Edirne'de Tanzimat'ın İlk Ayları ve Vali Nâfiz Paşa'nın Muhakemesi

Edirne, Osmanlı Devleti'nin tarihî başkentlerinden biri olup XIX. yüzyılda hâlâ bu statüsünü devam ettiren bir şehir idi. Vali, eski Maliye Nâzırı Nâfiz Paşa olup bu göreve getirilmesinin üzerinden bir ay bile geçmemişti ki Tanzimat Fermanı ilan edildi. O, esasında karşı olmasına rağmen fermanın ilanını görkemli bir törenle halka duyurdu. Ancak 1840 yılında, Tanzimat ile vaat edilen vergi tarh ve tahsil işini düzene sokmak üzere yeni tayin edilen Muhassıl Edhem Efendi ile büyük ölçüde gerginlik yaşadı. En küçüğünden en büyüğüne kadar hemen her meselede bu iki üst düzey yönetici arasında çatışma meydana geldi. Muhassılın şehre girerken karşılanmasından kendisine konak tahsisine, muhassıllık meclisinin oluşmasından redif askeri toplanmasına, Müslümanlar ile Rumlar arasında ortaya çıkan çatışma ortamından diğer pek çok irili ufaklı meselede bu çatışma yüzünden vilayet doğru dürüst yönetilemedi. Edhem Efendi ile mahalli hanedan mensupları arasında kurulan ittifak yüzünden vali, bu süreçte hep yalnız kaldı. Hükümete her iki taraftan şikâyet dilekçeleri yağmaya başladı. Sonunda Nâfiz Paşa görevden azledildi. Vali ile birlikte vilayet üst yönetimi yargılandı. Suçlu bulunan Nâfiz Paşa üç yıl süre ile Kütahya'ya sürgün edilirken Edhem Efendi de kabahatli sayılarak görevden alındı.

The First Months of Tanzimat in Edirne and the Trial of Governor Nâfiz Pasha

Edirne was one of the historical capitals of the Ottoman Empire and still maintained thisstatus in the XIX century. The governor was the former Minister of Finance Nâfiz Pasha, andthe Tanzimat Edict was announced one month after his appointment to this post. Despite hisopposition, he announced the edict with a magnificent ceremony. However, in 1840, heexperienced great tension with Muhassıl Edhem Efendi, who was newly appointed to regulatethe tax assessment and collection process promised by the Tanzimat. Conflict occurredbetween these two senior executives on almost every issue, from the smallest to the largest.There was always tension, from welcoming the Edhem Efendi when entering the city toprovide a mansion for him, from the formation of the mission council to the redif militarygathering, from environment of conflict between Muslims and Greeks to many other issues,large and small. Therefore, the province could not be managed properly. Due to the alliance established between Edhem Efendi and members of the local dynasty, the governor wasalways alone in this process. Petitions of complaints from both sides began to pour into thegovernment. In the end, Nâfiz Pasha was dismissed. Together with the governor, theprovincial top administration was put on trial. While Nâfiz Pasha, who was found guilty, wasexiled to Kütahya for three years, Edhem Efendi was found at fault and dismissed from dutytoo.

PDF

___

Cevdet - Adliye (C.ADL) - 94/5611
Cevdet - Askeriye (C.AS) - 813/34539
Cevdet - Dâhiliye (C.DH) - 7/323, 288/14370
Hatt-ı Hümâyûn (HAT) - 276/16220, 1424/58263, 1425/58320, 1631/9
Hariciye Sefaretler (HR.SFR) - 3/66, 6/72
İrade Dâhiliye (İ.DH) - 10/486, 13/645, 16/765, 16/772, 27/1288, 32/1516, 39/1835, 48/2359, 56/2755. 62/3052, 62/3096, 67/3334, 67/3341, 68/3391
İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL)- 2/36, 3/52, 3/60, 6/96, 30/502, 35/635, 39/731
Ahmed Bâdî Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne'si, Haz. Niyazi Adıgüzel ve Raşit Gündoğdu, C.II/1, Trakya Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014.
Ahmed Lütfi, Tarih-i Ahmed Lütfi, C.V, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1874.
ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1997.
ÇELİK, Yüksel, Şeyhü'l-Vüzerâ Koca Hüsrev Paşa, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013, s.352-359.
GÖKÇE, Cemal, "Edirne Âyânı Dağdeviren-oğlu Mehmed Ağa", Tarih Dergisi, C.XVII, S.22, 1968, s.97-110.
GÖLEN, Zafer, "Bosna Valisi Mehmed Vecîhî Paşa'nın Muhakemesi", Belleten, C.LXXVI, S.277, Aralık 2012, s.849-877.
KARAKUŞ, Sadık Emre, Osmanlı İdaresinde Edirne (1789-1839), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Elazığ 2018.
KIRMIZI, Abdülhamit, "Tanzimat'tan Cumhuryet'e Maliye Nazırları (1839-1923), Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.I, S.1 (2003), s.97-114.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, Haz. Nuri Akbayar, C.V, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
Rıfat Osman, Edirne Sarayı, Yayınlayan: Süheyl Ünver, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
SAYDAM, Abdullah, "1828-1829 Türk-Rus Savaşı ve Bir Bürokratın Doğuşu: Mehmed Vecîhî Paşa", History Studies, 11/4, Ağustos 2019, s.1341-1361.
SEYİTDANLIOĞLU, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ 1838-1868), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994