Safevi ülkesinin İngiliz konukları (İngiliz tacirlerin iran seyahatleri, 1562-1581)

XVI. Yüzyılda İngiliz tacirleri denizaşırı ticarete katıldılar ve giderek bu ticaretteki paylarını artırdılar. Bu artıştaki en büyük etken şüphesiz İngiltere Krallığı tarafından desteklenen anonim şirketlere aitti. Bu anonim şirketlerden birisi de 1553'te Rusya'da kurulmuştu ve kısa sürede Rusya ticaretini denetimine almıştı. Bu esnada 1557'de Anthony Jenkinson Moskova Şirketinin başına getirildi ve ilk işi Hazar Denizi ve ötesine bir keşif seyahati yapmak oldu. Bu seyahat esnasında İran'ın ticarî potansiyelini fark etti. Bunun üzerine Kraliçe I. Elizabeth'in mektubunu iletmek üzere elçi olarak İran'a gitti. Amacı Şah Tahmasb'tan İngiliz tacirleri için bir takım ayrıcalıklar elde etmekti. Fakat bu talebi Şah tarafından kabul edilmedi. Yine de, Moskova Şirketi İran seyahatlerini sürdürmeye karar verdi ve 1581'e kadar beş seyahat daha düzenlendi. Bu seyahatler Safeviler ile İngiltere arasındaki ilk diplomatik ve ticarî münasebetlerdi.

The english visitors of the safavid country ( journeys of English merchants to persia, 1562-1581)

English merchants participated in overseas trade in the 16th century and gradually increased their roles in this trade. Joint-stock companies, which were sponsored by the Kingdom of England, were the greatest factor in this increase. One of those joint-stock companies was founded in Russia in 1553 and took control of the Russian trade in a short time. Meantime Anthony Jenkinson was appointed as captain-general of the Muscovy Company in 1557. His initial step was to make an expedition of discovery to Caspian Sea and beyond. He noticed commercial potential of Persia during his expedition. Thereupon, he went to Persia as an envoy to convey a letter from Queen Elizabeth I. His aim was to obtain some privileges for the English merchants from Shah Tahmasb. But his demand was rejected by the Shah. However, Muscovy Company decided to maintain the journeys to Persia. So, it organized five more journeys until 1581. Those journeys were the first diplomatic and commercial relations between the Safavids and the England.

PDF

___

1) Ana Kaynaklar
Abdi Bey Şirâzî, Tekmiletü'l-ahbâr, (neşr. Abdülhüseyin Nevâî), Tahran 1369.
Calendar of State Papers Foreign, Elizabeth, Volume 9: 1569-1571, (edt. Allan James Crosby), London 1874.
Early Voyages and Travels to Russia and Persia by Anthony Jenkinson and other Englishmen: with Some Account of the First Intercourse of the English with Russia and Central Asia by Way of the Caspian Sea, I-II, edt. E. D. Morgan-C. H. Coote, London 1886. The Principal Navigations Voyages Trafficues&Discoveries of the English Nation, III, (edt. Richart Hakluyt), Glasgow 1903.
2) Araştırma ve İncelemeler
A Companion to Tudor Britain, edt. Robert Tittler and Norman Jones, Oxford 2004. Braudel, Fernard, II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, I, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara 1993.
Clay, C.G.A., Economic Expansion and Social Change: England 1500-1700, II, Industry, trade and government, Cambridge 2005.
Epstein, M., The Early History of the Levant Company, London 1908.
Ferrier, R.W., “The Terms and Conditions under which English Trade Was Transcated with Safavid Persia”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 49, No. 1, in Honour of Ann K.S. Lambton, (1986), s. 48-66.
Gerson, Armand J., “The Organization and Early History of the Muscovy Company”, Studies in the History of English Commerce in the Tudor Period, New York 1912, s. 1-126.
Goffman, Daniel, Osmanlı İmparatorluğu'nda İngilizler, 1642-1660, (çev. Ayşe Başçı- Sander), İstanbul 2001.
İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt I: 1300- 1600, (çev. Halil Berktay), İstanbul 2000.
Knobler, Adam, “Timur'un Yükselişi ve Batı'nın Diplomatik Cevabı, 1390-1405”, (çev. Musa Şamil Yüksel), Türkiyat Araştırmaları Dergisi, XVIII, (Güz 2005), s. 231-243.
Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve İdil Boyu (1569 Astarhan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVI-XVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri), Ankara 1966.
Lockhart, Laurance, “European Contacts with Persia, 1350-1736”, The Cambridge History of Iran, Volume 6, The Timurid and Safavid Periods, edt. Peter Jackson and Laurance Lockhart, Cambridge 1986, s. 373-411.
Matthee, Rudi, “Anti-Ottoman politics and transit rights: The seventeenth-century trade in silk between Safavid Iran and Muscovy”, Cahiers du monde russe: Russie, Empire russe, Union soviétique, États indépendants, Volume 35, (Année 1994), s. 739-761.
Portugal, The Persian Gulf and Safavid Persia, edt. Rudi Matthee-Jorge Flores, Peeters 2011. Prestwich, Michael, Edward I, Berkeley&Los Angeles 1988.
Rota, Giorgio, “Safevî İranı ile Venedik Cumhuriyeti Arasındaki Diplomatik İlişkilere Genel Bir Bakış”, Türkler, VI, Ankara 2002, s. 899-906.
Turan, Şerafettin, Kanuni Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, Ankara 1997.
Vaughn, Earnest V., “English Trading Expeditions into Asia under the Authority of the Muscovy Company (1557-1581)”, Studies in the History of English Commerce in the Tudor Pediod, New York 1912, s. 127-218.
3) İnternet Kaynakları
http://en.wikipedia.org/wiki/Yaroslavl (erişim: 21.02.2012).
http://en.wikipedia.org/wiki/Vologda (erişim: 21.02.2012).
Schmuck,Stephan,“Jenkinson,Anthony”,Encyclopaedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/jenkinson-anthony (erişim: 14.02.2012).