Dilek Şentürk DEMİREL, Ramazan DEMİREL, İlhan DORAN

Doğal zeolitlerin hayvancılıkta kullanım olanakları

Ülkelerin gelişmesine paralel olarak alım gücü yüksek bir tüketici kitlesi meydana gelmektedir. Daha önceleri artan nüfusun beslenebilmesi için entansif üretim teşvik edilirken, günümüzde özellikle bebeklerin beslenmesinde tamamen doğal şartlarda üretilen, herhangi bir katkı maddesi içermeyen ürünler tercih edilmektedir. Gerek bebek maması üreticilerinin ve gerekse yüksek gelire sahip kitlelerin doğal gıdalara yönelik talebi organik tarımı ve dolayısıyla organik hayvansal ürünlere olan talebi artırmıştır. Organik hayvansal üretimde; hayvan ırkları, yetiştirme koşulları, barınaklar ve kullanılan yemlere dikkat edilmesi gerekmektedir. Organik tarım yönetmeliğinin izin verdiği istisnalar hariç antibiyotik, hormon vb. katkı maddesi hayvan yemlerinde kullanılmaz. Kalıntı bırakan bu tarz yem katkı maddeleri yerine yeni nesil yem katkı maddeleri (antibiyotik yerine kekik, toksin bağlayıcı yerine zeolit vb.) organik hayvansal üretimde kullanılmakta, birim alandaki hayvan yoğunluğu seyreltilip, zorunlu aşılar yapılmaktadır. Son yıllarda toksin bağlayıcı, kötü koku giderici, performans artırıcı, yumurta kabuk kalitesini iyileştirici etkilerinden dolayı henüz herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmeyen doğal zeolit çeşitleri organik hayvansal üretimde de güvenle kullanılmaktadır.

Usage of natural zeolites in animal production

While countries developing, income levels of peoples are also increasing. Intensive animal production have been preferred in order to meet food requirements of increasing population in the past decades. Nowadays, organic farming is taking place of intensive convansionel farming. Organically produced raw materials are getting preferred especially in baby foods. Organic foods are getting popular because of increasing demand of natural foods in higher incomed peoples and baby foods. At the same time organic animal products are being preferred as a new trend. Animal bred, rearing conditions, shelters and animal feeds can be considered in organic animal production. Density of animals should be decreased in unit area, some essential vaccines are performed. According to Organic Farming Regulation; hormone, antibacterial etc. supplements are not used in animal feeds. In organic farming, new generation feed additives like medicinal and aromatic plants (as antimicrobial), zeolite (as toxin binder) etc., are being used instead of residual conventional feed additives. Nowadays, zeolites have been using in organic animal production because of it’s toxin binder, better animal performance, good smell of shelter, increasing egg-shell quality effects. In addition there were no negative effect on animal health.

