Erken Osmanlı Devri'nde Tebrizli Usta Gruplarının İzi Nasıl Sürülmeli?

Ankara Savaşı (1402) sonrasında Anadolu'yu ele geçiren Timur, ülkesine geri dönerken dönemin geleneğine uygun olarak maharetli ustaları yanında götürmüştür. Çelebi Sultan Mehmet'in kardeşlerini bertarafından sonra Osmanlılar, devletin yeniden var olduğunu göstermek için Timur İmparatorluğu'ndaki yapılarla boy ölçüşebilecek bir inşa faaliyetine girişmişler, Hacı İvaz Paşa Timur ülkesinden, daha önce Osmanlı yurdundan götürülenlerle birlikte başka ustalar da çağırmıştır. Gelen ustalar içerisinde, Timur ülkesi sanat gelenek ve tekniklerini bilen Tebrizliler, önemli bir yer tutar. Çalışmamızda Tebrizli usta grubuyla ilk kez nerede karşılaşıldığı, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde gerçekleştirdikleri eserlerin hangileri olduğu, diğer usta gruplarından nasıl ayırt edildikleri ve neden isimlerinin diğer eserlerde yer almadığı konuları üzerinde durulmuş, bu hususlar güncel çalışmalarla kritik edilmiştir

How to trace the groups of craftsmen from Tabriz in the early Ottoman period?

Following Battle of Ankara in 1402, Timur occupied Anatolia and took skilled artists with him on his journey back home, an act that was in line with the period. After Çelebi Sultan Mehmed defeated his brothers, Ottomans initiated a building activity compete with Timur's structures for showing the state's revival. Hacı İvaz Pasha invited craftsmen from Timur State with taken from the Ottoman abroad before. Among these coming craftsmen, those from Tabriz have an important position. Our study is aimed at focused on issues such as when we came across with craftsmen from Tabriz for the first time, which architectural works they created in the early Ottoman Period, how they were distinguished from other craftsmen groups, and why their names did not appear in other works. Moreover, contemporary studies on these issues were also examined

