“Âlimler Peygamberlerin Varisleridir” Hadisinin İsnad Açısından Tenkid ve Tahlili

Hz. Peygamber’in sünnetinin yazılı belgeleri olan hadislerin gerçekten ona ait olup olmadığını araştırma ve belirleme meselesi, güncelliğini kaybetmeyen bir konudur. Muhaddisler, bir hadisin Hz. Peygamber’e aidiyeti noktasında daha sağlıklı karar verebilmek için öncelikli olarak, o hadisin mevcut bütün farklı kanallarını toplamaya gayret etmişlerdir. Şüphesiz her bir farklı tarik, o hadisin tarihsel süreçte geçirdiği evrelerin belgesi niteliğindedir. Bu belgeleri bir bütün olarak incelemeden analiz yapmaya kalkışmak veya o hadis hakkında hüküm vermeye girişmek doğru değildir. Bu bağlamda özellikle muhaddisler tarafından zayıf olarak nitelendirilen bir hadisin sıhhat ve sübûtu hakkında karar verebilmek için, o rivayetin mütâbe’ât ve şahid’lerinin de muhakkak incelenmesi gereklidir. Zira bu nitelikteki bir hadis için toplanan birkaç tarik bile nihai karar verirken daha sağlıklı olacaktır. İşte bu çalışma, böylesi bir gayeyi “Âlimler, peygamberlerin varisleridir” hadisi özelinde örneklendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Sünnet, İsnad, Sened, Ravi, Muhaddis, Âlim.

Critacal review and analysis of the hadith “the scholars are the heirs of prophets” in terms of isnad

Hadiths are the scripted documents of the sunna of the Prophet Muhammad. It’s one of the actual issues that investigating and defining the hadiths if these belong to the Prophet Muhammad or not. For the aim of deciding more accurately at the point of defining an hadith whether belongs to the Prophet Muhammad, muhaddiths has been tried to gather all the current variants of that hadith firstly. Certainly, every chain of transmitters (tariq) of an hadith, is the scripted evidence that shows all the phases of that hadith through the historical process. It’s not a true method that attempting to analyze and judge these documents without a holistical investigation. In this respect, deciding about the authenticity and certainty of an hadith which is labeled as da’if (weak) hadith by muhaddiths, it is necessary to invesigate of mutaba’ah (follow-up) and shawahid (witnesses) of this narrative. Because even picking a few of chain of transmitters (tariq) for a hadith has these characteristics, will maket he judgment more convincing. In this study, we will exemplify this aim in the contex of the hadith “the scholars are the heirs of prophets.”

Keywords:

Hadith, Sunna, Isnad (Attribution), Chain (Sanad), Transmitter (Rawi), Muhaddith, Scholar.,

