Kırşehir Melik Gazi Türbesi Üzerinden Yeni Bir Değerlendirme

Kırşehir merkezde bir park içinde bulunan Melik Gazi Türbesi, Anadolu Selçuklu mimarisindecephe düzenlemesi ve süslemesi ile özel bir yere sahiptir. Anadolu Selçuklu siyasetinin en karmaşıkolduğu süreçte inşa edilen eser, kitâbesi, mimari ve süsleme özellikleriyle dönem hakkında ipuçlarıvermektedir. Türbe bugüne kadar birçok yayında cephe düzeni ve süslemeleri açısındanincelenmiştir. Bu çalışmanın amacı, yapının dikkat çeken mimari özelliklerinin yanında kitâbesi vesüsleme özellikleri üzerinde yoğunlaşarak yeni değerlendirmeler de bulunmaktadır. Türbeninkitâbesi bugüne kadarki yayınlarda ikinci planda kalmış ve yeterince ele alınmamıştır. İnceleme ikifarklı başlıkla türbeyi değerlendirmektedir. İlk başlıkta türbe inşa kitâbesi incelenmektedir. Yapılançalışma ile kîtâbe içeriği daha ayrıntılı olarak ele alınırken; yapı ile ilgili yeni değerlendirmeler içinde kapı aralanmaktadır. İkinci başlıkta ise türbe ile bağlantılı olduğu düşünülen türbenin 50 m.kuzeyindeki Lale Cami ve bir zamanlar türbenin yanında bulunan Melik Gazi Medresesi ile türbebirlikte değerlendirilmektedir. Bu üç yapının birlikte ele alınması ile bir yapı topluluğunun parçalarıolabileceklerine dair sorulara cevap aranmaya çalışılmaktadır. Araştırmanın sonucunda Melik GaziTürbesi’nin inşa tarihi ve bânîsi ile ilgili yeni bulgular ve çevresindeki Lale Cami ve Melik GaziMedresesi arasındaki bağlantılar hakkında yeni değerlendirmelerde bulunulmaktadır. AyrıcaKırşehir’de Türk döneminin en önemli imar faaliyetlerine imza atan Melik Muzafferüddin’in şehreyaptığı katkılar da irdelenmektedir.

PDF

___

ASLAN Yunus, Kırşehir Merkez Türk Devri Yapılarında Taş Süsleme (13-14. Yüzyıl), (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Sanat Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2018.
BAL Seval, Aksaray İl Merkezindeki Tarikat Yapıları, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Sanat Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2010.
BARTH H. Reıse Von Trapezunt Durch Dıe Nördlıche Hälfte Kleın –Asıens, Jüstus Perthes Gotha,1868.
BARTH H. Heinrich Barth Seyahatnamesi Trabzon’dan Üsküdar’a Yolculuk 1858,(Çev. T.Noyan), Kitap Yayınevi, İstanbul,2017.
İBNİ BİBİ, Anadolu Selçuki Devleti Tarihi. (Çev. M. N. Gençosman), Uzluk Basımevi, Ankara,1941.
ERAVŞAR Osman Kırşehir Lala Camisinin İnşa Süreci Üzerine Gözlemler. III. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması, Akdeniz Üniversitesi, Antalya,2018, s. 506-523.
ERDAL Zekai, Aksaray Türk Devri Mimarisi, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi), Van, 2014.
KILIÇ Mehmet Emin, 13.-14.Yüzyıllarda Kırşehir ve Yöresinin Siyasi Sosyal Kültürel ve Dini Tarihi, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaçağ Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisnas Tezi), Ankara,2006.
KILIÇ Mehmet Emin, Selçuklu Döneminde Kırşehir, XIII-XIV. Yüzyıllarda Kırşehir ve Yöresinin Siyasi, Sosyal, Kültürel ve Dini Tarihi, Kırşehir Valiliği Yayınları, Yayın No:33, Basım Yeri ve Yılı Bulunmuyor.
KOÇAK Asuman, Salnamelere Göre Ankara Vilayeti (1871-1907), (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara,2013.
KUNTER Halim Baki, ‘Kitâbelerimiz I’, Vakıflar Dergisi, S. 2,Ankara,1942, s. 431-455.
MORDTMANN A. D., Anatolien, Orientbuchhandlung Heinz Lafaire, Hannover, 1925.
MUTÇALI Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık, İstanbul,1995.
ÖNKAL Hakkı, Anadolu Selçuklu Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2015.
ÖNKAL Hakkı, ‘Epigrafik Metinlerin Deşifresinde Takip Edilebilecek Usul Hakkında Düşünceler’, Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı: Sanat Tarihi Araştırmaları (Edt. Aziz Doğanay), Lale Yayınevi, İstanbul,2017, s. 29-38.
ÖZKURT Kemal - TÜFEKÇİOĞLU Abdülhamit, “Türk-İslam Sanatında Kitabeler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 7, S. 14, 2009, s.275-295.
RUBEN W., ‘Kırşehir'in Dikkatimizi Çeken Sanat Eserleri’, (Çev.A. İtil), Belleten, C. XI S. 44, Ankara, 1947, s. 604-640.
SÖZEN Metin, Anadolu Medreseleri Selçuklu ve Beylikler Devri, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası, İstanbul, 1972.
ŞAHİN Mustafa Kemal, Anadolu’da Selçuklu Dönemi Camileri-I Boyuna(Derinlemesine/Dikine) Düzenlemeli Camiler, Merdiven Yayın, Ankara, 2014.
TARIM Cevat Hakkı, Kırşehir Tarihi, Kırşehir Vilayet Matbaası, Kırşehir,1938.
TARIM Cevat Hakkı, Tarihte Kırşehir Gülşehri ve Babailer-Ahiller-Bektaşiler, Yeniçağ Matbaası İstanbul,1948.
Derleme Sözlüğü(Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü), Türk Dil Kurumu, C. 5, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara,1995.
TOY Lokman, Kırşehir(Merkez) Türbeleri, (Gazi Üniversitesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2010.
TUNCER Orhan Cezmi, Anadolu Kümbetleri I Selçuklu Dönemi, Güven Matbaası, Ankara,1986.
TÜFEKÇİOĞLU Abdülhamit, Kişisel Görüşme, 01.12. 2016.
TÜRKMEN Kerim, ‘Kayseri’de İmar Faaliyetine Katkıda Bulunan Hanımlar’, II. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Ahilikte Kadının Yeri, Kayseri,2012, s. 20-54.
TÜZÜN Keriman, Türk Devri Kırşehir Yapıları, (Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul,1983.
ÜLGEN Ali Sami, ‘Kırşehir'de Türk Eserleri’, Vakıflar Dergisi, S 2, Ankara,1942, s. 253-263.
İnternet Kaynakları
https://www.devletarsivleri.gov.tr/(E.T. 15.10.2019)
http://ktp.isam.org.tr/salname(E.T.15.10.2019)