PDF

___

Abdülkadir Kadri, Bursa Rehberi, Bursa 1329.
Ahmed Tevhid, "Selçuk Hatun Sultan", Tarihi Osmani Encümeni Mecmuası, Cüz.15, İstanbul 1330, s. 955-961.
Ahmet Muhtar, Bursa Sergisi Rehberi, Mezkur Sergi Komisyonu, İstanbul 1339.
Aka, İsmail, Timur ve Devleti, Türk Tarih Kurumu Ankara 1992.
Akbıyık, H. Alan, "Osmanlı Timurlu İlmi Münasebetleri Örneğinde Organize İlmî Çalışmalarında Siyasî İstikrarın Rolü", Osmanlı Dünyasında Bilim ve Eğitim Milletlerarası Kongresi Tebliğler (12-15 Nisan 1999 İstanbul), IRSİCA Yay.,İstanbul 2001, s.23-33.
Altıkulaç, Tayyar, "İbnü'l-Cezeri", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.20, İstanbul 1999, s.551-557.
Aslanapa, Oktay, Edirne'de Osmanlı Devri Abideleri, İstanbul 1949.
Aslanapa, Oktay, Anadolu'da Türk Çini ve Keramik Sanatı, Üçler Basımevi, İstanbul 1965.
Aslanapa, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi,İnkılâp Kitapevi, İstanbul 1986.
Âşık Paşaoğlu Tarihi, (Haz. Atsız), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.
Atasoy, Nurhan -Raby, Julian, İznik Seramikleri, Alexandria Press, Singapur ve Londra 1989.
Aydın, İbrahim Hakkı, " Molla Fenarî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.30, İstanbul 2005, s.245-247.
Ayverdi, E. Hakkı, "Osmanlı Abidelerinin Restorasyonları", Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi (In Memoriam Prof. Dr. Albert Luis Gabriel Özel Sayısı),Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, Ankara 1978, s.21-63.
Ayverdi, E. Hakkı, Osmanlı Mimarisinde Çelebi Ve II. Sultan Murad Devri 806-855(1403-1451), (2. Baskı), İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul1989.
Bağcı, Serpil, "Erken Osmanlı Kalem İşleri Üzerine Bazı Gözlemler", İ. Metin Akyurt Bahattin Devam Anı Kitabı, Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine İncelemeler, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 1995, s.33-40.
Bakır, S. Turan, " Osmanlı Sanatında Bir Zirve İznik Çini Ve Seramikleri", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2007, s. 279-305.
Bayburtluoğlu, Zafer, Anadolu'da Selçuklu Dönemi Yapı Sanatçıları, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum 1993.
Baykal, Kazım, Bursa ve Anıtları, Bursa Aysan Matbaası, Bursa 1950.
Beşbaş, N.-Denizli, H., Türkiye'de Vakıf Abideler ve Eski Eserler III(Bursa İl Merkezi), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1983.
Beyazıt, Mustafa, "Ankara Hacı İvaz Mescidi", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,C.47, S.1, Ankara 2007, s.179-201.
Beyazıt, Mustafa,"Hacı İvaz Paşa'nın Vakıf Eserleri ve Mimarî Faaliyetleri", Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2009.
Blair, S. Sheila and M. Jonathan Bloom, The Art And Archıtecture of Islam 1250-1800, Yale Universty Press, Singapore 1994.
Blair, Sheila and Jonathan Bloom, "Tiles as Architectural Decoration", Islam Art And Architecture, Ed. Markus Hattstein and Peter Delius, Köneman, Fransa2000, p.448-451.
Demiriz, Yıldız, Osmanlı Mimarisinde Süsleme I Erken Devir(1300-1453), Kültür Bakanlığı, Ankara 1979.
Eyice, Semavi, "Edirne", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.10, İstanbul 1994, s.431-433.
Eyice, Semavi, "Hacı İvaz Mescidi" Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul 1996, s.484.
Gabriel, Albert, Une Capitale Turque Borousse, E. De Boccard, Paris 1958.
Gabriel, Albert, Bir Türk Başkenti Bursa,(Çev. Neslihan. Er vd.),Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007.
Golombek, Lisa and Wilber, Donald, The Timurid Architecture of Iran and Turan, Princeton University Press, Princeton-New Jersey 1988.
Goodwin, Godfrey, A History of Otaman Architecture, Thames and Hudson, London 1987.
Gökbilgin, M. Tayyib,XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livâsı Vakıflar-Mülkler-Mukataalar,İşaret Yayınları, İstanbul 2007.
Gürhan, S. Gök. "Beylikler ve Erken Osmanlı Devri Çini Sanatına Kısa Bir Bakış", Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2007, s. 203-211.
Hakkı Acun, Manisa'da Türk Devri Yapıları, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1999.Hasan Fehmi, "Sanat Tarihimize Aid Bazı Notlar", Türkiyat Mecmuası, C.II, İstanbul 1928, s. 398-400.
Henderson J.-Raby, Julian, "The Technology Of Fifteenth Century Turkish Tiles: An Interim Statement On The Origins Of The Iznik Industry"; World Archeology; vol:21; no: 1; Ceramic technology; Jun. 1989; s: 115-132 ( http://www.jstor.org/stable/124488)
Hoca Sadettin Efendi, Tacût-Tevarih III, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
Kastritsis, Dimitris J., Bayezid'in Oğulları 1402-1413 Osmanlı İç Savaşında İmparatorluk İnşası ve Temsil, Kitap Yayınevi, İstanbul 2010.
Kepeçioğlu, Kamil, "Bursa Kütüğünden Alıntılar" Bir Masaldı Bursa, (Haz. E. Yanal), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1996, s.400-409.
Kerametli, Can, "Osmanlı Devri Çini ve Seramikleri", Türkiyemiz, S. 12, İstanbul 1974, s.3-15
Keskin, M., Çağhan, "Siyasi-Kültürel İlişkiler Çerçevesinde Tebrizli Çini Ustaların Anadolu Yolculuğu (1419-1433), Belleten, 279, C.LXXVII, S.279, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013, s. 445-465.
Kırımlı, Faik, "İstanbul Çiniciliği", Sanat Tarihi Yıllığı XI 1981, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1982, s.95-110.
Kiel, Hedda R., "Rum Mehmed Paşa", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,C.35, İstanbul 2008, s.226-227.
Konyalı, İ. Hakkı, Abide ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi, Ermenek, Mut Abideleri, İstanbul 1967.
Koyunluoğlu, A. Memduh Turgut, (İznik) Ve Bursa Tarihi, Vilayet Matbaası, Bursa 1935.
Kuban, Doğan, Osmanlı Mimarisi, Yem Yayınları, İstanbul 2007.
