Pelin İSKENDER KILIÇ

II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE İSTANBUL’DAHASTANE AÇMA GİRİŞİMİ ve DOKTOR STÉCOULİS

Osmanlı Devleti’nde askerî hastanelerle başlayanhastane inşa etme faaliyetleri bilhassa salgınhastalıklar, savaşlar, göçler ve Tanzimat ile birlikteçeşitli kamusal hizmetlerde olduğu gibi halk sağlığıanlamında da yeni kurum ve kuruluşlarınkurulmasına, yeni düzenlemelerin yapılmasına sebepolmuştur. II. Abdülhamid Dönemi’nde, başta İstanbulolmak üzere ülkenin birçok yerinde ihtiyaç duyulanbirimler dikkate alınarak hastaneler inşa edilmiş,mevcut olanlara eklemeler yapılarak geliştirilmiştir.Bütün bunlar yapılırken alanında uzman kişilerinbilgisine başvurularak layihalar istenmiştir. Felemenkasıllı Doktor Stécoulis’in II. Abdülhamid’e sunduğulayihadan hareketle bu dönemde bir hastanenin inşasıiçin nelerin dikkate alındığını görmek mümkündür.1883 tarihli bu layihada Nişantaşı ya da Maçka’dayapılması düşünülen umumi hastanenin 1884 yılıkışına kadar hizmete girebileceği ifade edilmiştir.Ancak bu tarihte ve sonrasında bu özelliklere sahip birhastanenin bu bölgede inşa edildiği tespitedilememiştir. Fakat belirtilen bölgelerde ya dayakınlarında daha önceden mevcut olan hastanelerelayihada da önerildiği üzere mali şartlar da gözönünde bulundurularak ihtiyaçlar doğrultusundaeklemeler yapılmıştır.

Hospital Opening Attempt in İstanbul During Abdulhamid II Period and Doctor Stécoulis

In the Ottoman Empire, the hospital buildingactivities, which started with military hospitals,led to the establishment of new institutions andorganizations in terms of public health,especially in the context of epidemics, wars,migrations and the Tanzimat, as well as variouspublic services. During the reign of AbdülhamidII, hospitals were built by taking into account theunits needed in many parts of the country,especially in Istanbul, and developed by makingadditions to the existing ones. While doing allthis, layiha were requested by referring to theknowledge of experts in the field. It is possible tosee what was taken into consideration for theconstruction of a hospital in this period, based onthe manuscript presented to Abdulhamid II byDutch doctor Stécoulis. As stated in this layihadated 1883, it was stated that the public hospital,which was planned to be built in Nişantaşı orMaçka, could be put into service until the winterof 1884. But, it has not been determined that ahospital with these features was built in thisregion on and after this date. However, additionswere made to hospitals that were previouslyexisting in or near the specified regions, in linewith the needs, taking into account the financialconditions, as suggested by the layiha.

