Nebahat ÖZERDOĞAN, Hediye BEKMEZCİ, Yasemin HAMLACI

Türkiye'de Postpartum Döneme Özgü Ölçeklerin Kullanımı

Ebe ve hemşirenin doğum sonu döneme özel gereksinimleri saptayarak, uygun bakımı planlaması bu döneme özgü sorunları önlemede çok önemlidir. Bu nedenle yeni rollerin, yeni sorumlulukların üstlenildiği doğum sonu süreci değerlendirmek için kullanılacak ölçme araçlarına yönelik bir gereksinim ortaya çıkmaktadır. Literatürde Türkiye'de geçerlik ve güvenirliği olan postpartum yaşam kalitesi, fonksiyonel durum, hastane taburculuğuna hazır oluşluk, sosyal destek, eş desteği, konfor, depresyon, ebeveynlik davranışı, yenidoğanı algılama gibi durumların değerlendirilmesi için çeşitli ölçekler yer almaktadır. Çalışmada postpartum dönemde kullanılan ölçekler; postpartum dönemde kadın sağlığının, anne-yenidoğan iletişiminin ve annelik algısının değerlendirilmesinde kullanılan ölçekler olmak üzere üç grupta incelenmiştir. Bu derleme ile postpartum dönemde kullanılan ölçeklerin 2011-2015 yılları arasında yapılan çalışmalar ile örneklendirilerek tanıtılması ve gelecekte yapılacak çalışmalar için önerilerde bulunulması amaçlanmıştır.

The Use of Postpartum-SpeciŞ c Assessment Scales in Turkey

The detection of speciŞ c requirements during the postpartum period and the planning of proper care by the midwife and nurse are very important for preventing problems that are peculiar to this period. There is a need for assessment scales that can be used to evaluate the postpartum period where new roles and new responsibilities are assumed. In the literature, there are various scales that are valid and reliable in Turkey and used to evaluate situations like postpartum life quality, functional situation, readiness for hospital discharge, social support, spousal support, comfort, depression, parental behavior, and newborn perception. In this study, the postpartum period scales are examined in three groups: scales used in evaluating women's health, mother-newborn communication, and motherhood perception. With this review, it is aimed to introduce the scales used during the postpartum period by presenting examples of studies conducted between the years of 2011-2015 and make suggestions about future studies.

