Milli Mücadele Yıllarında Suriye'deki Gelişmelerin Güney Cephesine Etkisi ve Ankara Hükümeti Açısından Önemi -I

Bu çalışmada Milli Mücadele yıllarında Suriye'de meydana gelen gelişmelerin Güney cephesini nasıl etkilediği ve Ankara Hükümeti'nin Suriye'deki bu gelişmeler karşısında nasıl bir siyaset izlediği incelenmektedir. Makale izlenen bu siyasetin sonucu olarak hem Anadolu'nun güney illerinin Fransız işgalinden kurtarıldığını hem de Suriyeli Arapların Fransız mandası yerine Türk mandası isteyecek konuma geldiklerini tespit etmektedir.

The Impact of Developments in Syria on the Southern Front and Its Significance for the Ankara Government during Turkish War of Independence-I

This study examines the impact of political developments in Syria on the southern front of Turkish Independence War along with the Ankara government's policy on Syria. The article presents that the Ankara government's policy on Syria not only helped to save southeastern Anatolian cities from French invasion but also brought Syrian Arabs in a position to seek a Turkish mandate instead of the French one.

PDF

___

A. Arşivler Vesikaları
TİTE Arşivi (Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Arşivi): Kutu (K)20 Gömlek (G)127 K24G39B39001; K24G83B83001; K25G87B87001; K28G45B45-2001; K28G46B46-4001; K28G77B77-1001; K28G77B77-2001; K28G83B83-1001; K28G92B92-1001; K35G50B50-6001; K35G50B50-7001; K35G50B50-7a001; K77G19B19001; K77G20B20a001. (B)B127001; K24G37B37-3001; K24G94B94-4001; K27G190B190001; K22G17B17001; K24G74B74001; K25G30B30001; K28G28B28-1001; K28G28B28001; K28G89B89001; K31G77B77001; K28G90B9001; K28G77B77-1001; K31G56B56001;
BCA (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi): 490.01.58.228.5.2; 272/74.67.31.11.4; 272/11.13.42.8.5; 030.18.01.01.5.20.17; 030.18.01.01.4.52.5; 030.01.01.5.17.12; 030.18.01.01.3.35.6; 030.18.01.01.3.12.2; 030.01.01.2.33-6; 030.018.001.001.1.9.1; 030.10/262.764.3.1-2; 030.10/244.648.1; 030.10/211.437.2: 030.10/140.4.4.3; 10/54.354.16; 030.10/55.362.3.16; 030.10/54.354.16; 030.10/262.764.1.4-9.
B. Gazeteler
Gazi Sancak, 7 Mart 1336/7 Mart 1920.
İrade-i Milliye, 3 Teşrin-i Sani 1335/3 Kasım 1919; 24 Teşrin-i Sani 1335/24 Kasım 1919; 8 Kanun- Evvel 1335/8 Aralık 1919; 8 Kanun- Evvel 1335/8 Aralık 191914 Kanun- Evvel 1335/14 Aralık 1919; 23 Şubat 1336/23 Şubat 1919; 13 Nisan 1336/13 Nisan 1919.
İstiklâl, 8 Kanun-ı Sani 1335/8 Ocak 1919; 17 Kanun-ı Sani 1335/17 Ocak 1919; 22 Kanun-ı Sani 1335/22 Ocak 1919; 3 Şubat 1335/3 Şubat 1919; 5 Şubat 1335/5 Şubat 1919; 6 Şubat 1335/6 Şubat 1919; 18 Şubat 1335/18 Şubat 1919; 21 Şubat 1335/21 Şubat 1919; 26 Şubat 1335/26 Şubat 1919; 17 Mart 1335/17 Mart 1919; 25 Mayıs 1335/25 Mayıs 1919; 11 Haziran 1335/11 Haziran 1919; 20 Eylül 1335/20 Eylül 1919; 22 Teşrin-i Evvel 1335/22 Ekim 1919; 27 Teşrin-i Evvel 1335/27 Ekim 1919;
İstiklâl Harbi Gazetesi, Haz: Ömer Sami Coşar, 23 Mayıs 1919; 10 Haziran 1919. C. Telif Eseler
ADAMOF, E.E., ve diğerleri, Anadolu'nun Taksimi Planı, Günaydın Kitaplığı Dizisi, İstanbul 1972.
AKBIYIK, Yaşar, Millî Mücadelede Güney Cephesi (Maraş), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
ALTUĞ, Seda, "Suriye Arap Milliyetçiliğinde Vatan ve Suriyelilik", İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, S.39, Ekim 2009, s. 71-94.
ARMSTRONG, Harold, Türkiye Nasıl Doğdu, Çev: Ömer Rıza Doğrul, Özgü Yayınları, İstanbul 2011.
ATATÜRK, Kemal, Nutuk, Cilt I-II, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1982.
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Oturumlarında Sorunlar ve Görüşler (23 Nisan 1920-29 Ekim 1923), Haz: Raşit Temel, İstanbul 1990.
