SİYASİ YASAKLARIN SONU: 6 EYLÜL 1987REFERANDUMUNDA ERDAL İNÖNÜ ve BÜLENTECEVİT’İN FAALİYETLERİ

Demokratik rejimlerle yönetilen ülkelerde sorunlarınüstesinden gelmek için mucize bir ilaç aranmaz ya da birsihirbaza gerek duyulmaz, sistem ihtiyacı olan ilacı da gerekduyulan adamı da kurumsallaşmanın beraberinde getirdiğiartı değerler sayesinde gerektiği zaman çıkarma imkânınasahiptir.Türkiye’de yaşanan askeri darbeler ve müdahalelersonucunda meclis ve siyasi partiler ya kapatılmış ya da zarargörmüştür. Böyle olunca da hem demokrasi hem de siyasipartiler kurumsallaşamamış ve kitleler “partiden çok birliderin peşine” düşmüşlerdir yani liderler partilerin önünegeçmişlerdir. İkinci adamlar yetişmemiş, partiye ve ilkelerebağlılık diye bir şey kalmamıştır. Bunun sonucunda siyasetteadı resmen konulmamış bir tür liderler rejimi ortayaçıkmıştır. 12 Eylül 1980 darbesinde de askeri yönetim, meclisive siyasi partileri feshetmiş, 1982 Anayasası’na eklediğigeçici bir maddeyle de 12 Eylül öncesi politikacılarına siyasetyasağı getirmiştir.Bu çalışmada dönemin süreli yayınları temel alınmış, telifeserlerden de istifade edilmiştir. Çalışmada siyasilere yasakgetiren ve bir darbe ürünü olan 1982 Anayasası’nın Geçici 4.Maddesine karşı Türkiye’deki sol siyasetin önde gelenisimleri olan Erdal İnönü ve Bülent Ecevit’in nasıl birdavranış sergiledikleri ilkeler ve çıkarlar bağlamında ortayakonulmaya çalışılmıştır.

End of Political Bans: Activities of Erdal İnönü and Bülent Ecevit During the Referendum of 6 September 1987

The countries which are administered with democraticregimes do not seek miraculous recipes or do not needmagicians to overcome existing problems. Theirsystem has the capability of offering the needed recipesand person thanks to values derived frominstitutionalization.In Turkey, the parliament and political parties havebeen closed or weakened by the military coups andinterventions. Thus, neither democracy nor politicalparties have not completed their institutionalizationand the masses followed “the leader more thanparties”. In other words, the leaders overshadowedtheir parties. The second men have not raised andcommitment to parties and principles have notdeveloped. Therefore, an unnamed regime of leadershas emerged in the Turkish political life. After themilitary coup of 12 September of 1980, the militaryadministration abolished the parliament and politicalparties. The politicians who were in service before thecoup were banned from political life with a temporaryarticle added to the 1982 Constitution.This study has been primarily based on thepublications of the period though other academicworks have been also consulted. In the study, activitiesof Erdal İnönü and Bülent Ecevit, leading figures of theleft wing in Turkey, against the temporary 4th Article of1982 Constitution that banned the politicians frompolitical life will be explained.

PDF

___

CEMAL, Hasan, Özal Hikâyesi, Bilgi Yayınevi, Ankara 1989.
DONAT, Yavuz, Cumhuriyetin Kara Kutusu: Süleyman Demirel Anlatıyor, Merkez Kitaplar, İstanbul 2005.
EVREN, Kenan, Kenan Evren’in Anıları, Cilt: 2(a) / 3(b)/ 4 (c) / 5 (d)/ 6(e), Milliyet Yayınları, İstanbul 1991.
Halk Oylaması Sonuçları: 2007,1988,1987,1982,1961, Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları, Ankara 2008.
ŞAHBAZ, İbrahim, Yarı Doğrudan Demokrasi Kurumu Olarak Referandum Ve Türkiye, Yetkin Yayınları, Ankara 2006.
TOKATLI, Orhan, Kırmızı Plakalar: Türkiye’nin Özallı Yılları, Doğan Kitap, İstanbul 1999.
YILDIZ, Ahmet – Durdular, Ercan – Solak, Mehmet – Şencan Hüdai, Bir Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Referandum, TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2010.
GÖZLER, Kemal, “Halkoylamasının Değeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XL, S. 1 – 4, Ocak 1988, s. 97 - 113.