PDF

___

Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Timaş Yayınları, İstanbul, 1987.
el-’Aynî, Bedruddin Ebî Muhammed Mahmud b. Ahmed (ö.855/1451), Umdetu’l-Karî Şerhu Sahihi’l- Buharî, I-XXV, Dâru İhyai’t-Turasil-Arabî, Beyrut ts.
Bağcı, H. Musa, “el-Kutubu’s-Sitte Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Otoritesini Oluşturan Faktör- ler”, İslâmî İlimler Dergisi, Çorum 2007, c. II, sayı: 2, s. 123–159.
el-Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ûd, Şerhu’s-Sunne, Nşr.: Şu’ayb el-Arnâût, Muham- med Zuheyr eş-Şâvîş, I-XVI, el-Mektebetu’l-İslâmî, 2. bs., Beyrut 1403/1983.
-------, Tefsîru’l-Beğavî (Me’âlimu’t-Tenzîl), tahk.: Muhammed Abdullah en-Nemr, Osman Cum’a Damiriyye, Süleyman Müslim el-Hariş, I-VIII, Dâru Taybe, Riyad 1409/1988.
el-Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin, el-Medhal ilâ’s-Suneni’l-Kübrâ, tahk.: Muhammed Ziyâu’r-Rahmân el-Azami, Dâru’l-Hulefa, Kuveyt 1404.
-------, Şu’abu’l-İmân, tahk.: Muhammed es-Saîd Besyûnî Zeğlûl, I-VIII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1410.
el-Buharî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö.256/870), el-Câmi’u’s-Sahîh, I-VIII, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
-------, et-Târîhu’l-Kebîr, tahk.: es-Seyyid Hâşim en-Nedvî, I-VIII, Dâru’l-Fikr, Beyrut, ts.
Çakmak, Muharrem, “Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodolojik Bir Yaklaşım-Seyahate Dayalı Tasavvufî İrşad Metodu-”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Samsun, 2009, c. IX, sayı: 4; s.127-148.
Darekutnî, Ali b. Ömer, İlelu’l-Varide Fi’l-Ehadisi’n-Nebeviyye, tahk.: Mahfuzu’r-Rahman Zeynullah es-Silefî, I-XI, Dâru Taybe, Riyad 1405/1985.
ed-Darimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman, Sunen, I-II, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
Ebû Davud, Suleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sunen, I-V, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
el-Elbânî, Muhammed Nâsiruddîn, Sahihu’l-Câmi’i’s-Sağîr ve Ziyâdetihî (el-Fethu’l-Kebîr), I-II, el- Mektebetu’l-İslâmî, 3. bs., Beyrut 1407/1988.
-------, Sahihu Süneni Ebî Davud, I-III, Mektebetu’l-Me’ârif, Riyad 1419/1998.
-------, Sahihu Süneni İbn Mâce, I-III, Mektebetu’l-Me’ârif, Riyad 1417/1997.
-------, Sahihu Süneni’t-Tirmizî, I-III, Mektebetu’l-Me’ârif, 1. bs., Riyad 1420/2000.
el-Gazalî, Ebû Hamid Muhammed, İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn, çev.: Ahmed Serdaroğlu, I-IV, Bedir Yayı- nevi, İstanbul 1974.
el-Hamevî, Yâkût b. Abdullah (ö.626/1228)), Mu’cemu’l-Buldân, I-V, Dâru’l-Fikr, Beyrut ts.
el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö.463/1071), er-Rihle Fî Talebi’l-Hadîs, tahk.: Nurettin Itr, Dâru’l- Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1395/1975.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed (ö.463/1071), el-İstîâb Fî Ma’rifeti’l- Ashâb, tahk.: Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992.
-------, Câmi’u Beyâni’l-’İlm ve Fazlihi ve Ma Yenbaği fî Rivâyetihi ve Hamlihi, tahk.: Ebu’l-Eşbâl ez- Zuheyrî, I-II, Dâru İbni’l-Cevzî, Suudi Arabistan 1414/1994.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. el-Hasan İbn Hibbetullah b. Abdillah eş-Şafiî, Tarihu Medinetü’d- Dımeşk, tahk.: Ömer Ğarâme el-Amravî, I-LXXX, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995-2000.
İbn Dâvûd el-Hıllî, Takiyuddîn el-Hasan b. Ali (ö.707), Kitâbu’r-Ricâl, Nşr.: es-Seyyid Muhammed Sâdık Âlu Bahri’l-Ulûm, Necef 1392/1972.