ATAY, Falih Rıfkı, Atatürk'ün Bana Anlattıkları, Sel Yayınları, İstanbul 1955.
ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yayınları, İstanbul 1984.
ATAY, Falih Rıfkı, Zeytindağı, Cumhuriyet Yayınları, 1998.
BAYKAL, Bekir Sıtkı, Millî Mücadele'de Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1996.
BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Atatürk Anadolu'da (1919-1921), Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 2000.
BORAK, Sadi, Atatürk'ün Özel Mektupları, İkinci Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul 1970.
BORAK, Sadi, Öyküleriyle Atatürk'ün Özel Mektupları, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1980.
CEBESOY, Ali Fuat, Bilinmeyen Hatıralar, Kuva-yı Milliyenin İçyüzü, Haz: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2011.
DEMİR, Şerif, "Dünden Bugüne Türkiye"nin Suriye ve Ortadoğu Politikası", Turkish Studies, Vol.6/3, Summer 2011, s. 691-713.
ELPELEG, Zvi, Filistin Ulusal Hareketinin Kurucusu Hacı Emin el-Hüseynî, Çev: Dilek Şendil, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
ERDEN, Ali Fuat, Birinci Dünya Harbinde Suriye Hatıraları, Haz: Alpay Kabacalı, Yürkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2003.
FİLMER, Cemil, Hatıralar, Emek Matbaacılık, İstanbul 1984.
FROMKİN, David, Barışa Son Veren Barış, Modern Ortadoğu nasıl Yaratıldı? 1914- 1922, Çev: Mehmet Harmancı, Epsilon Yayınları, İstanbul 2013.
GELVİN, James L., "Demostrating Communities in Post-Ottoman Syria", Journal of Interdisciplinary History, Vol.25, No.1, Summer 1994, s. 23-44.
GENELKURMAY BAŞKANLIĞI ASKERİ TARİH VE STRATEJİK ETÜT DAİRE BAŞKANLIĞI, Kuvayımilliye Komutanı Tekelioğlu Sinan Bey'in Günlüğü, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2012.
GÜNAY, Selahattin, Bizi Kimlere Bırakıp Gidiyorsun Türk?, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
GÜNAY, Selçuk, "II. Abdülhamit Döneminde Suriye ve Lübnan"da Arap Ayrılıkçı Hareketlerinin Başlaması ve Devletin Tedbiri", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C.17, S.28, 1995, s. 85-108.
HARRİS, William, Levant, Bir Kültürler Mozaiği, Çev: Ercan Ertürk, Literatür Yayınları, İstanbul 2005.
HATİPOĞLU, Süleyman, Türk-Fransız Mücadelesi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2001.
İNÖNÜ, İsmet, İnönü'nün Hatıraları, Gençlik Subaylık Yıllarım 1884-1918, Haz: Sabahhin Selek, C.1, Burçak Yayınları, 1969.
KARACAN, Ali Naci, Lozan, Milliyet Yayınları, 1971.
KANDEMİR, Feridun, Peygamberimizin Gölgesinde Son Türkler, Yağmur Yayınevi, İstanbul 1974.
KARABEKİR, Kâzım, İstiklâl Harbimizin Esasları, Sinan Matbaası Neşriyet Evi, 1933- 1951.
KAYALI, Hasan, Jön Türkler ve Araplar, Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık (1908-1918), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2003.
Kılıç Ali, Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor, Sel Yayınları, İstanbul 1955.
KEMAL, Cemal, "Osmanlı"nın Filistin Cephesi"ndeki Son Muharebesi", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.45, Bahar 2010, s. 37-69.
KHOURY, Philip S., "Continuity and Change in Syrian Political Life: Nineteenth and Twentieth Centuries", The American Historrical Review, Vol.96, No.5, December, 1991, s. 1374-1395.
MCCARTY, Justin, Ölüm ve Sürgün, İnkılâp Yayınları, İstanbul 1998.
MELEK, Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
MERAY, Seha L., Lozan'ın Birinci Öncüsü Prof. Ahmet Selâhattin Bey 1878-1920, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1976.
METİN, Barış, Esaretten Zafere, Akademi AKY, Uşak 2012.