“5 Yıl Sonra İşbirliği”, Cumhuriyet. 11 Ocak 1986.
“ANAP, Sol Taklitçisi”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 1987, s.13.
“ANAP: 211, HP: 117, MDP: 71”, Cumhuriyet. 08 Kasım 1983.
“ANAP’ın Zaferi”, Milliyet. 26 Mart 1984.
“Anayasa Cephesi”, Cumhuriyet. 10 Ocak 1986.
“Anayasa Cephesi”, Milliyet. 31 Temmuz 1987.
“Anayasa Önerisi”, Cumhuriyet. 9 Ocak 1986.
“Arayış Dergisi Süresiz Kapatıldı”, Cumhuriyet. 03 Mart 1982.
“Avrupa’dan Baskı: Yasaklar Kalksın”, Cumhuriyet. 7 Şubat 1987.
“Birleşme Hizipsiz Olur”, Cumhuriyet. 21 Temmuz 1987.
“Birleşmeye Sırt Çevirdiler: Sol’daki Tablo”, Hürriyet. 3 Haziran 1987.
“Bu Anayasa Totaliter”, Milliyet. 19 Mayıs 1986.
“Bülent Ecevit, Özal’a – Sivil Paşa – Dedi”, Günaydın. 22 Temmuz 1987.
“Bülent Ecevit: ANAP’a Karşı Ortak Cephe”, Hürriyet. 4 Eylül 1987.
“Bülent Ecevit: Kıbrıs İçin Canını Veren Bu Bölge Halkı Şimdi Mi Kürtçü Oldu?”, Hürriyet. 21 Temmuz 1987.
“Bülent Ecevit: Özal Davulcuların Başbakanıdır”, Günaydın. 2 Eylül 1987.
“Bülent Ecevit: Özal, Red Kit’ten Başka Şey Okumuyor”, Günaydın. 24 Ağustos 1987.
“Cindoruk’tan SHP’ye: Amaçtan Sapmayalım”, Hürriyet. 2 Ağustos 1987.
“Çingene Kavgası Gibi!”, Günaydın. 21 Temmuz 1987.
“Demirel – Bülent Ecevit Buluşması”, Milliyet. 12 Ocak 1986.
“Demirel Silkeledi”, Cumhuriyet. 29 Eylül 1986.
“Demirel’den Cumhurbaşkanlığı Tartışması”, Milliyet. 8 Mart 1986.
“Demokratik Uzlaşma”, Cumhuriyet. 19 Mayıs 1986.
“Demokratlar, SHP’de Birleşin”, Cumhuriyet. 30 Haziran 1987.
“Doğru Yol’un Demokrasi Formülü”, Cumhuriyet. 7 Ocak 1986.
“DSP Kuruldu”, Cumhuriyet. 15 Kasım 1985.
“DSP Önkoşulsuz Gelsin”, Cumhuriyet. 21 Ağustos 1987.
“DSP, SHP’nin Birleşme Çağrısını Cevapladı: Referandumdan Sonra Görüşürüz”, Hürriyet. 22 Ağustos 1987.
“DYP Sürpriz Yaptı”, Milliyet. 29 Eylül 1986.
“Ecevit – Günaydın Tavrını Demokrasiden Yana Koydu – Dedi”, Günaydın. 3 Eylül 1987.
“Ecevit Affetmiyor”, Hürriyet. 19 Ağustos 1987.
“Ecevit, Birlik Çağrısı, Yaptı”, Sabah. 26 Temmuz 1987.
“Ecevit, Kendisini Dinleyenleri Ağlattı”, Günaydın. 28 Ağustos 1987.
“Ecevit, Özal’ı Bukalemuna Benzetti”, Cumhuriyet. 27 Ağustos 1987.
“Ecevit: ANAP’a Karşı Birlik”, Milliyet. 24 Ağustos 1987.
“Ecevit: Bana Birleşmeyi Artık Sormayın”, Cumhuriyet. 24 Ağustos 1987.
“Ecevit: Bukalemun Gibi”, Hürriyet. 27 Ağustos 1987.
“Ecevit: Demokraside Uzlaşma Çığırı Açıldı”, Cumhuriyet. 1 Eylül 1987.
“Ecevit: Elhamdülillah Müslüman’ız”, Tercüman. 27 Ağustos 1987.
