Selçuklular Zamanında Müneccimliğe Dair Bazı Tespitler

Bu çalışmada Selçuklu Devleti'nde müneccimlik incelenerek, hem Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nda hem de Türkiye Selçuklu Devleti'nde hükümdarların nedimlerinin genellikle tabip ya da müneccimlerden oluştuğu, sultanların da nucûm ilmine meraklı olup bu ilme önem verdikleri tespit edilmektedir.

Some Notes on Ilm-e Nujoom (Astrology) in the Seljuks Period

This article examines the science of ilm-e nujoom or astrology in the Seljuk Empire and explains that in both the Great Seljuk Empire and the Anatolian Seljuk State, the courtiers of the sultans were generally either doctors or astrologists and that the sultans gave special attention to the science of ilm-e nujoom.

PDF

___

AĞIR, A. Mesut, "Memlûklarda Bir Kadın Sultan Şecer ed-Durr İsmet ed-Dîn Umm-i Halîl 1250", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/XIII, 2010, s. 9-15.
AHMED REFİK, Büyük Tarih-i Umumî, C. 5, İstanbul 1328.
AKSARAYÎ, Kerîmüddin Mahmud (1999), Müsâmerüt ül-Ahbâr, Nşr. Osman Turan, 2. Baskı, TTK, Ankara 1999; Türkçe terc. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2000.
AZİZ B. ERDEŞİR-İ ESTERÂBADÎ, Bezm u Rezm, Çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.
BAYRAM, Mikail, "Selçuklular Döneminde Bilimsel Ortam ve Ahiliğin Doğuşuna Etkisi", Türkler, C. 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 258-263.
BEYHAKÎ, Tarih-i Beyhakî, Neşr. Dr. Gani-Dr. Feyyaz, Tahran 1362.
BULDUK, Üçler, "Timur Hakkında Bilinmeyen Bir Timur-Name", Gazi Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 29/4, 2009, s. 480-487.
ÇAY, Abdulhalûk, "Anadolu Selçukluları'nda Medreseler", H. Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2/1, 1984, s. 101-109.
ÇETİN, Altan, "XIII. XIV. Yüzyıllarda Yakındoğu'nun Sosyo-Ekonomik Hayatında Tüccarlar", Türkler, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, 446-459.
ÇETİN, Altan, "Yahya Kazvinî'nin Lubb Et-Tevârih'inde Selçuklularla Alâkalı Bilgiler", Gazi Türkiyat, C. I, 2007,s. 183-192.
DEMİR, Mustafa, Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas, Sakarya 2005.
DEMİRCİ, Mustafa, "Selçuklu Anadolu'sunda Bir İnsaniyet Mektebi: Ahilik", Mehmet Altay Köymen Armağanı, Konya 2011, s. 121-126.
DEVLETŞAH SEMERKANDÎ, Tezkiretü'ş-Şuarâ, Tahran 1366.
EFLAKÎ, Menâkıb al-Ârifîn, II, 2. Baskı, Yay. Tahsin Yazıcı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1980; Âriflerin Menkıbeleri, Türkçe terc. T. Yazıcı, II, MEB, İstanbul 2001.
ERSAN, Mehmet, "Wilbrand von Oldenburg Seyahatnâmesine Göre XIII. Yüzyılın Başlarında Çukurova", III. Uluslar arası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildiriler, Adana 1999, s. 279-285.
FAZLIOĞLU, İhsan, "Selçuklu Döneminde Anadolu'da Felsefe ve Bilim- Bir Giriş-", Cogito, İstanbul, Sayı 29, 2001, s. 152-167.
FEHD, Tevfik, "İlm-i Ahkâm-ı Nücûm", TDVİA, XXII, İstanbul 2002, s. 124-126.
FERGÂNÎ, Cevami İlm en-Nucûm ve Usûl el-Harekât es-Semâviyye, Çev. Y. Unat, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2012.
HOURANİ, Albert, Arap Halkları Tarihi, Çev. Yavuz Alogan, İstanbul 2001.
