HİTİT METİNLERİNDE SİYASETNAME veNASİHATNAME LİTERATÜRÜNDEN İZLER

Bir kimsenin yapması ya da yapmaması gerekenşeyler için edilen nasihatler, binlerce yıl boyunca kayıtaltına alınmıştır. Bunlardan kimisi hükümdarlar ya daonların veliahtları için devlet yönetimi üzerinekaydettirilmiş ve siyasetname olarak anılmış; kimiside devletin ileri gelenlerinin yapması gerekenlerolarak yazdırılmıştır. Bu anlayış çerçevesinde yapılanbelge kaydı, çok uzun yıllar boyunca pek çok kültürdeyer edinmiştir. Hititçe çivi yazılı belgelerdenasihatname ya da siyasetnamelerin izlerine rastlanır.Bu çalışmada nasihatname ya da siyasetname ismiyleliteratür haline gelen türün, Hititçe metinlerde neşekilde ve sıklıkla yer aldığı üzerinde durulacaktır.Bunlar ayrı bir literatür olarak kaydedilmese devasiyetnamelerde, saray kroniklerinde, bazı direktifmetinleri ile kimi antlaşma metinlerinin içindegörülür. Bu metinlerde; bir kralın sahip olmasıgereken vasıfları, yakın çevresi ve halkına nasıldavranması gerektiği, devletin ileri gelenlerinin halklailişkilerinin nasıl olması gerektiği gibi konuların,yoksulların haklarına sahip çıkılması, zenginin lehinedavranılmaması, adaletli olunması gibi tavsiyelerçerçevesinde ele alındığı gösterilmeye çalışılacaktır.

The Traces of Siyasetname and Nasihatname in Hittite Texts

The advices, which means something thatsomeone should or should not do, have beenrecorded for thousands of years. Some of themespecially regarding the state government werewritten for the rulers or their successors andwere referred as siyasetname (political treatise)whereas some included the responsibilities of thedignitaries. Documentation having been carriedout within the framework of this understandinghas existed in many cultures for many years.Therefore, the traces of nasihatnames orsiyasetnames can also be found in Hittitecuneiform documents. In this study, it will bediscussed that how and to what extent the genrewith the name of nasihatname or siyasetnamewas mentioned in Hittite texts. Although theseare not recorded separately as advice literature,they can be seen in testaments, palace chronicles,some instruction texts and some treaty texts. Theissues like the qualities of a good king shouldhave, how he should treat his dignitaries and hispeople, how the dignitaries should behave to thepeople, how to protect the rights of poor peopleand how to avoid from behaving in favor of richpeople and how to be fair are seen in thedocuments handled.

