Ortaçağ İslam Dünyasında Ticari Sahtekârlıklar

Bu makalede ticari sahtekârlıklar, tüccara yönelik olanlar ve tüccarların yeltendiklerisahtekârlıklar olmak üzere iki ana başlık halinde ele alınmıştır. Tüccara yönelik olanlar, hırsızlıkve yankesicilik türlerini içine alan adi suçlar ile nitelikli sahtekârlıklar olarak ikiye ayrılabilirler.Nitelikli suçlar arasında evrakta usulsüzlük, iş ortağını aldatma ve hukuk sistemini yanıltmayayönelik sahtekârlıklar zikredilebilir. Tüccarların yöneldikleri sahtekârlıklar, devlete, piyasayayahut müşteri ve tedarikçilere yönelik olabilir. Devlete yönelik sahtekârlık denildiğinde öncelikleakla vergi kaçakçılığı gelir. Müşteriye yönelik dolandırıcılıklarda, hileli ürün satma ve terazihileleri başı çeker. Spekülatif ve manipüle edici davranışlar, piyasaları olumsuz etkiler. Sahte veyadüşük ayarlı paralar da piyasa açısından son derece zararlıdır.

Commercial Frauds in the Middle East Islamic World

In this article, commercial frauds are dealt with in two main titles, those intended for merchants and those for merchants' crooks. The ones intended for merchants can be divided into two types: common offenses including types of theft and pickpocketing, and qualified frauds. Qualified offenses may include forgery of documents, misconduct of business partners and misrepresentation of the legal system. The forgery of merchants may be directed towards the state, the market, or the customers and suppliers. When it comes to forgery towards government, firstly, tax evasion comes to mind. In frauds directed to customers, fraudulent product sales and scales tend to dominate. Speculative and manipulative behavior negatively affects the markets. Counterfeit or low-set money is also very bad for the market.

PDF

___

Bedîü’z-Zamân el-Hemedânî, Makâmât, haz. Rahmi Er, Bedîü’z-Zamân el-Hemezânî ve Makâmeleri, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1994.
el-Bekrî, Ebu Ubeyd Abdullah b. Abdulaziz, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, haz. Mehmet Saltan, el-Mesâlik ve’l-Memâlik’in Tercüme ve Değerlendirmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Gaziantep 2015.
Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Kitâbü’l-Cemâhir fî Maʼrifeti’lCevâhir, Beyrut (Ȃlemü’l-Kütüb) 1984.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, Kitâbu’l-Kıyân, çev. Abdulhalık Bakır, “Çengi Cariyeler”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 2 içerisinde, s. 123-149 arasında), Bizim Büro Basımevi, Ankara 2008.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, et-Tebassur bi’t-Ticâre, çev. M. Mahfuz Söylemez, “Câhız’ın et-Tebessur bi’t-Ticâre Adlı Risâlesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 42, s. 305-331, Ankara 2001.
Cevberî, Zeynüddîn Abdurrahim b. Ömer ed-Dımaşkî, el-Muhtâr fî Keşfi’l-Esrâr, çev. Hüseyin Kaya, Şarlatanların Sırları, Ocak Yayıncılık, İstanbul 2006.
ed-Dımaşkî, Ebu’l-Fazl Caʼfer b. Ali, el-İşâre ilâ Mehâsini’t-Ticâre, çev. Abdulhalık Bakır, “Ticaretin Güzelliklerine İşaret”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 473-540 arasında), Bizim Büro Basımevi, Ankara 2008.
Ebu Dülef, Mi’sar b. Mühelhil Hazrecî Yenbuî, Rıhle, haz. Serdar Gündoğdu, Ebu Dülef’in İran Seyahatnamesinin Tercümesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Erzurum 2013.
Gazâlî, İmam-ı Muhammed, Kimya-i Saâdet, çev. A. Faruk Beyan, Bedir Yayınevi, İstanbul 2011.
Hatîb eş-Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc I-IX, haz. Soner Duman, Miraç Yayınları, İstanbul 2009-2012.
Hizmetli, Mustafa, Endülüs’te Hisbe Teşkilatı, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2011.
İbn Bîbî, el-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’ferî er-Rugadî, el-Evâmiru’l-Alâiye fî Umûri’l-Alâiye I-II, haz. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
İbn Butlân, Risâletü Şiraʼi’r-Rakîk (Risâle Câmiʼa lî Fünûn Nâfiʼa fî Şirʼâ er-Rakîk ve Taklîbi’l-Ȃbîd, çev. Abdulhalık Bakır, “Kölelerin Satın Alınması ve Entrikalarla Satışa Sunulması ile ilgili bir Risâle”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 541-588 arasında), Bizim Büro Basımevi, Ankara 2008.
İbn Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed b. Yakub, Tezhîbu’l-Ahlâk ve Tathîru’lA’râk, çev. Abdulkadir Şener - Cihat Tunç - İsmet Kayaoğlu, Ahlak Eğitimi, Büyüyenay Yayınları, İstanbul 2013.
İbnü’l-Cevzî, Kitâbu’l-Ezkiyâ, çev. Enver Gönenç, Zekiler Kitabı, Şule Yayınları, İstanbul 1999.
Kalkaşendî, Ebu’l-Abbâs Şehâbeddîn Ahmed b. Ali, Subh’l-Aʼşâ fî Sınâʼati’l-İnşâ I-XIV, thk. Muhammed Hüseyin Şemseddîn, Beyrut (Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye) 1987.
Kanat, Cüneyt, Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, Küre Yayınları, İstanbul 2013.
Lombart, Maurice, İslamın Altın Çağı, çev. Nezih Uzel, Pınar Yayınları, İstanbul 2002. Mazaherî, Ali, Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları, çev. Bahriye Üçok, Varlık Yayınları, İstanbul 1972.
Nâsır-ı Husrev, Sefernâme, çev. Abdülvehap Tarzi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1950.
en-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshâk, el-Fihrist, ed. Mehmet Yolcu, Çıra Yayınları, İstanbul 2017.
Özdal, Ahmet N., Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar), Selenge Yayınları, İstanbul 2016.
es-Sakatî, Ebu Abdullah Muhammed el-Malakî el-Endülüsî, Fî Ȃdâbi’l-Hisbe, thk. G. S. Colin - E. L. Provencal, Paris (Ernest Leroux Librairy) 1931.
Serahsî, Mebsût I-XXX, ed. Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul 2008.
Şeyzerî, Abdurrahman b. Nasr, Nihâyetü’r-Rütbe fî Talebi’l-Hisbe, çev. Abdullah Tunca, İslam Devletinde Hisbe Teşkilatı, Marifet Yayınları, İstanbul 1993.
Tenûhî, Ebu Ali el-Kadi Muhassin b. Ali, Neşvâru’l-Muhâdara ve Ahbâru’l-Müzâkere IVIII, thk. Abbûd eş-Şalecî, Beyrut (Dâru’s-Sadr) 1971-73.
Tilimsânî, İbnü’l-Hac el-Abderî el-Mağrîbî, Şümûsü’l-Envâr ve Künûzü’l-Esrâr, haz. H. Mustafa Varlı, Esma Yayınları, İstanbul 2017.
Üsâme İbn Münkız, Kitâbü’l-İʼtibâr, çev. Yusuf Ziya Cömert, İbretler Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1992.