur, İstanbul 1319. Yahya b. Şeref en-Nevevî, Kitâbü’l-mecmû, Cidde, ts. Yahya er-Ruhâvî, Hâşiye alâ Şerhi’l-Menâr li İbn Melek, Dersaadet 1315.