İki Hükümet Bir Teşkilat: Garbî Trakya Hükümet-i Muvakkatesi'nden Cenub-î Garbî Kafkas Hükümeti Muvakkate- î Milliyesi'ne

İngiliz, Osmanlı ve Türk İnkılap Tarihi arşiv belgeleri değerlendirilerek hazırlanan bu çalışma 31 Ağustos 1913'te kurulan Garbi Trakya Hükümeti Muvakkatesi ile altı yıl sonra 18 Ocak 1919'da kurulan Cenübi Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkata-i Milliyesi arasındaki organik bağı ve bu kısa ömürlü iki muvakkat hükümetin ortak özelliklerini inceleyerek, bu tecrübenin Milli Mücadele'ye etkilerini ortaya koymaktadır. Serez şehrinin Bulgar istilası ve mezalimine karşı Serez halkının topyekün mücadelesini ön gören Müstahfız Teşkilatı Müdafaa-i Milliye Cemiyetlerinin ilk öncülüğüdür. Gümülcine'de kurulan kısa ömürlü Batı Trakya Geçici Hükümeti ve Kars'ta kurulan Güney Batı Kafkas Hükümeti gerek teşkilat yapısı gerek örgütlenme şekli ve örgütleyenleri ile Teşkilat-ı Mahsusa'nın faaliyetlerinin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Erik Jan Zürcher "Milli Mücadele'de İttihatçılık" isimli kitabında Serez'deki Müstahfız Teşkilatı ve bu iki hükümet arasındaki organik bağı dikkate almaksızın Milli Mücadele'yi 1915'te başlatır. Oysa gerek Müstahfız Teşkilatı gerekse bu iki hükümet tecrübesi Milli Mücadele'nin Balkan topraklarının neredeyse tamamının kaybedildiği Balkan Savaşları ile yani 1912'de başladığını göstermektedir

Two Governments One Organisation: From the Provisional Government of Western Thrace to the Provisional Government of South-Western Caucasia

Relying on the documents from the British, Ottoman and the Institute of Turkish Revolution History archives, this study examines common features and the organic link between the Provisional Government of Western Thrace founded on August 31, 1913 and the Provisional Government of South-Western Caucasia founded on January 18, 1919 and present the influence of these experiences on the Turkish Independence War. Mustahfız Organisation, which prepared the people of Serez against the anticipated Bulgarian occupation and atrocity, was the primary example of the Defence of National Associations. Both the short-lived Provisional Government of Western Thrace in Komotini and the Provisional Government of South-Western Caucasia in Kars were the products of the Ottoman Intelligence agency, Teşkilat-ı Mahsusa, in terms of organisational structure and organisers, and they had remarkably common features. In his book "Union and Progress in the Turkish National Movement (19051926)", Erik Jan Zürcher, disregarded the organic link between Mustahfız Organisation in Serez and these two governments and gave 1915 as the beginning year of the Turkish Independence War. Considering the experiences of the Mustahfız Organisation and the two governments this article argues that beginning date of the Turkish Independence War should be pulled to 1912 to the beginning of Balkan Wars