PDF

___

Abbès, S., Salah-Abbès, J. B., Nahdı, K., Younes, R. B., Hetta, M. M., El- Kady, A. A., Abdel-Wahhab, M. A., Oueslatı, R., 2007. Inactivation of Cadmium İnduced İmmunotoxicological Alterations in Rats by Tunisian Montmorillonite Clay. International Immunopharmacology, 7, 750-760.
Alexopoulos, C., Papaioannou, D. S., Fortomaris, P., Kyriakis, C. S., Tserveni-Goussi, A., Yannakopoulos, A., Kyriakis, S. C., 2007. Experimental Study on The Effect of in-Feed Administration of A Clinoptilolite-Rich Tuff on Certain Biochemical and Hematological Parameters of Growing and Fattening Pigs. Livestock Science. 111(3), 230-241.
Angulo, E. J. Brufau and E. Esteve-Garcia. 1995. Effect of Sepiolite on Pellet Durability in Feeds Differing in Fat and Fibre Concent. Animal Feed Science and Technology. 53, 223-241.
Anonim, 2001. DPT. 8. 5 Yıllık Kalkınma planı. Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri II (Mika, Zeolit, Lületaşı). Ankara
Anonim, 2008. “Rotamin” Yem Katkısı. Rota Madencilik, www. zeoliteproducer.com. Erişim Tarihi: 05.05.2008.
Anonim, 2010. Kanatlı Yetiştiriciliğinde Organik Tarım. www.tarım.gen.tr. Erişim tarihi: 14.01.2010.
Ayan, S., 2002. Fidan Yetiştiriciliği ve Ağaçlandırma Çalışmalarında Zeolit Mineralinin Kullanımı, G. Ü. Orman Fak. Dergisi, 2(1), s.78–88, Kastamonu.
Balevi, T., Coşkun, B., Şeker, E. ve Kurtoğlu, V., 1999. Yumurta Tavuğu Rasyonlarına Katılan Zeolitin Verim Performansı Üzerine Etkisi. IV. Poultry Yutav’99. Uluslararası Tavukçuluk Fuarı, 418-425. İstanbul.
Baran, S. M. ve Kutay H., C. 1999. Zeolitin Hayvan Beslemede Yem Katkı Maddesi Olarak Kullanılması. Hayvancılık Dünyası. Yıl:3, sayı 25.
Boranic, M. 2000. What A Physician Should Know About Zeolites. Lijec. Vjesn., 122, 292-298.
Çelebi, Ş., Macit, M. ve Karaca, H. 2004. Yumurta Tavuğu Rasyonlarına Geç Dönemde Zeolit İlavesinin Performans ve Bazı Önemli Yumurta Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. 4. Ulusal Zootekni Bilim Kong., 405-409, Isparta.
Çolpan, İ., Yalçın, S., 1986. Zeolit İçeren Rasyonların Erkek Merinos kuzularında Yapağı Özelliklerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Vet. Fak. Dergisi, 33(2).
Çolpan, İ., Tuncer, Ş. D., Önol, A. ve Yıldız, G. 1995. Limozin X Jersey (F1) Melezi Tosunlarda Zeolitin Besi Performansı ve Karkas Özelliklerine Etkisi. Lalahan Araş. Enst. Dergisi. 35 (3-4), 26-43.
Deligiannis, K., Lainas, T., Arsenos, G., Papadopoulos, E., Fortomaris, P., Kufidis, D., Stamataris, C. and Zygoyiannis, D. 2005. The Effect of Feeding Clinoptilolite on Food Intake and Performance of Growing Lambs Infected or not with Gastrointestinal Nematodes. Livestock Prod. Sci. 96, 195-203.
Demirel, D. 2008. Sıçan (Spraque Dawley) Rasyonlarında Farklı Düzeylerde Zeolit Kullanımının Büyüme Performansı, Kan Parametreleri, Deri ve Karaciğer Histolojisi Üzerine Etkilerinin Araştırılması. Doktora Tezi (Yayınlanmamış), Dicle Üni., Fen Bil. Enst., Diyarbakır.
Filya, İ., Karabulut, A., Ak, İ. ve Akgündüz, V. 1999. Entansif Kuzu Besisinde Zeolit Kullanılmasının Kuzuların Besi Performansı ile Bazı Kan ve Rumen Sıvısı Metabolitleri Üzerine Etkileri. Hayvansal Üretim Dergisi, 39-40, 39-48.
Gezen, Ş. Ş., Balcı, F., Eren, M. ve Orhan, F. 2004.Yumurta Tavuğu Yemlerine Klinoptilolit Katkısının Yumurta Verimi ve Kalitesine Etkisi.Uludağ Ün. J. Fac. Vet. Med., 23(1-3), 1-8.
Gibon, A., Sibbald, A.R. and Thomas, C. 1999. Improved Sustainability in Livestock Systems, a Challenge for Animal Production Science, Livestock Production Science, 61(2- 3), 107-110.