PDF

___

Doğaner G, Bekar M. Vajinal yolla doğum yapan kadınların erken postpartum dönemde kendisinin ve yenidoğanın bakımına yönelik yaşadıkları sorunların belirlenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi 2006; 16(4):60-70.
Çapık A, Özkan H, Apay SE. Loğusaların doğum sonu konfor düzeyleri ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2014; 7(3):186-92.
Burroughs A, Leifer G. Postpartum period: Maternity nursing an mintroductory text. 8th ed. Philadelphia: W.B. Saunders Company; 2001. p. 212.
Çelik AS, Türkoğlu N, Pasinlioğlu T. Annelerin doğum sonu yaşam kalitesinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014;17(3):151-7.
Balkaya NA. Postpartum dönemde annelerin bakim gereksinimleri ve ebe- hemşirenin rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2002; 6(2):42-9.
Sönmez Y. Doğum öncesi bakım hizmetleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2007; 16(1):9-11.
Şanlı Y, Öncel S. Kadınların doğum sonrası fonksiyonel durumları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Turkish Journal of Obstetrics and Gynecology 2014; 2:105-14. http://dx.doi.org/10.4274/tjod.82574
WHO. Pospartum care of the mother and newborn: A pratical guide. Geneva: WHO/RHT/MSM 1998; 98/3:8-58. http://apps.who.int/iris/ bitstream/10665/66439/1/WHO_RHT_MSM_98.3.pdf.
Bilgin NÇ, Potur DC. Doğum sonu dönem kanıt temelli yaklaşımlar ve hemşirelik. Maltepe Üniversitesi Hemsirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010; 3(3):81-7.
Beydağ KD. Doğum sonu dönemde anneliğe uyum ve hemşirenin rolü. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(6):479-84.
Gölbaşı Z. Postpartum erken taburculuk, evde bakım hizmetleri ve hemşirelik. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003; 7(2):15-22.
Waterstone M, Wolfe C, Hooper R, Bewley S. Postnatal morbidity after childbirth and severe obstetric morbidity. British Journal of Obstetrics and Gynaecology 2003;110(2):128-33. http://dx.doi. org/10.1046/j.1471-0528.2003.02151.x.
Şahin NH, Dişsiz M, Dinç H, Soypak F. Erken lohusalık sürecinde kadınların algıladıkları eş desteği: ölçek geliştirme çalışması. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 17(2):73-9.
Altuntuğ K, Ege E. Doğum sonu yaşam kalitesi ölçeği'nin Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirliği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2012; 15(3):214-22.
Hill P, Aldag J, Hekel B, Riner G, BloomŞ eld P. Maternal postpartum quality of life questionnaire. Journal of Nursing Measurement 2006; 14(3):205-20.
Akbay A. Doğum sonu dönemde eş desteğinin yaşam kalitesine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yükseklisans Tezi. Isparta: 2014.
Bağcı S. Annelerin doğum sonunda yaşadıkları sorunlar ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Selçuk Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yükseklisans Tezi. Konya: 2014.
Kızılkaya S. Sezaryen ya da normal spontan doğum yapan primiparlarda doğum deneyiminin doğum sonu yaşam kalitesine etkisi. Marmara Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: 2013.
Durukan E, İlhan MN, Bumin MA, Aycan S. 2 hafta-18 aylık bebeği olan annelerde postpartum depresyon sıklığı ve yaşam kalitesi. Balkan Medicine Journal 2011; 28(4):385-93. http://dx.doi.org/10.5174/ tutfd.2010.04117.3.
Fawcett J, Tulman L, Myers ST. Development of the inventory of functional status after childbirth. Journal of Nurse-Midwifery 1988; 33(6):252-9.
Özkan S, Sevil Ü. Doğum sonrası fonksiyonel durum envanterinin geçerlilik güvenilirlik çalışması. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(3):199-208.
Erbaş N. Sezaryen sonrası fonksiyonel sağlık örüntüleri modeline göre yapılan evde bakımın annelerin postpartum sağlık durumuna etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Sivas: 2013.
Çelikel A. Doğum sonrası dönemde fonksiyonel durum ile postpartum depresyon ilişkisinin incelenmesi. GATA: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Ankara: 2012.
Eryılmaz H. Doğum sonu hemşirelik bakımının değerlendirilmesinde ölçek geliştirilmesi ve uygulananan bakım yönteminin (pathway) etkilerinin belirlenmesi. Marmara Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. İstanbul: 1999.
Özkan H. Erken postpartum dönemde hastanede verilen hemşirelik bakımının değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: 2002.
Weiss ME, Ryan P, Lokken L. Validity and reliability of the perceived readiness for discharge after birth scale. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing 2006; 35(1):34-45. http://dx.doi. org/10.1111/j.1552-6909.2006.00020.x
Akın B, Şahingeri M. Hastane taburculuğuna hazır oluşluk ölçeği-yeni doğum yapmış anne formu'nun Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenilirliği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2010; 13(1):7-14.
Çelik AS, Türkoğlu N, Pasinlioğlu T. Annelerin doğum sonu hastane taburculuğuna hazır oluşluk düzeylerini etkileyen bazı faktörlerin belirlenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2014; 3(2):1-7.
Altuntuğ K, Ege E. Sağlık eğitiminin annelerin taburculuğa hazır oluş, doğum sonu güçlük yaşama ve yaşam kalitesine etkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2013; 15(2):45-56.
Logsdon MC, Usui W, Birkimer JC, McBride AB. The postpartum support questionnaire: Reliability and validity. Journal of Nursing Measurement 1996; 4(2):129-42.