PDF

___

PRO. FO.424/249:
PRO. FO.608/118.
PRO. FO, 608/109)
PRO. FO, 608/78
PRO FO 371/3658)
PRO. FO 195/2454)
BO, DH. EUM. SSM 29/64)
TİTE K76G27B27
TİTE K76G10B10001
TİTE K76G11B11001
TİTE K76G12B12001
AKAL, Emel, Milli Mücadele Başlangıcında Mustafa Kemal, İttihat Terakki ve Bolşevizm, İletişim Yayınları, İstanbul 2012,
AYDIN, İbrahim, Hatıralar, (Osmanlıca Kızı Ayten'den Fotokopisi İbrahim Şirin Arşivi) Zafer Toprak, "Cihan Harbi'nin Provası Balkan Harbi" Toplumsal Tarih, 2002, S.104, s. 45-46. Küçük, age, (1992), s 373-387.
AYDIN, İbrahim, Hatıralar, Daktilo Edilmiş Latin Harfli (Kızı Ayten'den Fotokopisi İbrahim Şirin Arşivi) BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılap Tarihi, C: I, Ankara, TTK Yayınları, 1983.
BIYIKOĞLU, Tevfik, 1992, Trakya'da Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Yayınları
CEMAL PAŞA, Hatıralar, Haz.: Alpay Kabacalı, İş Bankası Yay. İstanbul 2010.
DENKER, Arif Cemil, 1997, Birinci Dünya Savaşında Teşkilat-ı Mahsusa, Yay Haz.
Metin Martı, İstanbul, Arma Yay. DİLEK, Mehmet Sait, Ali Rıza Ataman Bey, 2001 Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi
Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum DOĞANAY, Rahmi, "Milli Mücadele Döneminde Türkiye, Sovyet Rusya ve İtilaf Devletlerinin Kafkasya Politikaları", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ,C.19, S.2,s.279-298. GÜNDAĞ, Nevzat 1913 Garbi Trakya Hükümet-i Müstakilesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987,
ERDOĞAN, Fahrettin, Türk Ellerinde Hatıralarım, Mevsimsiz Yayınları, Ankara 2007.
GÖKDEMİR, Ahmet Ender, Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
GÜNER, Süleyman Necati,Hatıra Defteri, Yay. Haz. Ali Birinci, Erzurum Kitaplığı, İstanbul 1999.
JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi, Küre Yayınları, C. 2, İstanbul 2006.
JAESCHKE, Gotthard, Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Türk Tarih Kurumu Ankara 2011.
ILGAZ Hasene ,"Teşkilat-ı Mahsusa Günleri Ebulhindili Cafer Bey", Yay. Haz. Ali Birinci, Türk Yurdu, Mayıs 2001, C.21, S.165, s.44-57.
KARAGÖZ, Erkan; Güneybatı Kafkasya Siyasal ve Sosyal Mücadeleler Tarihi, Park Kitap Yayınları, İstanbul 2010.
HAŞİMOĞLU, Yasin; Oltu Şura Hükümeti'nin Ermeni Mücadelesi, Yay Haz. Erdal Aydoğan, Salkım Söğüt Yayınları, Ankara 2005.
KARAY, Refik Halid; Minelbab İlel Mihrab, İnkılâp Yayınları, Ankara 2009.
KIRZIOĞLU, Fahreddin;"Cihangiroğlu İbrahim Aydın (1874-1948)'daki Milli
Mücadele'de Kars ve Atatürk ile İlgili Belgeler", Belleten, 1985, C.XLVIII, S,189-190,s 165.
KÖROĞLU, Erol, Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı, İletişim Yayınları, İstanbul KÜÇÜK, Yalçın, Türkiye Üzerine Tezler, Tekin Yayınları, İstanbul 1992.
KÜÇÜK, Yalçın, Sırlar, YGS Yayınları, İstanbul 2001.
KÜÇÜKUĞURLU, Murat; Cihangiroğlu İbrahim, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2000.
URAN, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2007.
SAYLAN, Fırat; Piroğlu Fahrettin (Erdoğan) Bey Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti Hariciye Nazırı, Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2003.
Serezli, Esat; Memleket Hatıraları, Haz.: Aynur Koçak, İbrahim Şirin, Faruk Yavuz, Türk Tarih Kurumu Ankara 2012.
STODDARD, Philip H.; Teşkilat-ı Mahsusa, Çev. Tansel Demirel, Arma Yayınları, İstanbul, 2003.
ŞİMSİR, Bilal, Malta Sürgünleri, Bilgi Yayınları, Ankara, 1985.
TEKELİ, İlhan- İLKİN Selim, Ege'de Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı'na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Türk Tarih Kurumu, Ankara TANÖR, Bülent, Türkiye'de Kongre İktidarları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998.
TEVHİDÜDDİN MAMİLOF, Hatıralar (Osmanlıca Cihangiroğu İbrahim Beyin Kızı Ayten'den Fotokopisi İbrahim Şirin Arşivi) TOPRAK, Zafer, "Cihan Harbi'nin Provası Balkan Harbi" Toplumsal Tarih, 2002, S.104,s44-51.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasi Partiler, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Gelişmeler, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2003.
ZÜRCHER, Erik Jan, Milli Mücadele'de İttihatçılık, Çev. Nüzhet Salihoğlu, Bağlam Yayınları, İstanbul 1987,
ZÜRCHER, Erik Jan, Savaş, Devrim ve Ulusallaşma, (Çev. Ergün Aydınoğlu), Bilgi Üniversitesi Yayınları İstanbul 2005.