Karamanlis, X., Fortomaris P., Arsenos, G., Dosis, I., Papaioannou, D., Batzios, C., Kamarianos, A. 2008. The effect of a natural zeolite (clinoptilolite) on the performance of broiler chickens and the quality of their litter. Asian- Australasian journal of Animal Sciences. 21(11):1642–1650.
Katsoulos P. D., Roubies, N., Panousis, N., Arsenos, G., Christaki, E. and Karatzias, H. 2005. Effects of Long-Term Dietary Supplementation with Clinoptilolite on Incidence of Parturient Paresis and Serum Concentrations of Total Ca, P, Magnesium, Potassium and Sodium in Dairy Cows. American Journal of Veterinary Research, 66(12), 2081-2085.
Kyriakis, S. C., Papaioannou, D. S., Alexopoulos, C., Polizopoulou, Z., Tzika, E. D., Kyriakis, C. S., 2002. Experimental Studies on Safety and Efficacy of the Dietary Use of a Clinoptilolite-Rich Tuff in Sows: A Review of Recent Research in Greece. Microporous and Mesoporous Materials. 51, 65-74.
Malaga, H. 2000. Ecological Alternatives in Agricultural and Livestock Production, United Nations Environment Programme, Division of Technology, Industry and Economics, Geneva, Switzerland.
Malagutti, L., Zannotti, M. and Sciaraffia, F. 2002. Use of Clinoptilolite in Piglet Diets as a Substitute for Colistine. Italian Journal of Animal Science, Vol. 1. 275-280.
Martin-Kleiner I., Flegar – Meštrıć, Z., Zadro R., Breljak, D., Janda S. S., Stojković, R., Marušıć M., Radačıć M., Boranıć, M., 2001. The Effect of the Zeolite Clinoptilolite on Serum Chemistry and Hematopoiesis in Mice. Food and chemical toxicology, 39(7), 717-727.
Mayura, K., Abdel-Wahhab M. A., Mckenzie, K. S., Sarr, A. B., Edwards, J. F., Naguib, K., Phıllıps, T. D., 1998. Prevention of Maternal and Developmental Toxicity in Rats Via Dietary Inclusion of Common Aflatoxin Sorbents: Potential for Hidden Risks. Toxicological Sciences, 41 (2), 175-182.
Melenova L., Ciahotny K., Jirglova H., Kusa H., Ruzek P.(2003): Removal of ammonia from waste gas by means of adsorption on zeolites and their subsequent use in agriculture (in Czech). Chem. Listy, 97, 562–568.
Mumpton, F. A., 1999. La Roca Magica: Uses of Natural Zeolites in Agriculture and Industry. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 96 (7): 3463-3470.
Nestorov, N., Yankov, B. and Lazarov, V. N. 1985. Effect of the Ammount of Zeolite in Diets with Urea on the Digestibility of Nutrients and Nitrogen Balance in Fattening Young Bulls. Nutrition Absract And Reviews, 55(7), 389.
Nistiar, F., Mojzis, J., Kovac, G., Seidel, H. and Racz, O. 2000. Influence of Intoxication with Organophosphates on Rumen Bacteria and Rumen Protozoa and Protective Effect of Clinoptilolite- Rich Zeolite on Bacterial and Protozoan Concentration in Rumen. Folia Microbiology, 45, 567-571.
Oğuz, H., Keçeci, T., Birdane, Y. O., Önder, F. ve Kurtoğlu, V. 2000. Effect of Clinoptilolite on Serum Biochemical and Haematological Characters of Broiler Chickens During Aflatoxicosis. Research in Veterinary Science, 69, 89-93.
Oğuz, H. ve Kurtoğlu, V. 2000. Effect of Clinoptilolite on Performance of Broiler Chickens During Experimental Aflatoxicosis. British Poultry Science, 41, 512-517.
Ortatatlı, M. ve Oğuz, H., 2001. Ameliorative Effects of Dietary Clinoptilolite on Pathological Changes in Broiler Chickens During Aflatoxicosis. Research In Veterinary Sci. 71, 59- 66.