Kunter, H. Baki, "Kitabelerimiz", Vakıflar Dergisi II, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1942, s.431-455.
Kuran, Aptullah, İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara 1964.
Mantran, Robert, "Les İnscriptions Arabes De Brousse" Bulletin D'Etudes Orientales XIV, (1952-54), Damas 1954, s. 88-114.
Mayer, L. A., Islamic Architects and Their Works, Albert Kunding, Geneve 1956.
Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Camiü'd-düvel Osmanlı Tarihi (1299-1481), Haz. Ahmet Ağırakça, İstanbul 1995.
Necipoğlu, Gülru, "Form İnternational Timurid To Otaman: A Change Of Taste In Sixteenth Century Ceramic Tiles", Muqarnas, Volume 7, Leiden-E.J. Brıll 1990, s.136-170.
Necipoğlu, Gülru, The Age Of Sinan Architectural Culture In The Otoman Empire, Hong Kong 2011.
Necipoğlu, Gülru, Sinan Çağı Osmanlı İmparatorluğunda Mimarî Kültür, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
O'Kane, Bernard, Timurid Architecture in Khurasan, Mazdâ Publishers in association with Undena Publications, California 1987.
Osman Şevki, Bursa ve Uludağ Seyyahlara Rehber, Türk Seyyahin Cemiyeti,İstanbul1928.
Öney, Gönül, Türk Çini Sanatı, Yapı ve Kredi Bankası, İstanbul 1976.
Öney, Gönül, İslam Mimarisinde Çini, Ada Yayınları, İzmir 1987.
Öney, Gönül, "Çini ve Seramik", Osmanlı Uygarlığı 2, (Yay. Haz. H. İnalcık-G. Renda), Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2003, s.699-735.
Öney, Gönül, "Türk Mimarisinde Çini: 13.-17. Yüzyıl", Türk Kültürü ve Kimliği, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul 2006, s.101-125.
Önge, Yılmaz, " Türk Çinicilik Sanatının Enteresan Örneklerinden İbrahim Bey İmareti (Zaviyesi)'nin Mihrabı", Arkitekt, Yıl XXXVI,No.322, Mimarlar Odası Yayını, İstanbul 1966, s.71-73
Önkal, Hakkı, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Kültür Bakanlığı, Ankara 1992.Özbek, Yıldıray, Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002.
Özcan, Abdülkadir, "Hacı İvaz Paşa", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,C.14, İstanbul 1996, s.485-486.
Pala, İ. Çalışıcı, "Osmanlı Dönemi İznik Fritli Çamuru İle Tebrizli Ustaların Fritli Çamuru Arasındaki İlişkiye Dair Belgeler", Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İzmir 2006, s.313-317.
Peremeci, O. Nuri, Edirne Tarihi, Resimli Ay Matbaası, İstanbul 1940Porter, Venetia, İslamic Tiles, Interlink Publishing Group, New Yok, 1995.
Riefstahl, R. M., "Early Turkısch Tile Revetments in Edirne", Ars İslamica, Vol. IV, New York 1968, p.249-281.
Sönmez, Zeki, Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989.
Taeschner, Franz, "Die Jesil Gami İn Brussa, İhre Historischen İnschriften Und İhre Künstler" Der İslam, Band 20-21, Berlin Und Leipzig 1932-1933, s.139-168.
Tanındı, Zeren, Türk Minyatür Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1996.
Taşköprülüzade İsâmuddin Ebu'l-Hayr Ahmet Efendi, Eş-Şakâiku'n-Nu'mâniyye Fî Ulemâi'd-Devleti'l-Osmaniyye, Çev. Muharrem Tan, İz Yayıncılık,İstanbul 2007.
Tonak, Hacı, " Çini Evani İle Şölen Hacı İvaz Paşa", Bursa Araştırmaları, S.4, Bursa Araştırmaları Vakfı, Bursa 2004, s.37-39.
Tüfekçioğlu, Abdülhamit, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı,Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001
.Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 1980.
Uysal, A. Osman, "Germiyanoğulları-Osmanlı İlişkilerinin Sanattaki Yansımaları", Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri Bildirileri, Mimar Sinan Üniversitesi Türk Sanat Tarihi Araştırma Merkezi ve Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2000, s.350-360.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, "Hacı İvaz Paşa'ya Dair", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Dergisi, C.X., S.14, İstanbul 1959, s.25-58.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, 1. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1994.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, 2. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
Ünver, A. Süheyl, Yeşil Türbesi Mihrâbı, Tege Laboratuvarı Yayınları,İstanbul 1951.
Ünver, A. Süheyl, Edirne Muradiye Camii, Tege Laboratuvarı Yayınları, İstanbul 1952.
Ünver, A. Süheyl, "Edirne'de Şah Melek Paşa Camii Nakışları Hakkında", Vakıflar Dergisi, S.III, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1956, s. 27-30.
Vardar, Kadriye F., Timurlu Çini Sanatının Çağı ve Çevresi İçinde Değerlendirilmesi, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), C.II, İstanbul 2000.
Varlık, M. Çetin, Germiyan-oğluları Tarihi (1300-1429), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara 1974.
Varlık, M. Çetin,"Osmanlı-Germiyan Münasebetleri",Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 19, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 2008, s.111-119.
Yalgın, Ali Rıza, "Çelebi Sultan Mehmed Yapılarının Mimarı Kimdir?", Ülkü Milli Kültür Dergisi, C.2, S.19, Halkevi Yayınları, Ankara 1942, s.15.
Yenişehirlioğlu, Filiz, "XIV.-XV Yüzyıl Mimari Örneklere Göre Bursa Kentinin Sosyal Ekonomik Ve Kültürel Gelişimi" IX. Türk Tarih Kongresi Kitabı, C.III, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1989, s.1345-1353.
Yenişehirlioğlu, Filiz, "Saltanat İdeolojisi ve Osmanlı Üslubu", Tarih Çevresi, S.5, Ankara 1993, s.23.
Yetkin, Şerare, Anadolu'da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1986.
Yıldırım, Savaş, Erken Osmanlı (1300-1453) Yapılarında Çini Süsleme, (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
Yücel, Erdem, "Bursa Yeşil Külliyesi",Arkitekt, C.XXXV, No. 318, Mimarlar Odası Yayını, İstanbul 1965, s. 31-35.