İBN BÎBÎ, el-Evâmirü'l-Alâiyye fî'l-Umûri'l-Alâiyye, Tıpkı Basım, Önsöz ve Fihristi Haz. Adnan Sadık Erzi, TTK, Ankara 1956; Türkçe terc. Mürsel Öztürk, C. I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
İBNÜ'L-ESİR, el-Kâmil fi't-Tarih, C. I, IX, X, XII, Türkçe terc. A. Ağırakça, A. Özaydın vd., Bahar Yayınları, İstanbul 1985-1987.
İBN HALDUN, Mukaddime, 2, Haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 2004.
İHSANOĞLU, E., "XVI. Yüzyılda Osmanlı Astronomisi ve Müesseseleri" www.akat.org/ast_tarihinden/osmanli_astronomisi/ (ET: 03.02.2014)
KAHYA, Esin, "Türkiye Selçuklularında Bilimsel Çalışmalar", Türkler, C. 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 540-559.
KAHYA, Esin, "Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemindeki Bilimsel Çalışmaların Kısa Bir Değerlendirmesi", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, II/4, 2004, s. 73-80.
KAFESOĞLU, İbrahim, "Melikşah", İslâm Ansiklopedisi, C. VII, MEB, İstanbul, s. 665- 673.
KAYA, Abdullah, "Selçuklular Dönemi Sivas'ta İlmî Hayat ve İlim Adamları", Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, ½, 2008, s. 212-242.
KOCA, Salim, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara 2011.
KORTANTAMER, Samira, "Şecer ud-Durr'un İntikamı", Acta Turcica, I/2, 2011, s. 212- 218.
KÖYMEN, M. Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, C: I Kuruluş Devri, 3. Baskı, TTK, Ankara 2000.
MİNHÂC-İ SİRÂC EL- CÛZCÂNÎ (1342-43), Tabakât-ı Nâsırî, Neşr. Abdulhay Habibî, Kabil; Türk. Terc. E. Göksu, Tokat 2011.
MİNHÂC-İ SİRÂC EL-CÛZCÂNÎ, "Tabakat-ı Nasırî On İkinci Tabaka: Selçuklular", Terc. Akbar A Aghdam, Tarih Okulu, S. 8, 2010, s. 111-140.
NALLİNO, C.A., "Astroloji", İslâm Ansiklopedisi, C. I, MEB, İstanbul 1978, s. 682-686.
NİZÂMÎ 'ARÛZÎ SEMERKANDÎ, Çehar Makale ve Ta'ligat, Tashih: Muhammed Kazvinî ve Muhammed Muin, Tahran 1388.
NİZAMÜLMÜLK, Siyerü'l-Mülûk veya Siyâset-Nâme, Neşr. M. Altay Köymen, Ankara 1976; Siyâset-Nâme, Türkçe terc. ve Haz. M. Altay Köymen, MEB, İstanbul 1990.
ÖNGÜL, Ali, "Selçuklularda Eğitim Faaliyetleri ve Yetişen İlim Adamlarına Genel Bir Bakış", CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, S. 2 2003, s. 67 78.
ŞERBETÇİ, Azmi, "Kutbüddîn-i Şirazî", TDVİA, XXVI, 2002, s. 487-488.
TRAM-SEMEN, Sofi, Türk Astrolojisi, Ankara 2004.
TURAN, Osman, "Selçuklular Tarihi Hakkında Araştırmalar ve Tenkidler III Sultan Sancar'ın Kültür Seviyesi Meselesi", İslâm Medeniyeti Mecmuası, Yıl:3, S: 31, İstanbul 1973, s. 33-37.
TURAN, Şerafettin, Türk Kültür Tarihi, İstanbul 2005.
UNAN, Fahri (1989), ""Sâhib-Kırân-ı Benî Âdem" 'İnsanoğlunun Sahiplerini Yok Eden' Demek Midir?", Türkiye Günlüğü, S. 8, 1989, s. 108-110.
UYAR, Mustafa, "İlhanlı (İran Moğolları) Ordularının Savaş Öncesinde Yaptığı Stratejik Hazırlıklar ve Savaş Sırasında Yaptıkları Hileler", Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29/4, 2009, s. 437-447.
WİEDEMANN, E., "Kutbeddin Al-Şirazî", İA, VI, MEB, İstanbul 1977, s. 1049-1051.
YUSUF HAS HÂCİB (1988), Kutadgu Bilig, Çev. Reşit Rahmeti Arat, TTK, Ankara 1988.