Osmanlı Devleti'nin Dış Borçları ve Yeniden Yapılandırma Süreci

Arşiv belgeleri, Meclis tutanakları, basın, süreli yayınlar, hatırat, makale ve kitaplardan yararlanılarak hazırlanan bu çalışma Osmanlı Devleti'nden kalan dış borçların yeniden yapılandırıldığı 1930-1933 yılları arasındaki görüşmeleri inceleyerek, görüşmeler sonunda imzalanan 1933 tarihli borçlar sözleşmesi ile Türkiye'nin 107.528.461 altın liralık borcunun 8.578.343 altın liraya düşürülmesinin büyük bir diplomasi başarısı olduğunu göstermektedir

Foreign Debts of the Ottoman Empire and Debt Restructuring Progress

Relying on primary archival documents, Turkish Parliament records, and press along with periodicals and secondary sources, this article examines the negotiations to restructure Ottoman debt between 1930 and 1933. The article presents that the 1933 debt agreement, which brought down Turkey's debt burden from 107,528,461 gold Turkish lira to 8,578,343 gold Turkish lira, was a great diplomatic achievement of Turkey

PDF

___

Arşiv Belgeleri
A. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, Dosya 12810, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.977.14.
BCA, Dosya 12811, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.977.16.
BCA, Dosya 12817, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.977.22.
BCA, Dosya. 12825, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.978.5.
BCA, Sayı. 12130, Fon Kodu. 30.18.1.2, Yer No. 25.3.8.
BCA, Sayı. 12133, Fon Kodu. 30.18.1.2, Yer No. 25.3.11.
BCA, Sayı. 13335, Fon Kodu. 30.18.1.2, Yer No.31.63.11.
BCA, Dosya.12835, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.978.15.
BCA, Sayı. 13697, Fon Kodu. 30.18.1.2, Yer No. 33.2.1.
BCA, Dosya. 12839, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 136.978.18.
BCA, Dosya. 12843, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 137.979.2.
BCA, Dosya. 12841, Fon Kodu. 30.10.0.0, Yer No. 137.979.1. 2. Kitaplar
AÇBA, Sait, Osmanlı Devleti'nin Dış Borçlanması (1854-1914), Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, Afyon 1995.
AKALIN, Güneri, Atatürk Dönemi Maliye Politikaları, Maliye Bakanlığı Yayınları, Ankara 2008.
AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Finans Sisteminde Dönüm Noktası Kağıt Para ve Sosyo- Ekonomik Etkileri, Eren Yayıncılık, İstanbul 1996.
BLAISDEEL, Donald C, Osmanlı İmparatorluğunda Avrupa Mali Denetimi Düyun-ı Umumiye, Çev: Ali İhsan Dalgıç, Doğu Batı Yayınları, İstanbul 1979.
DEMİRCİ, Sevtap, Belgelerle Lozan, Taktik-Stratejik-Diplomatik Mücadele 1922-1923, Çev: Mehmet Moralı, Alfa Yayınları, İstanbul 2011.
DURU Cihan-TURAN Kemal-ÖNGEOĞLE Abdurrahman, Mondros'tan Cumhuriyet'e Mali ve Ekonomik Sorunlar, Tisa Matbaaçılık Yayınları, Ankara 1982.
EKİNCİ, Mehmet Fatih, Türkiye'nin Mali İntiharı, Platin Yayınları, Ankara 2008.
ERKİN, Feridun Cemal, Dışişlerinde 34 Yıl Anılar Yorumlar, C.I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
GOLOĞLU, Mahmut, Tek Partili Cumhuriyet (1931-1938), Kalite Matbaası, Ankara 1974.
KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.VI, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1983, s.203-208.
KARAMURSAL, Ziya, Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
KURUÇ, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1987.
KÖMÜRCAN, Kirkor, Türkiye İmparatorluk Devri Dış Borçlar Tarihçesi, Şirketi Mürettibiye Basımevi, İstanbul 1948.
MÜDERRİSOĞLU, Alptekin, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Maliye Bakanlığı Yayınları, Ankara 1974.
ÖZDEMİR, Biltekin, Osmanlı Devleti Dış Borçları, Ankara Ticaret Odası Yayını, Ankara 2009.
PARASIZ, İlker, Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitapevi, Bursa 1998.
SAYAR, Nihad S, Türkiye İmparatorluk Dönemi Siyasi, Askeri, İdari ve Mali Olayları, Nihad Sayar Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları, İstanbul 1978.
TEKELİ, İlhan-İLKİN Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye'nin İktisadi Politika Arayışları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983.
TEPİR, Naci, Osmanlı Devleti'nde İlk Devlet Borçları Düyun-ı Umumiye, Yeni Asya Matbaası, İstanbul 2008.
TEZEL, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, (1923-1950), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1994.
TOKGÖZ, Erdinç, Türkiye'nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001), İmaj Yayınevi, Ankara 2001.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1982, s.596-602.