İbn Ebî Hatim er-Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman Muhammed (ö.327), Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta’dil, I-IX, Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut 1372/1952.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed el-Kufî (ö.159/235), Müsnedu İbni Ebî Şeybe, tahk.: Ebû Abdurrahman Adil b. Yusuf el-Azâzî, Ebu’l-Fevâris Ahmed Ferîd el-Mezîdî, I-II, Dâru’l- Vatan, Riyad 1418/1997.
İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali (ö.852/1448), Fethu’l-Bârî, tahk.: Mu- hammed Fuâd Abdulbâkî, Muhibuddin el-Hâtib, I-XIII, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1379.
-------, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, tahk.: Ali Muhammed el-Becâvî, I-VIII, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1412/1992.
-------, Takrîbu’t-Tehzîb, tahk.: Muhammed Avvâme, Dâru’r-Reşîd, Haleb 1986.
-------, Tehzîbu’t-Tehzîb, I-XIV, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1404/1984.
-------, Telhîsu’l-Habîr Fî Tahrîci Ehâdîsi’r-Râfi’i’l-Kebîr, Nşr.: Ebû Asım Hasan b. Abbas b. Kutub, I- IV, Müessesetu Kurtuba, Mekke 1416/1995.
İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed, el-Musned, I-VI, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed (ö.354/965), Kitâbu’s-Sikât, tahk.: es-Seyyid Şerefud- din Ahmed, I-IX, Dâru’l-Fikr, yy., 1975.
-------, Sahîhu İbn Hibban, tahk.: Şu’ayb el-Arnaût, I-XVIII, Müessesetu’r-Risâle, 2. bs., Beyrut 1414/1993.
İbn Kâni’, Ebu’l-Hüseyin Abdulbâki (ö.351/962), Mu’cemu’s-Sahabe, tahk.: Salâh b. Salih el-Mısrâtî, I- III, Mektebetu’l-Ğurabâi’l-Eseriyye, Medine 1418.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sunen, I-II, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
İbn Şâhin, Ebû Hafs b. Ömer b. Ahmed Osman el-Bağdadî, et-Terğîb Fî Fedâili’l-A’mâli ve Sevabu Zalik, tahk.: Muhammed Hüseyin İsmail, I-II, Dâru Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1424/2004.
İbnu’l-’Arâbî, Ebî Sa’îd Ahmed b. Muhammed b. Ziyad el-Basrî, Kitâbu’l-Mu’cem, tahk.: Abdu’l- Muhsin b. İbrahim b. Ahmed el-Huseynî, I-III, Dâru İbnu’l-Cevzî, Suudi Arabistan 1418/1997.
İbnu’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali, el-İlelu’l-Mütenâhiye, tahk.: Halil el-Meys, I-II, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1403/1983.
İbnu’l-Kâttan el-Fâsî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Abdilmelik (ö.628/1231), Beyânu’l-Vehm ve’l-Îhâmi’l-Vakı’ayn fi Kitâbi’l-Ahkâm, tahk.: el-Hüseyin Âyt Saîd, I-VI, Dâru Taybe, Riyad 1418/1997.
İbnu’l-Mulakkın, Ebû Hafs Sirâcuddîn Ebî Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed (ö.804/1401), el-Bedru’l- Münîr Fî Tahrîci’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâri’l-Vâkı’a Fî’ş-Şerhi’l-Kebîr, tahk.: Ebî Safiye Mecdî b. es- Seyyid b. Emîn, Ebî Muhammed Abdullah b. Süleyman, I-X, Dâru’l-Hicra, Riyad 1425/2006.
İbnu’s-Salâh, Takiyyuddîn Ebû Amr eş-Şehrezurî (ö.643/1245), Mukaddimetu ibnu’s-Salâh ve Mehâsi- nu’l-Istılâh, Nşr.: Aişe Abdurrahman bint eş-Şatiî, Dâru’l-Meârif, Kahire, 1409/1989
İmam Zeyd, Ali b. Hüseyin İbn Ali b. Ebî Talib, Musned, haz.: Abdulaziz b. İshak el-Bağdadî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. bs., Beyrut 1403/1983.