“Ecevit: Enflasyonla Halk Soyuluyor”, Tercüman. 1 Eylül 1987.
“Ecevit: İşçiler, Özal’ın Defterini Dürecek”, Milliyet. 30 Ağustos 1987.
“Ecevit: Özal Bukalemun”, Milliyet. 27 Ağustos 1987.
“Ecevit: Özal Padişah Gibi”, Milliyet. 28 Temmuz 1986.
“Ecevit: Özal Padişahlardan Daha Yetkili”, Tercüman. 11 Ağustos 1987.
“Ecevit: Özal’dan Millete Hayır Yok”, Cumhuriyet. 3 Eylül 1987.
“Ecevit’e Soğuk Tepki”, Milliyet. 1 Ağustos 1987.
“Ecevit’ten Muhalefete Anayasa Çağrısı”, Cumhuriyet. 26 Temmuz 1987.
“Ecevitler Sivas’ta Konuştu: Gerçek Demokrasi İçin Evet Demeli”, Hürriyet. 24 Ağustos 1987.
“Erdal İnönü: Özal, Ruh Hastası”, Günaydın. 26 Ağustos 1987.
“Evren: Partileri Cezalandırdık”, Cumhuriyet. 20 Ekim 1981.
“Halk İktidara Yürüyor”, Cumhuriyet. 9 Ağustos 1986.
“Halk, Hayır Derse, Demokrasi Olmaz”, Hürriyet. 3 Ağustos 1987.
“Hedef İktidar: Birleştiler”, Cumhuriyet. 4 Kasım 1985.
“İnönü Başkan”, Cumhuriyet. 1 Haziran 1986.
“İnönü Tifo”, Tercüman. 25 Temmuz 1987.
“İnönü, Demirel ve Özal’a Bindirdi!”, Sabah. 21 Ağustos 1987.
“İnönü: Anadili Kürtçe Diye Kimse Suçlanamaz”, Cumhuriyet. 21 Temmuz 1987.
“İnönü: Başbakan Ruh Hastası”, Milliyet. 26 Ağustos 1987.
“İnönü: Böyle Başbakan Olmaz”, Tercüman. 27 Ağustos 1987.
“İnönü: CHP’nin Devamıyız, Dedi”, Sabah. 27 Haziran 1987.
“İnönü: Demokrasi Sorunu Çözülemedi”, Milliyet. 21 Ağustos 1987.
“İnönü: Devlet Vatandaşa Güvenmiyor…”, Milliyet. 20 Temmuz 1987.
“İnönü: Evet’ler Her Gün Artıyor”, Sabah. 28 Ağustos 1987.
“İnönü: Ey Sefil Adam!”, Tercüman. 26 Ağustos 1987.
“İnönü: Halk Evet Diyor”, Cumhuriyet. 25 Ağustos 1987.
“İnönü: Hesap Soracağız, Dedi”, Hürriyet. 22 Temmuz 1987.
“İnönü: Özal Demokrasiye Layık Değil”, Sabah. 27 Ağustos 1987.
“İnönü: Özal Devleti Çete Gibi Yönetiyor”, Tercüman. 22 Ağustos 1987.
“İnönü: Özal Referandumu Pazarlık İçin Getirdi”, Günaydın. 25 Ağustos 1987.
“İnönü: Özal, Ruh Doktorluk”, Hürriyet. 26 Ağustos 1987.
“İnönü: Özal’ın İşi Tamamdır!”, Günaydın. 29 Ağustos 1987.
“İnönü: Referandumun Anahtarı SHP”, Sabah. 29 Ağustos 1987.
“İnönü: Ruh Hastasından Başbakan Olmaz”, Hürriyet. 27 Ağustos 1987.
“İnönü: SHP’den, Hayır Sesi Çıkmayacak”, Hürriyet. 13 Ağustos 1987.
“İnönü: SHP’nin Kökleri CHP’de”, Cumhuriyet. 27 Haziran 1987.
“İnönü’den Çağdaş Demokrasi Çağrısı”, Hürriyet. 21 Ağustos 1987.
“İnönü’den Ecevit’e Çağrı: Seçime Birleşip Girelim”, Hürriyet. 3 Eylül 1987.
“İnönü’den Evet Genelgesi”, Günaydın. 17 Temmuz 1987.