YENİAY, Hakkı, Osmanlı Borçları Tarihi, Mehmet İhsan Matbaası, Ankara 1936.
YILMAZ, Faruk, Osmanlı'nın Borç Batağı Düyun-ı Umumiye, İz Yayıncılık, İstanbul 2011. 3. Makaleler
AFYONCU Erhan, "10 Soruda Osmanlı Borçları", Popüler Tarih, S.12, Mayıs 2001, s.17-21.
AYSAL, Necdet, "Kırım Savaşı'ndan Lozan Barış Antlaşması'na Osmanlı Dış Borçlarının Tarihsel Gelişimi", Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.53. (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), Ankara 2013, s.1-28. BORATAV, Korkut, "1923-1929 Yıllarının Dönemlendirilmesi", Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Tarihiyle İlgili Sorunlar Sempozyumu, İstanbul 1977, s.39-52. İktisat Politikası Açısından
ENGİN, Vahdettin, "İlk Alınışından 135 Yıl Sonra Dış Borçlar Tarihine Bir Bakış", Tarih İncelemeleri Dergisi, C.5, İzmir 1990, s.263-271.
İLKİN, Selim, "Türkiye'de Merkez Bankası Fikri'nin Gelişimi", Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Ankara 1973, s.537-586.
KESKİNKILIÇ, Erdoğan, "Dış Borçlar Sürecinde Düyun-ı Umumiye İdaresi", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.20, Eylül 1998, s.52-62.
KESKİNKILIÇ, Erdoğan, " Reji İdaresi ve Kuruluşu" Akademik Araştırmalar Dergisi (Osmanlı Özel Sayısı), S.4-5, 2000, s.657-676.
KODAMAN, Bayram, "Osmanlı Devleti'nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış", Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.16, Aralık 2007, s.1-24.
KOPAR Metin-YOLUN Murat, "18. Ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Borçlar Tarihine Bir Bakış", History Studies, Mart 2012, s.336-358.
KORALTÜRK, Murat, "Osmanlı Borçları ve 1875 Moratoryumu (6 Ekim 1875), Tarih ve Toplum, C.24, S.142, Ekim 1995, s.51-56.
KURNAZ, Şefika, "Osmanlı Borçları (1854-1954)", Milli Eğitim Dergisi, S.90, Ekim 1989, s.63-73.
KÜÇÜK Cevdet-ERTÜZÜN Tevfik, "Düyun-ı Umumiye", İslam Ansiklopedisi, C.10, İstanbul 1994, s.58-62.
NADİ, Yunus, "Osmanlı Borçları", Cumhuriyet, 10 Ekim 1930.
SARAÇOĞLU, Şükrü, "Borçlar Meselesinin Halli", Ülkü, C.I, S.5, 5 Haziran 1933, s.337-344.
ZARAKOLU, Avni, "1929-30 Dünya Ekonomik Krizi Karşısında Türk Ekonomisi ve Alınan Krizle Mücadele Tedbirleri", Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişme Semineri, Ankara 1982, s.89-103.
YILDIRIM, İsmail, "Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme (1838-1918)", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.11, S.2, Elazığ 2001, s.313-26. 4-Gazeteler Akşam (1930-1933)
Cumhuriyet, (1928-1933)
Hakimiyet-i Milliye (1930-1933) Vakit (1930-1931) 5-Resmi Yayınlar
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.VII, İnikat 31 ( 28 Ocak 1929 ), s.83-84.
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.XIX, İnikat 59 (17 Mayıs 1930), s.78-79.
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.XX, İnikat 88 (17 Haziran 1930), s.273.
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.XXI, İnikat 82 (25 Eylül 1930), s.10.
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.XXI, İnikat 84 (2 Ekim 1930), s.57.
TBMM Zabıt Ceridesi, III. Devre, C.XXII, İnikat 1 (1 Kasım 1930), s.3.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.II, İnikat 11 (8 Haziran 1931), s.44.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.II, İnikat 14 (15 Haziran 1931), s.65-66.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.III, İnikat 27 (14 Temmuz 1931), s.85-86.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.III, İnikat 28 (15 Temmuz 1931), s.110-116.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.IX, İnikat 68 (22 Haziran 1932), s.240.
TBMM Zabıt Ceridesi, IV. Devre, C.XV, İnikat 61 ( 28 Mayıs 1933), s.397-400.
TC Resmi Gazete, 24 Aralık 1930.
TC Resmi Gazete, 4 Haziran 1933. 6-Tezler
AKSOY, Erdem, Osmanlı İmparatorluğu'nda Yenileşme Döneminde Dış Borçların Bütçe Açıklarının Finansmanı Üzerindeki Etkisi (1699-1923), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
ARSLAN, Gürbüz, Şükrü Saraçoğlu'nun Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1886-1953), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2014.
KESKİNKILIÇ, Erdoğan, Osmanlı Düyun-ı Umumiye İdaresi'nin Kuruluşu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1997.
YILMAZ, Faruk, Hukuki İktisadi Mali Yönleriyle Osmanlı Borçlarının (Düyun-ı Umumiye-i Osmaniye'nin) Tasfiyesi Meselesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1995.