İbrahim Halil AYTAR, Hasan KENDİRCİ

19. Yüzyılda Tarsus Kenti'nin Ekonomik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme

Bu makale Tarsus şehrinin ondokuzuncu yüzyıldaki iktisadi gelişimini incelemektedir. Şehirde pamuk gibi sanayiye yönelik tarım ürünlerinin artmasıyla, iktisadi hayat canlanmış halkın refah seviyesi yükselmiştir ancak liman kenti Mersin'in gelişmesiyle beraber ondokozuncu yüzyılın sonlarına doğru ticaretin merkezi Mersin'e doğru kayma göstermiştir. Immanuel Wallerstein'ın merkez-çevre kuramında işaret ettiği gibi ondokozuncu yüzyılın sonlarına doğru Mersin'in gölgesinde kalan Tarsus çevre konumuna inmiştir

An Evaluation on the Economic Structure of Tarsus City in the 19th Century

This article examines the economic development of Tarsus in the nineteenth century. While the economic life in the city flourished and the welfare of its residents improved with the increasing cultivation of industrial agricultural products, such as cotton, toward the end of nineteenth century major trade operations shifted to the close-by port city Mersin. As Immanual Wallerstein indicated in his center-periphery theory being left under the shadow of Mersin, Tarsus became a periherial trade city rather than a central location

PDF

___

A. ARŞİV BELGELERİ
I. Başbakanlık Osmanlı Arşivi:
? Sadâret-Mektûbî Deâvî (A.MKT.DV) : 172/2, 90/17,
? Sadâret-Mektûbî Kalemi (A.MKT.DVN) : 54/56,
? Sadâret-Mektûbî, Mühimme ( A.MKT.MHM) : 259/97,
? Sadâret-Mektûbî, Meclis-i Vâlâ Kalemi (A.MKT.MVL) : 96/56, 78/12,
? Sadâret-Mektûbî, Nezâret ve Devâir Kalemi (A.MKT.NZD): 393/91,
? Sadâret-Mektûbî, Umum Vilâyât (A.MKT.UM) 169/60, 148/86,
? Hariciye Nezâreti-Mektûbî Kalemi (HR.MKT) : 96/29, 58/29, 35/65,99/40, 56/78,42/99, 24/83,19/92,
? Hariciye-Siyasî Kısım (HR.SYS) : 80/34.
II. Tarsus Şeriye Sicilleri: 289, 290, 291, 293, 295, 296, 297, 299, 300, 301, 303, 305,
Numaralı Tarsus Şer'iye Sicil Defterleri.
B. ARAŞTIRMA-İNCELEME ESERLER
ADIYEKE, Nükhet- Nuri ADIYEKE, "Modernleşmenin Doğurduğu Kent: Mersin", Sırtı Dağ,Yüzü Deniz:Mersin, Ed. Filiz Özden, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2004, ss.69-90.
AKGÜNDÜZ, Ahmed, Arşiv Belgeleri Işığında Tarsus Tarihi ve Eshab-ı Kehf, Tarsus Ticaret Sanayi Odası Yayınları, İstanbul 1993.
BİLGİLİ, Ali Sinan, , Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
BOZKURT, İbrahim, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Mersin Tarihi, Mersin Büyükşehir Yayınları, Mersin 2012.
CUINET, Vital, La Turquie D'Asie, Cilt: VI, Isis Yayınları, İstanbul 2001.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
DARKOT, Besim, "Tarsus", İslam Ansiklopedisi, Cilt: XII, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1985, ss.18-24.
______________, "Mersin", İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Cilt: VII, İstanbul 1985, ss.769-772.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 1996.
ELDEM, Vedat, Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
GENÇ, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2000.
GÜLER, Ali, Türkiye'deki gayrı Müslimler, ATASE Yayınları, Ankara 1996.
HANÇERLİOĞLU, Orhan, Ekonomi Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 1977.
KAYA, Tülay, Immanuel Wallerstein'ın Toplumsal Değişim Kuramı, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2005.
KEYDER, Çağlar, Toplumsal Tarih Çalışmaları, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
KIRAY, Mübeccel, "İçel", Yurt Ansiklopedisi, Cilt: V, Anadolu Yayınları, İstanbul 1982, ss. 3616-3757.
OĞUZ, İbrahim, Tarsus Şeriye Sicillerine Göre Mersin Şehri'nin Kuruluş Öyküsü, MTSO Yayınları, Mersin 2006.
ÖZYÜKSEL, Murat, Anadolu ve Bağdat Demiryolları, Arba Yayınları, İstanbul 1988.
PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt: II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
PAMUK, Şevket, 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, K Kitaplığı, İstanbul 2003.
PAMUK, Şevket, Osmanlıdan Cumhuriyet'e Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme (Seçme Eserleri -II) , T. İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009.
POŞ, Abdullah, Şer'iye Sicillerine Göre Tarsus ( 1305-1315/1887-1897), (Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2003.
RAMSAY, W. M., Tarsus (Aziz Pavlus'un Kenti), Çeviren: Levent Zoroğlu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
REINERI, Irini, "Industries of the Grek Orthodox in the Region of Cukurova (1880- 1924)", Tarih İçinde Mersin Kolokyum II, Mersin Üniversitesi Yayınları, Mersin 2005, ss. 110-114.
SARC, ÖMER CELAL, "Tanzimat ve Sanayimiz", Tanzimat I, Komisyon, MEB Basımevi, İstanbul 1999, ss.423-440.
ULUTAŞ, Songül, Şer'iye Sicillerine Göre Tarsus'ta Ekonomik Yapı, (Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin 2006.
_____________, 19. Yüzyılda Tarsus'ta Ekonomik ve Sosyal Yaşam (1856-1914), Tarsus Ticaret Sanayi Odası Yayınları, Tarsus 2015.
WALLERSTEİN, I., Decleli, H., & Kasaba, R., "Osmanlı İmparatorluğu'nun Dünya Ekonomisi İle Bütünleşme Süreci", Toplum ve Bilim, Sayı 23, Güz 1983, ss.41- 54.
YILDIZ, Abdunnur, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Borçlanmasında Yabancı Sermayenin Etkisi", İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, İstanbul 2007, ss.113-125.
YORULMAZ, Şerife, (2004), "Yabancı Tüccar ve Gayrı Müslim Tebaanın Mersin Ekonomisindeki Rolü", Sırtı Dağ-Yüzü Deniz: Mersin, Ed. Filiz Özden, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, ss.315-334.