Papaioannou D. S., Kyriakis C. S., Alexopoulas C., Tzika E. D., Polizopoulou Z. S. and Kyriakis S. C. 2004. A Field Study on the Effect of Dietary Use of a Clinoptilolite-rich tuff, Alone or in Combination with Certain Antimicrobials, on the Health Status and Performance of Weaned, Growing and Finishing Pigs. Research in Veterinary Science, 76(1), 19-29.
Parlat S.S., Yıldız A.O. ve Oğuz H. 1999. Effect of Clinoplilolite on Performance of Japanese Quail (C. coturnix japonica) During Experimental Aflatoxicosis. Brit. Po. Sci., 40, 495-500.
Pekel, E. ve Ünalan, A. 2001. Hayvansal Üretimde Ekolojik Tarımın Yeri ve Türkiye İçin Önemi. Türkiye I. Ekolojik Tarım Sempozyumu, 21-23 Haziran, İzmir.
Polat, E., Karaca, M., Demir, H., Onus, A. N., 2004. Use Of Natural Zeolıte (Clınoptılolıte) In Agrıculture. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research vol. 12, Special ed.
Pond, W. G. and Yen, J. T. 1983. Reproduction and Progeny Growth in Rats Fed Clinoptilolite in the Presence or Absence of Dietary Cadmium. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 31, 666-672.
Pond, W. G., Laurent, S. M. and Orloff, H. D., 1984. Effect of Dietary Clinoptilolite or Zeolite Na-A on Body Weight Gain and Feed Utilization of Growing Lambs Fed Urea or Intact Protein as a Nitrogen Supplement. Zeolites, 4, 127-132.
Pond, W. G., Yen, J. T. and Varel, V. H. 1988. Response of Growing Swine to Dietary Copper and Clinoptilolite Supplementation. Nutrition Reports International 37, 797–803.
Pond, W. G. 1989. Effects of Dietary Protein Level and Clinoptilolite on the Weight Gain and Liver Mineral Response of Growing Lambs to Copper Supplementation. Journal of Animal Science, 67, 2772-2781.
Rizzi L., Simioli M., Roncada, P and Zaghini A. 2003. Aflatoxin B1 and Clinoptilolite in Feed for Laying Hens: Effects on Egg Quality, Mycotoxin Residues in Livers, and hepatic mixed-function oxygenase activities. J. Food Prot., 66, 860-865.
Sampson, R. 2006. Advisory Committee On Novel Foods And Processes Opinion On An Application Under The Novel Foods Regulation For Clinoptilolite As A Food Ingredıent. www.food.gov.uk. Erişim tarihi: 15. 01.2010.
Sorokına, Eıu, Levıtskaıa, Ab, Aksıuk, In., 1995. Study of Long- Term Effects of Zeolites on The Body of Laboratory Animals. Voprosy pitaniia, (3), 16-18.
Suchỳ, P., Strakovả, E., Večerek, V., Klouda, Z., Krảčmarovả, E., 2006. The Effect of a Clinoptilolit-Based Feed Supplement on the Performance of Broiler Chickens. Czech Journal of Animal Science, 51(4), 168-173.
Sundrum, A., 2001. Organic Livestock Farming. A Critical Review. Livestock Production Science. 67(3), January, 207-215.
Theophilou, N. 2000. Natural Resource: Clino for ‘Eco-control’ Binding Ammonia with Clinoptilolite Mineral Additive. Feed International April 2000/ A Watt Publication, 20–25.
Toker, T. M. ve Köknaroğlu, H, 2004. Zeolitin ve Besi Başı Ağırlığının İsviçre Esmeri Danaların Feedlot Performansı Üzerine Etkileri. 4. Ulusal Zootekni. Bilim Kongresi. Eylül 2004-Isparta, 405–40
Varel, V.H., Robinson, I.M. and Pond, W.G., 1987. Effect of dietary copper sulfate, Aureo SP250, or clinoptilolite on ureolytic bacteria found in the pig large intestine. Applied and Experimental Microbiology 53, pp.2009-2012.
Vrzgula, L., Prosbova, M., Blazovsky, J., Jacobi, U., Schubert, T., Kovac, G., In: Kallo, D. and Sherry, H. S., 1988. (Eds.). The Effect of Feeding Natural Zeolite on Indices of the Internal Environment of Calves in the Postnatal Period. Occurence, Properties and Utilization of Natural Zeolites, Academiai Kiado, Budapest, 747-752.