PDF

___

AÇA, Mehmet, “İki Sır İki Kahraman: Uşun Koca Oğlu Segrek İle Kozı Körpeş”, Milli Folklor, S. 90, 2011, s. 26- 36.
ADALI, Bilgin, Dede Korkut Hikayeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin, “Siyâsetnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul 2009, s. 306-308.
AKDOĞAN, Rukiye, “Huqqana Antlaşması (A Nüshasi) Transkripsiyon ve Tercümesi”, Höyük 4, Ankara 2011, s. 1-78.
ALP, Sedat, Hitit Çağında Anadolu, TÜBİTAK Yayınları, Ankara 2001.
ARCHI, Alfonso, “L'humanite des hittites”, Florilegium Anatolicum, Mélanges offerts à Emmanuel Laroche, Éditions E.De Boccard, Paris 1979, s. 37-48.
ARCHI, Alfonso, “When Did the Hittites Begin to Write in Hittite?” Pax Hethitica: Studies on the Hittites and Their Neighbours in Honour of Itamar Singer, Ed. Y. Cohen, A. Gilan ve J. L. Miller, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden 2010, s. 37–46.
BECKMAN, Gary Michael, “Proverbs and Proverbial Allusions in Hittite” Journal of Near Eastern Studies Vol. 45 No.1, The University of Chicago Press, Chicago 1986, s. 19-30.
BECKMAN, Gary Michael, Hittite Diplomatic Texts, Scholar Press, Atlanta 1996.
BECKMAN, Gary “Sargon and Naram-Sin in Hatti: Reflections of Mesopotamian Antiquity among the Hittites”, (Ed. D. Kuhn, H. Stahl), Die Gegenwart des Altertums - Formen und Funktionen des Altertumsbezugs in den Hochkulturen der Alten Welt, Heidelberg 2001, s. 85-91.
CAMMAROSANO, Michele, Il decreto antico-ittita di Pimpira, LoGisma Editore, Firenze 2006.
CHILDE, Vere Gordon, What Happened in History, Penguin Books, Baltimore 1964.
DARDANO, Paola, L’aneddoto e il racconto in età antico-hittita: la cosiddetta “Cronaca di Palazzo.” Biblioteca di Ricerche Linguistiche e Filologiche 43, Il Calamo, Rome 1997.
DEVECI Handan.- Dilek Belet- Hatice Türe“Dede Korkut Hikayelerinde Yer Alan Değerler” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12 S. 46, Yaz 2013, s. 294-321.
ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin- Faksimile), 4. b., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ed. Murat Emre Şahin – Hasan Kadıköylü, Hisar Kültür Gönüllüleri, 2003.
HOFFMANN Inge , Der Erlass Telipinus (Texte der Hethiter 11), C.Winter, Heidelberg 1984.
LAMBERT, Wilfred G., Babylonian Wisdom Litarature,Eisenbrauns, Winona Lake Indiana, 1996.
GILAN, Amir, “Bread, Wine and Partridges – A note on the Palace Anecdotes (CHT 8)”, Tabularia Hethaeorum. Hethitologische Beiträge. Silvin Košak zum 65. Geburtstag (DBH 25), Ed. D. Groddek – M. Zorman, Wiesbaden 2007, s. 299–304.
GILAN, Amir, Historische Erzählungen aus der althethitischen Zeit – Versuch einer Klassifizierung, Universität Leipzig Ph.D. Dissertation, Leipzig 2009.
GILAN, Amir, Formen und Inhalte althethitischer historischer Literatur, (Texte der Hethiter 29) Winter, Heidelberg 2015.
IMPARATI, Fiorella, Hitit Yasaları, İtalyan Kültür Heyeti, Ankara 1992.
İNALCIK, Halil, Osmanlıda Devlet, Hukuk, Adalet,Eren Yayıncılık, İstanbul 2005.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat İstanbul 1998.
KAĞNICI, Gökhan“Kral Yazıtlarındaki Propaganda Biçimleri: Erhanedanlar Döneminden Eski Babil’in Sonuna Kadar”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S.27, Mayıs 2017, s.125- 135.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, “Kelile ve Dimne” , Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.25, İstanbul 2002, s. 210-212.
KARAUĞUZ, Güngör, Boğazköy ve Ugarit Çivi Yazılı Belgelerine Göre Hitit Devletinin Siyasi Antlaşma Metinleri, Çizgi Kitabevi, Konya 2002.
KBo, Keilschrifttexte aus Boghazköi, Leipzig, Berlin 1916 vd.
KELEŞ, Reyhan, “Türk Edebiyatında Nasihat Kültürü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.44, Erzurum 2010, s. 183-209.
KIYMET, Kurtuluş “Hitit Metinlerinde Akad Çağı İle İlgili Kayıtlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.38, S.66, 2019, s. 1-66.