Ertürk N. Doğum sonrası destek ölçeğinin Türk toplumuna uyarlanması. Ege Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: 2007.
Öztürk S. Annelerin doğum sonu dönemde yaşam kalitesi ve desteklerinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: 2014.
Türkoğlu N, Çelik AS, Pasinlioğlu T. Annelerin doğum sonrası sosyal destek ihtiyaçlarının ve alınan desteğin belirlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2014; 11(1):18-24.
Aksakallı M, Çapık A, Apay SE, Pasinlioğlu T, Bayram S. Loğusaların destek ihtiyaçlarının ve doğum sonu dönemde alınan destek düzeylerinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2012; 3(3):129- 35. http://dx.doi.org/10.5505/phd.2012.57441.
Kolcaba KY. Holistic comfort: Operationalizing the construct as a nurse- sensitive outcome. Advances in Nursing Science 1992; 15(1):1-10.
Kuğuoğlu S, Karabacak Ü. Genel konfor ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2008; 16:16-23.
Karakaplan S, Yıldız H. Doğum sonu konfor ölçeği geliştirme çalışması. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2010; 3(1):55- 65.
Derya YA, Pasinlioğlu T. The effect of nursing care based on comfort theory on women's postpartum comfort levels after caesarean sections. International Journal of Nursing Knowledge 2015; 1-7. http://dx.doi. org/10.1111/2047-3095.12122.
Cox JL, Holden JM, Sagovsky R. Detection of postnatal depression. development of the 10-item edinburgh postnatal depression Scale. The British Journal of Psychiatry 1987; 150(6):782-6. http://dx.doi. org/10.1192/bjp.150.6.782.
Engindeniz A, Kuey L, Kultur S. Edinburgh doğum sonrası depresyon ölçeği Türkçe formu geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. 1st ed. Ankara: Psikiyatri Derneği Yayınları; 1996. p. 51-2.
41. Beck CT, Gable RK. Postpartum depression screening scale: Development and psychometric testing. Nursing Research 2000; (5):272-82. http://dx.doi.org/10.1097/00006199-200009000-00006.
Karaçam Z, Kitiş Y. Doğum sonrası depresyon tarama ölçeği: Türkçe'de geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 2008; 19(2):187-96.
Küçükoğlu S, Çelebioğlu A, Coşkun D. Yenidoğan kliniğinde bebeği yatan annelerin postpartum depresyon belirtileri ve emzirme özyeterlilik düzeylerinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3(3):921-32.
Battaloğlu B, Aydemir N, Hatipoğlu S. Sağlam çocuk polikliniğine başvuran 0-1 yaş bebeği olan annelerde depresyon taraması ve depresyonda etkili risk faktörlerini belirleme. Bakırköy Tıp Dergisi 2012; 8(1):12-21. http://dx.doi.org/10.5350/BTDMJB201208103.
Selçuk MY, Usman MG, Oktay M, İstanbullu A, Özdemir Ö, Saraçoğlu F. Postpartum depresyonun gebelikte alınan kilo ve sosyodemograŞ k faktörlerle ilişkisi. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi 2012; 19(4):256-63. http://dx.doi.org/10.7247/jtomc.19.4.10.
Yıldırım A, Hacıhasanoğlu R, Karakurt P. Postpartum depresyon ile sosyal destek arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Uluslarası İnsan Bilimleri Dergisi 2011;8(1):31
Britton HL, Gronwaldt V, Britton JR. Maternal postpartum behaviors and mother-infant relationship during the Ş rst year of life. The Journal of Pediatrics 2001; 138(6):905-9. http://dx.doi.org/10.1067/ mpd.2001.113358.
Çalışır H, Karaçam Z, Akgül FA, Kurnaz DA. Doğum sonrası ebeveynlik davranışı ölçeğinin Türkçe formunun geçerliği ve güvenirliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2009; 12(1):1-8.
Özkan H, Kanbur A, Apay S, Kılıç M, Ağapınar S, Özorhan EY. Annelerin doğum sonu dönemde ebeveynlik davranışlarının değerlendirilmesi. Şişli Etfal Hastanesi Bülteni 2013; 47(3):117-21.
Broussard ER, Hartner MSS. Maternal perception of the neonate as related to development. Child Psychiatry and Human Development 1970; 1(1):16-25. http://dx.doi.org/10.1007/BF01434585.
Balcı S. İlk kez doğum yapan annelerin bebeklerini algılama durumları. İstanbul Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: 1997.
Şeker S, Sevil Ü. Doğuma hazırlık sınıfl arının annenin doğum sonu fonksiyonel durumuna ve bebeğini algılamasına etkisi. Türkiye Klinikleri Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Özel Dergisi 2015; 1(1):1-9.
Giden C. Primipar annelerin bebeklerini algılama ve temel yenidoğan bakımına yönelik bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Haliç Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: 2013.
Öztürk S. Roy adaptasyon modeline göre postpartum dönemdeki annelere verilen eğitimin anne duyarlılığına etkisi. Atatürk Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Erzurum: 2011.
Lederman R, Raff B, Carroll P. Postpartum self-evaluation questionnaire: measures of maternal adaptation. Birth Defects Original Article Series 1981; 17(6):200-31.
Taşçı KD, Mete S. Postpartum kendini değerlendirme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 10(2):20-9.
İsbir GG, Serçekuş P, Çoker H. Doğuma hazırlık eğitiminin doğum deneyimi ve doğumdan memnuniyet üzerine etkisinin incelenmesi. Türkiye Klinikleri Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Özel Dergisi 2015; 1(1):10-5.
Aba Y. Adölesan gebelere verilen danışmanlık hizmetlerinin; Anne adayının doğum öncesi ve sonrasına uyumu ile bebeğini algılamasına etkisi . Marmara Üniversitesi: Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. İstanbul: 2014.