Tek Parti Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi Dördüncü Büyük Kurultayı (9-16 Mayıs 1935)

Siyasi parti kurultayları, ülke sorunlarının görüşüldüğü, yol haritaları ve izlenecek politikaların belirlendiği, geniş kapsamlı toplantılardır. Cumhuriyet Halk Partisi, kurulduğu 9 Eylül 1923 tarihinden iktidarı kaybettiği 14 Mayıs 1950 tarihine kadar ülkenin tek hükümet partisi olmuştur. Ulusal nitelikli bir devletin oluşum sürecini belirlemede önemli rol oynayan CHP, bu süre içerisinde Sivas Kongresi (1919) ile birlikte 1927, 1931, 1935, 1938 (Olağanüstü), 1939, 1943 ve 1946 (Olağanüstü) olmak üzere toplam sekiz kurultay düzenlemiştir. Siyasi parti kurultaylarının incelenmesi, ekonomik, siyasi, sosyal değişim ve gelişim tarihinin aydınlatılması açısından önemlidir. CHP, Türkiye'nin karşılaştığı ekonomik ve siyasi sorunların çözümlenmesi ve ülkede otoritenin yeniden tesisi amacıyla, 1935 yılında bir takım tedbirler almıştır. Bu tedbirleri parti prensipleri olarak ortaya koymuş; geliştirdiği ulusal ideolojik yaklaşımlarla sorunları çözümlemeye çalışmış; parti ideolojisini, devlet ideolojisi haline getirmiştir. Bu çalışmada, CHP'nin Tek Parti olarak iktidarını koruması ve sürdürmesi bağlamında geliştirdiği ideoloji, yöntem ve kadro yapısındaki değişiklikler, 1935 Kurultayı çerçevesinde ele alınmıştır. Kurultay öncesi ve sonrası yaşanan gelişmeler, Kurultay dokümanları başta olmak üzere Atatürk günlükleri, belgeye dayalı araştırma eserler ve dönemin basını incelenerek değerlendirilmiş, parti-devlet bütünleşme süreci ortaya konulmuştur

Republician Nation Party's Fourth Grand General Assembly in Single-Party Era (9th-16th of May, 1935)

Political party assemblies withnessed the wide range of meetings in which the issues to do with the country are discussed and roadmaps and the policies to be followed are determined. Republican People's Party had been the country's single -party government since it was founded on September 9, 1923 until May 14, 1950 when it lost its power as the ruling poltical party. During this process, CHP played an important role in determining the formation of a state with a national qualification held a total of eight conferences in 1927, 1931, 1935 , 1938 ( Great ), 1939, 1943 and 1946 ( Great ) including Sivas Congress (1919). Examination of political party assemblies is important for the clarification of the history of economical, political and social change and development. CHP took a number of measures in 1935 in order to solve the economic and political problems Turkey faced and to re-establish the authority in the country. CHP put forward these measures as the principles of the party, tried to resolve the problems with national ideological approach that it developed itself and converted its party ideology into the state ideology. In this study, the ideology developed by CHP to protect and maintain itself as the single-party government context , methods and changes in the staff structure have been discussed in the framework of the 1935 Convention. Pre- and post- convention developments,congress documents in particular Atatürk's diaries , document -based research works and the press of the time have been evaluated and state and party integration process has been put forward