KOŠAK Silvin, hethiter.net/:hetkonk (v.1.992) (E.T. 07.09.2020)
KOŠAK Silvin, Gerfrid G.W. Müller, Susanne Görke, Charles Steitler, Catalog der Texte der Hethiter: https://www.hethport.uni-wuerzburg.de/CTH/ (E.T. 07.09.2020)
KUB, Keilschrifturkunden aus Boghazköi, Berlin 1921 vd.
LAROCHE Emmanuel, Catalogue des textes hittites, Klincksieck, Paris 1971.
LEVEND, Agâh Sırrı, “Siyaset-nameler”, Türk Dili Araştırma Yıllığı- Belleten, C.10, Ankara 1962, s.167-194.
LICHTEIM, Miriam, Ancient Egyptian Literature A Book of Readings, Volume I: The Old and Middle Kingdoms, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London, 2006.
LIVERANI, Mario, “The Deeds of Ancient Mesopotamian Kings”, Civilizations of the Ancient Near East, (Ed. Jack M. Sasson), Vol. 4, Charles Scribner’s Sons, New York, s. 2353-2366.
MARAZZI, Massimiliano, “Gli editti reali hittiti: definizione del genere e delimitazione del corpus”, Tabularia Hethaeorum: Hethitologische Beiträge Silvin Košak zum 65. Geburtstag, Ed. D. Groddek M. Zorman, Harrassowitz, Wiesbaden 2007, s. 487–502.
MARTINO, Stefano de, “Pimpira, Pimpirit”, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie Bd. 10 Bayerischen Akademie der Wissenschaften, München 2005, s. 565- 566.
MILLER, Jared, L., Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts, Society of Biblical Literature, Atlanta 2013.
NİZAMÜ’L-MÜLK, Siyasetname, (Çev.Mehmet Taha Ayar) İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
OTTEN, Heinrich, Die hethitischen "Königslisten" und die altorientalische Chronologie, Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft 83, Berlin 1951, s. 33-45.
ÖZ, Mehmet, Kanun-ı Kadîm’in Peşinde Osmanlı’da “Çözülme” ve Gelenekçi Yorumcuları, Dergah Yayınları, İstanbul 2010.
REYHAN Esma, Hitit Devletinde Siyaset ve Yönetim, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2017.
RIEKEN Elisabeth (ed.), hethiter.net/: CTH 371.1 (E.T. 07.09.2020)
SOMMER Ferdinand – Adam Falkenstein, Die hethitisch-akkadische Bilingue des Ḫattušili I. (Labarna II), Bayerischen Akademie der Wissenschaften, München 1938.
SÜEL, Aygül, Hitit Kaynaklarında Tapınak Görevlileri ile İlgili Bir Direktif Metni, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1985.
TOSUN Mebrure -Kadriye Yalvaç, Sümer-Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1975.
UÇ, Himmet, “Dirse Han Oğlu Buğaç Han Hikayesi”, Milli Folklor Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Cilt:8, Sayı 60, Ankara 2003, s. 47-56.
ÜNAL, Ahmet, Hititler Devrinde Anadolu II, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003.
ÜNAL, Ahmet, Eski Anadolu Siyasi Tarihi Kitap 1: Eski Taş Devrinden Hitit Devletinin Yıkılışına Kadar (M.Ö. 60000-1180), Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara 2018.
ÜNAL, Ahmet, Hitit Başkenti Hattuša’da Otuz Bin Koyunlu, On Bin Boğalı ve Bol İçkili Büyük Şölen Eski Anadolu’nun 3500 Yıllık Yemek ve İçkileri, Bilgin Kültür Sanat Yayınları Ankara 2019.
VAN DE MIEROOP, Marc, Eski Mısır Tarihi, Homer Kitabevi, İstanbul 2019.
YAKAR, Jak, Anadolu'nun Etnoarkeolojisi, Homer Kitabevi, İstanbul 2007.
YILDIRIM, Ercüment “İnsanlığın Yönetim Bilincinde Mezopotamya’daki Adalet Anlayışının Yeri”, Mezopotamya’nın Eski Çağlardaki İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı (Ed. L.Gürkan Gökçek, Ercüment Yıldırım, Okay Pekşen), Değişim Yayınları, İstanbul 2019, s.141-159.
YILDIRIM, Ercüment, “Hititlerdeki Tahta Geçiş Sisteminin Çağdaşı Olan Mısır Krallığı ile Kıyaslanması”,History Studies 12/5, Ekim 2020, s.2299-2317.
YILDIRIM, Nimet‚ “Fars Öğüt Edebiyatı”, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl: V, S.16, Ankara 2005, s. 51-73.
YİĞİT, Turgut, “Hitit Krallığında Veliahtın Belirlenmesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 22,S.34 2003, s.141-147.