el-Kastallânî, Şihabüddin Ahmed b. Muhammed Ebî Bekr (ö.923/1517), İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhu’l- Buharî (Hamişinde: Sahihu Muslim ve Şerhu Sahihu Müslim ), I-X, el-Matbaatu’l-Kübra’l- Emîriyye, 7. bs., Bulak, 1323.
el-Kirmânî, Muhammed b. Yusuf (ö.786/1384), el-Kevâkibu’d-Derârî Fi Şerhi Sahihi’l-Buharî, I-XXV, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2. bs., Beyrut 1401/1981.
el-Kudâ’î, Ebû Abdullah Muhammed b. Sellâme b. Ca’fer b. Ali (ö.454/1062), el-Musned, tahk.: Hamdî Abdulmecid es-Silefî, I-II, el-Müessesetu’r-Risâle, 2. bs., Beyrut 1407/1986.
el-Kuleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Yakub, Usûli’l-Kafî ve Yelihi’r-Ravda, I-II, Muessesetu’l-Alemî, Beyrut 1426/2005.
el-Mehâmilî, Ebû Abdillah el-Huseyn b. İsmâil ed-Dabbî (ö.330/941), Emâlî, tahk.: İbrahim İbrahim el-Kaysî, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, Ürdün 1412/1991.
el-Mizzî, Yusuf b. ez-Zekî Abdurrahman Ebu’l-Haccâc, Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, tahk.: Beşşâr Avvâd Ma’rûf, I-XXXV, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1400/1980.
el-Münâvî, Muhammed Abdu’r-Raûf (ö.1031/1622), Feydu’l-Kadîr, I-VI, el-Mektebetu’t-Ticâriyyeti’l- Kübrâ, Mısır 1356. el-Münzirî, Abdu’l-Azîm İbnu Abdi’l-Kavî (ö.656/1258),
Kitâbu’t-Terğîb ve’t-Terhîb,
Thk.:Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî, I-IV, Mektebetu’l-Me’ârif, Riyad 1424/2003.
es-Sehâvî, Muhammed b. Abdirrahman (ö.902/1497), el-Mekâsıdu’l-Hasene Fî Beyani Kesirin Mine’l- Ahâdisi’l-Muştehire Ale’l-Elsine, Ta’lik: Abdullah Muhammed es-Sıddîk, Dâru Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1399/1979.
es-Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim (ö.373/983), Tenbîhu’l-Ğâfilîn Bi Ehâdîsi Seyyidi’l-Enbiyai ve’l-Murselîn, tahk.: Yusuf Ali Bedîvî, Dâru İbn Kesîr, 3. bs., Beyrut 1421/2000.
Sönmez, Mehmet Ali, İbnu Hibbân ve Cerh-Tâdil Metodu, Umran Yayınevi, İstanbul, ts.
et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed, (360/971), Müsnedü’ş-Şâmiyyîn, tahk.: Hamdi b. Abdülmecid es- Selefî, I-II, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1405/1984.
et-Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme (321), Şerhu Müşkili’l-Âsâr, tahk.: Şuayb Arnavût, I-XV, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1415/1994.
et-Tefrişî, es-Seyyid Mustafa b. el-Hüseyin el-Huseynî (ö.1030/1621), Nakdu’r-Ricâl, tahk.: Heyet, I- V, Müessesetu Ali’l-Beyt Li İhyai’t-Turas, Kum 1418.
et-Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sunen, I-V, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul 1992.
Özafşar, M. Emin, Hadîsi Yeniden Düşünmek Fıkhî Hadîsler Bağlamında Bir İnceleme, Ankara Okulu, 2. bs., Ankara 2000.
Veki’ b. el-Cerrâh (ö.197), Kitâbu’z-Zühd, tahk.:Abdurrahman Abdulcebbâr el-Ferîvâî, I-III, Mekte- betu’d-Dâr, Medine 1404/1984. ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muh. b. Ahmed b. Osman (ö.748/1347), el-Kâşif fî Ma’rifeti men lehû Rivâye fi’l-Kütübi’s-Sitte, tahk.: Muhammed Avvâme, I-II, Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l- İslâmiyye, Cidde, 1413/1992.
-------, Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, tahk.: Ali Muhammed Muavvız, Adil Ahmed Abdulmevcut, I-VIII, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
ez-Zeylaî, Cemalüddin Abdullah b. Yusuf (ö.762/1361), Tahrîcu’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâri el-Vâkı’a Fi Tefsîri’l-Keşşâf, tahk.: Abdullah b. Abdirrahman es-Sa’d, I-IV, Dâru İbn Huzeyme, Riyad 1414.