Mülâzım Mehmet Sinan, Harp Hatıraları Çanakkale-Irak-Kafkas Cephesi, Vadi Yayınları, Ankara 2006.
LAWRENCE, T.E., Bilgeliğin Yedi Direği, Bir Casusun Anıları, Rey Yayıncılık, Kayseri 1991.
OKDAY, İsmail Hakkı, Yanya'dan Ankara'ya, Sebil Yayınevi, İstanbul 1994.
ÖZALP, Kâzım, Milli Mücadele 1919-1922, C.I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
ÖZKAYA, Duman, Olcay- Birsel, Haktan, Bir Misyonerin Mezopotamya Gezi Notlarından Mezopotamya", History Studies, Vol. 4, No.3, Ekim/October 2013, s. 53-68.
İskenderun"dan Fırat"a, Kuzey Suriye-Batı
PEKER, Nurettin, 1918-1923 İstiklâl Savaşının Vesika ve Resimleri İnönü, Sakarya, Dumlupınar Zaferlerini Sağlayan İnebolu-Kastamonu ve Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı ve Hatıralar, Gün Basımevi, 1955.
POOL, David, "From Elite Class: The Transformation of Iraqi Leadership, 1920-1938, International Journal of Middle East Studies, Vol.12, No.3, November 1980, s. 331-350.
RABINOVICH, Itamar, "The Compact Minorities and Syrian State, 1918-1945", Journal of Contemporary, Vol.14, No.4, October 1979, s. 693-712.
SÂBİS, Ali İhsan, İstiklâl harbi ve Gizli Cihetleri, Cilt 5, Nehir Yayınları, İstanbul 1993.
SELÇUK, İlhan, Yüzbaşı Selahatin'in Romanı, C.2, Remzi Kitabevi, İstanbul 1976.
SİMİTH, Charles D., "The Invention of a Tradition: The Question of Arab Acceptance of the Zionist Right to Palestine during World War I", Journal of Palestine Studies, Vol.22, No.2, Winter 1993, s. 48-61.
SOFUOĞLU, Adnan- Dağıstan, Adil, İşgalden Katılıma Hatay, Phoneix Yayınevi, Ankara 2008.
SONYEL, Selâhi R., "Albay T. E. Lawrence, Haşimi Araplarını, Osmanlı İmparatorluğuna Karşı Ayaklanmaları için Nasıl Aldattı, İngiliz Belgelerine Göre", Belleten, C.LI, S.199, Nisan 1987, s. 253-287.
ŞAPOLYO, Enver Behnan, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1950), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1955.
ŞEN, Sabahattin Ortadoğu'da İdeolojik Bunalım, Suriye Baas Partisi ve İdeolojisi, Birey Yayıncılık, İstanbul 2004.
Şerafeddin Mağmumi, Bir Osmanlı Doktoru'nun Anıları, Yüzyıl Önce Anadolu ve Suriye, Çev: Cahit Kayra, Büke Yayınları, İstanbul 2002.
Şibli Numani, Anadolu, Suriye ve Mısır Seyahatnamesi, Çev: Yusuf Karaca, Risale Yayınları, İstanbul 2002.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1976.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Atatürk İle Yazışmalar 1920-1923, Kültür Bakanığı Yayınları, Ankara 1992.
TEZER, Ali Şükrü, Atatürk'ün Hatıra Defteri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
THOMAS, Martin, "Bedoun Tribes and the Imperial Intelligence Services in Syria, Iraq and Transjordan in the 1920s", Journal of Contemporary History, Vol.38, No.4, October 2003, s. 539-561.
TOMRUK, Ahmet Esat / İngiliz Kemal, Türk Casusu İngiliz Kemal Ortadoğu'da, Geçit Kitabevi, İstanbul 2005.
TOYNBEE, Arnold J., Türkiye, Bir Devetin Yeniden Doğuşu, C.I, Çev: Kasım Yargıcı, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 1999.
TURGUT, Hulûsi, Atatürk'ün Sırdaşı Kılıç Ali'nin Anıları, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
TÜRKGELDİ, Ali Fuad, Görüp İşittikerim, Türk tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
UMAR, Ömer Osman, "Suriye"de Fransız Emperyalizmi", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.12, S.1, 2002, s. 297-310.
UMAR, Ömer Osman, "Milli Mücadele Döneminde Atatürk"ün Ortadoğu Politikası", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.20, S.1, 2010, s. 443-470.
D. Tezler
ŞİRİN AYRANCI, Zişan, Türkiye-Suriye İlişkileri, (Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Yüsek Lisans Tezi), Eskişehir 2006.