“İnönü’den Özal’a Demokrasi Dersi!”, Günaydın. 9 Temmuz 1987.
“İnönü’den Politika Falı: Evet Çıkacak, Seçim Olacak”, Hürriyet. 28 Ağustos 1987.
“İnönü’den, Demirel ve Ecevit’e Destek”, Hürriyet. 19 Temmuz 1987.
“İnönü’ye İlgi Az”, Tercüman. 29 Ağustos 1987.
“Kısıtlı Demokrasi”, Cumhuriyet. 22 Haziran 1986.
“Liderler, Kampanya Süresince, Dünyayı 3 Defa Dolaşacak Kadar Yol Yaptılar”, Günaydın. 6 Eylül 1987.
“Meydan Dün Ecevit’lerindi”, Tercüman. 19 Ağustos 1987.
“Muhalefetin Evet Atağı”, Cumhuriyet. 17 Temmuz 1987.
“Mutlu Son”, Milliyet. 4 Kasım 1985.
“Nevşehir SHP İl Başkanı Hayır Oyunda Direniyor”, Hürriyet. 15 Ağustos 1987.
“Özal Kafalı Solcular Var”, Milliyet. 3 Eylül 1987.
“Özal Karar Değiştirdi”, Milliyet. 22 Ağustos 1986.
“Özal ve Demirel Halkı Yanıltıyor”, Yeni İstanbul. 3 Temmuz 1987.
“Özal, Yalan Söylüyor”, Hürriyet. 23 Temmuz 1987.
“Özal: 11’i de Benim”, Milliyet. 21 Eylül 1986.
“Özal: Anarşistler”, Cumhuriyet. 24 Eylül 1986.
“Özallar Hanedan Gibi”, Cumhuriyet. 11 Ağustos 1987.
“Polis, Sağlar’ı Tekmeledi”, Cumhuriyet. 23 Temmuz 1987.
“Polisler, SHP Genel Sekreterini Tartakladılar”, Günaydın. 23 Temmuz 1987.
“Rahşan Hanım’sız Doğdular”, Milliyet. 15 Kasım 1985.
“Renklerin Günahı Ne?”, Cumhuriyet. 30 Ağustos 1987.
“Sağ Liderler Referandumu Çığırından Çıkardılar”, Tercüman. 21 Ağustos 1987.
“Sağcı Veya Solcu Değil, Demokrat Olmak Önemli”, Cumhuriyet. 9 Ocak 1986.
“SHP Doğdu”, Cumhuriyet. 3 Kasım 1985.
“SHP Geliyor”, Milliyet. 2 Kasım 1985.
“SHP Parti Meclisi Bildirisi: ANAP ve DYP Pasta Kavgasında”, Hürriyet. 1 Ağustos 1987.
“SHP: İktidar Özür Dilesin”, Hürriyet. 24 Temmuz 1987.
“SHP’de Görev Değişimi”, Cumhuriyet. 4 Ekim 1986.
“SHP’nin Hayır’cı Nevşehir İl Başkanı Görevden Alındı”, Günaydın. 19 Ağustos 1987.
“Siyaset Yasağına Giren 723 Kişi Açıklandı”, Milliyet. 30 Nisan 1983.
“Siyasi Partiler Feshedildi”, Cumhuriyet. 17 Ekim 1981.
“Solda İlk Flört”, Hürriyet. 25 Temmuz 1987.
“Solda Yeni Güç”, Milliyet. 3 Kasım 1985.
“Tek Hedef Özal”, Milliyet. 12 Ağustos 1987.
“Ve Ecevit Grup Kurdu”, Milliyet. 31 Aralık 1986.
BALBAY, Mustafa, “İnönü, ANAP Sonun Başında”, Cumhuriyet. 1 Haziran 1987.
DOĞAN, Yalçın, “Evren Formülü: Referandum”, Cumhuriyet. 16 Ağustos 1986.
ÖZBİLGEN, Füsun, “İnönü: Hayır Çıkarsa Yazık Olur”, Cumhuriyet. 30 Temmuz 1987.
PARLA, Taha, “İki Tür Halk Oylaması: Referandum ve Plebisit”, Cumhuriyet. 18 Şubat 1986.
TAN, Ahmet, “Sonuçtan Emin Değilim”, Cumhuriyet. 5 Ağustos 1987.