PDF

___

Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi: -Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.)
-Hariciye Nezâreti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Belgeleri (HR. HMŞ. İŞO.)
-Hariciye Nezâreti Tercüme Odası (HR. TO.)
-Sadaret Mukavelenameler (A.DVN. MKL.)
-Şûrâ-yı Devlet (ŞD.)
-Yıldız Esas Evrakı (Y. EE)
-Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.)
-Yıldız Perakende Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK. BŞK.)
-Yıldız Perakende Hazine-i Hassa (Y. PRK. HH.)
-Yıldız Perakende Sıhhiye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. SH.)
-Yıldız Resmi Maruzat (Y.A.RES.)
ACIDUMAN, Ahmet, “Darü’ş-şifalar Bağlamında Kitabeler, Vakıf Kayıtları ve Tıp Tarihi Açısından Önemleri- Anadolu Selçuklu Darü’ş-şifaları Özelinde”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 63 (1), 2010, s. 9- 15.
APERY, François, “Pierre Apéry (1852-1918): Un Pharmacien Face À la Peste Dans L’Empire Ottoman”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 6, S. 1, 2004, s. 15-35.
ATASEVEN, Asaf. “Gureba Hastanesi”, İslam Ansiklopedisi, C. 14, TDV, İstanbul 1996, s. 202- 204.
AYAR, Mesut – Yunus Kılıç, “Osmanlı’da Vebanın Sona Erişine Dair Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17/2, 2017, s. 163-181.
AYDIN, Erdem, “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması”, OTAM, Sayı: XV, Ankara 2004, s. 185-207.
BALSOY, Gülhan, “Bir Kadın Hastanesi Olarak Haseki Hastanesi ve 19. Yüzyıl İstanbul’unda Bikes ve Bimesken Kadın Olmak”, Toplumsal Tarih, S. 257, 2015, s. 80-84.
ÇAVDAR, Necati – Erol Karcı, “XIX. Yüzyıl Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması’na Dair Bibliyografik Bir Deneme”, Turkish Studies, 9/4, 2014, s. 255-286.
BULMUŞ, Birsen, Plague, Quarantines and Geopolitics in the Ottoman Empire, Edinburgh University Press Ltd., 2012.
EKİM, Zeynep Emel, “İstanbul’daki Misyoner Hastanelerinden Geremia (Jeremia) Hastanesi ve Mimarisi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 2, 2019, s. 679-698.
ERSOY, Nermin – Yüksel Güngör, Aslıhan Akpınar, “İnternational Sanitary Conferences from the Ottoman perspective (1851-1938)”, Hygiea Internationalis An Interdisciplinary Journal for the History of Public Health, 10 (1), 2011, s. 53-79.
GÜNDÜZ, Feryal Saygılıgil, Osmanlı Devleti’nde İstanbul’da Kadınlara Hizmet İçin Açılan Hastane ve Klinikler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Deontoloji ve Tıp Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul 1999.
GÜRSOY, Bedri, “100. Yılında Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi Üzerine Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 40, S. 1-4, İstanbul 1984,s. 17-59.
KARTOPU, Saffet., “Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi ve İdareyle İlgili Görüşler”, Global Journal of Economics and Business Studies Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, C. 1, S. 2, 2012, s. 32-40.
MARMARA, Rinaldo, Bizans İmparatorluğu’ndan Günümüze İstanbul Latin Cemaati ve Kilisesi, Çev. S. Özen, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006.
ÖNVER, Şevki Bilgehan, “Altıncı Daire-i Belediye ve Günümüz Belediye Hizmetleriyle Karşılaştırılması”, Takvim-i Vekayi, C. 7, S. 1, 2019, s. 37-72.
ÖZÇELİK, Necmettin, “İlk Türk Hemşiresi Safiye Hüseyin (Elbi) ve Hemşirelik Tarihi Fotoğrafları Koleksiyonu”, 2. Sağlık Tarihi ve Müzeciliği Sempozyumu, İstanbul 2017, s. 359-377.
ÖZKAYA, Nevzat (Editör), Sultan II. Abdülhamid Han’ın Yaptırdığı Hayır Kurumlarından Dârülaceze, Sadeleştiren: Kanar, Mehmet, İstanbul 2014, s. 125.
ÖZLÜ, Zeynel – Kerim Tiryaki, “Osmanlı Dönemi Cildiye Uzmanlarından Doktor Muallim Ali Rıza Bey’in Cüzzam Hastalığı Hakkındaki Görüşleri”, Tarihsel Süreçte Anadolu’da Cüzzam, Editörler: Çakmak, F., Köse, Ş., Büke, Ç., Akçiçek, E., Gece Kitaplığı, Ankara 2018.
SARI, Nil, “Educating the Ottoman Physician (Osmanlılarda Doktor Eğitimi), Tıp Tarihi Araştırmaları (2), 1988, s. 40-64.
SARI, Nil – Ahmet Zeki İzgören – Ramazan Tuğ, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri Işığında II. Abdülhamid Devri’nde Kurulan ve Geliştirilen Hastaneler, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul 2014.
SONGUR, Haluk – Tuba Saygın, “Şifahaneden Hastaneye: Sağlık Kuruluşlarının Değişimine Genel Bir Bakış”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:19 (1), 2014, s. 198-212.
ŞENSES, Müesser – Rahime Aydın, 19. Yüzyılda Osmanlı’da Hemşirelik, Sağlık ve Toplum, 17/2, 2007, s. 21-29.
TORUN, Serap, Kırım Savaşı’nda Hasta Bakımı ve Hemşirelik, Akademisyen Kitabevi, Ankara 2014.
YAVUZ, Mehmet, “August Carl Friedrich Jasmund ve Mimari Faaliyetleri”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 21, 2008, s. 187-209.
YAVUZ, Yıldırım, “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Sağlık Kuruluşları”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8 (2), 1988, s. 123-142.
YILDIRIM, Nuran, İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi, Darülaceze Vakfı Yayını Numune Matbaacılık, İstanbul 1996.
YILDIRIM, Nuran, Hastane Tarihimizde Bir Kutup Yıldızı Hamidiye Etfal Hastanesi, Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul 2010.
YILDIRIM, Nuran – Hakan Ertin, “1893-1895 İstanbul Kolera Salgınında Avrupalı Uzmanlar ve Osmanlı Devleti’nde Sağlık Modernizasyonuna Katkıları”, Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, C. 25, Özel Sayı 1, Ocak 2020, s. 85-101.