PDF

___

C.H.F. Nizamnamesi, Devlet Matbaası, İstanbul, 1931, s. 16.
C.H.F. Programının İzahı, Hakimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara, 1931.
CHF İstanbul Vilayeti 1933, İdare Heyeti Raporu, Devlet Matbaası, İstanbul, 1933.
CHP Büyük Kurultayı, (Broşür), Ankara, 1935.
CHP IV. Büyük Kurultayı Görüşmeler Tutulgası, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
Cumhuriyet Halk Fırkası Halkevleri Talimatnamesi, T.B.M.M. Kütüphanesi, Ankara, 1932.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Dördüncü Devre, Cilt 2, 21. İnikat, 4.VII.1931.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Dördüncü Devre, Cilt 3, 22, 35. İnikat, 5.VII.1931; 25.VII.1931.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre IV, Cilt 25, Onikinci İnikat, 5, 23. XII. 1934.
T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre V, Cilt I, Birinci İnikat, 1 Mart 1935.
AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, 2. B., Baha Matbaası, İstanbul, 1969.
Atatürk Günlüğü 3, 1930, Der. Orhan Topçuoğlu, Demircioğlu Matbaası, İstanbul, 1989.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C. II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni: Dün- Bugün-Yarın, C. I., 11. B., Tekin Yayınevi, İstanbul, 1977.
AYBARS, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. I, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 1986.
AYDEMIR, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938, Cilt III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2010.
___________, İnkılap ve Kadro, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990.
BİLA, Hikmet, CHP 1919-2009, 4. B., Doğan Yayıncılık, İstanbul, 2008.
BORATAV, Korkut, Türkiye’de Devletçilik, İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
CEBESOY, Ali Fuat, Siyasi Hatıralar-Lozan’dan Cumhuriyete, C. II, Temel Yayınları, İstanbul, 2002.
ÇOKER, Fahri, Türk Parlamento Tarihi TBMM-IV. Dönem (1931-1935), I. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.
DEMIREL, Ahmet, Birinci Meclis’te Muhalefet: İkinci Grup, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
GIRITLIOĞLU, Fahir, Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Mevkii, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1965.
GOLOĞLU, Mahmut, Devrimler ve Tepkileri (1924-1930), Başnur Matbaası, Ankara, 1972.
___________, Tek Partili Cumhuriyet, Kalite Matbaası, Ankara, 1974.
İSKIT, Server, Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekalet Basın Yayın Umum Müdürlüğü, Ankara, 1943.
KABACALI, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1994.
KANDEMIR, Feridun, Siyasi Dargınlıklar, C. III, Ekicigil Matbaası, İstanbul, 1955.
KOCATÜRK, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Kronolojisi, 2. B., TTK, Ankara, 1988.
SELEK, Sebahattin, Anadolu İhtilâli, C. II, 8. B.,Kastaş A.Ş., İstanbul, 1987.
SOYSAL, Mümtaz, Dış Politika ve Parlamento, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1964.
TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
TEKELİ, İlhan ve Selim İlkin, Kadrocuları ve Kadro’yu Anlamak, Türk Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2003.
TORUN, Esma, Sivas’dan Büyük Kongreye Cumhuriyet Halk Partisi, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli, 2003.
TÖR, Vedat Nedim, Yıllar Böyle Geçti, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1976.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1952.
TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, 3. Kitap, II. Bölüm, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.
TÜRKEŞ, Mustafa, Kadro Hareketi, İmge Yayınevi, Ankara,1999.
URAN, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2008.
UYAR, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Kitapları, İstanbul, 1998.
YERASIMOS, Stefanos, Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, C. III, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1976.
YETKİN, Çetin, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi 1930-1945, Altın Kitaplar yayınevi, İstanbul, 1983.
ACUN, Orhan, “CHP’nin Kuruluş Tarihi Üzerine”, Tarih ve Toplum, C. 24, No. 141 (Eylül 1995), s. 132.
AYSAL, Necdet, “Atatürk Dönemi Türk Devrimi”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (Editör, Temuçin F. Ertan), Siyasal Kitabevi Yay., Ankara, 2011, s. 207.
___________, “Atatürk Döneminde İç Politika”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (Editör, Temuçin F. Ertan), Siyasal Kitabevi Yay., Ankara, 2011, ss. 161-187.
___________, “Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler Serbest Cumhuriyet Fırkası-Menemen Olayı”, Atatürk Yolu, C. 11, No. 44, Ankara, 2010, ss. 581-625.
ÇAKMAK, Fevzi, “Halkevlerinin Kapatılması ve Cumhuriyet Halk Partisi Mallarına El Konulması/Closure of People’s Houses and Confiscation of Republican People’s Party’s Properties”, Journal of History Studies, Volume 7, Issue 3, September 2015, p. 1-21, ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print).
ÇANAK, Erdem, “Atatürk'ün Yurt Gezilerine Bir Örnek: 1930-1931 Gezisi”, Asosjournal (The Journal of Academic Social Science) Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (Doi Number :http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.1047),Yıl: 4, Sayı: 23, Mart 2016, s. 130.
DINÇER, Hasan, “TBMM’nin Açılması ve Yeni Türk Devleti’nin Kuruluşu”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (Editör, Temuçin F. Ertan), Siyasal Kitabevi Yay., Ankara, 2011.
DİRLİKYAPAN, Murat Devrim, “Kadro Hareketi ve Bir Kadro Kitabı Olarak Ankara”, Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı 66, Ankara, 2014, s.53-69.
DOKUYAN, Sabit, “Çok Partili Hayata Geçişte Önemli Bir Adım: Demokrat Parti'nin Kuruluşu”, Asosjournal (The Journal of Academic Social Science) Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (Doi Number
:http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.131),Yıl: 2, Sayı: 3, Haziran 2014, s. 152.
Ulus, “4. CHP Büyük Kurultay Bugün Açılıyor”, 9 Mayıs 1935, Perşembe, s. 1.
___________, “4. Büyük Kurultay Açıldı”, 10 Mayıs 1935, Cuma, s. 1.
___________, “Kurultay Komisyonları Çalışıyor”, 11 Mayıs 1935, Cumartesi, s. 1.
___________, “Büyük Kurultay Bugün Yeni Programı Görüşecek”, 12 Mayıs 1935, Pazar, s. 1.
___________, “Büyük Kurultay, Partisinin Hesaplarını Çok Beğendi”, 13 Mayıs 1935, Pazartesi, s. 1.
___________, “Büyük Kurultay Yeni Programı kabul Etti”, 14 Mayıs 1935, Salı, s. 1.
___________, “Büyük Kurultay Yeni Tüzüğü Kabul Etti”, 15 Mayıs 1935, Çarşamba, s. 1.
___________, “Dördüncü Büyük Kurultay Kapandı”, 17 Mayıs 1935, Cuma, s. 1.
UZUN, Hakan, “Tek Parti Döneminde Yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Kongreleri Temelinde Değişmez Genel Başkanlık, Kemalizm ve Milli Şef Kavramları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. IX, S. 20-21, İzmir, 2010, ss. 233-271.
ERTAN, Temuçin F., “Kadrocular ve Kadro Hareketi”, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1992.